بررسی وضعیت پژوهش در کهگیلویه و بویراحمد

گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»، درس های دوران دبستان که یادمان می آید و زنگ انشا و موضوع انشای همه ما که «علم بهتر است یا ثروت»، آن موقع تقریبا کسی نبود که بنویسد ثروت؛ مزین کننده انشای همه ما در موضوع اخیر این بود که علم با خود ثروت نیز می آورد، جالب می شود وقتی بدانیم این روزها موضوع انشای کودکیمان یکی از بزرگترین دغدغه های ایران اسلامی است.

امروز تولید ثروت از دانش در تمام محافل علمی، پژوهشی و دانشگاهی کشور مطرح شده است و حتی برای تسهیل این روند قوانینی وضع شده اند. شرکت های دانش بنیان که این روزها به وفور نام آنها را می شنویم دقیقا همان وظیفه را دارند که در دوران کودکیمان در چرایی انتخاب علم در  موضوع انشای علم و ثروت نگاشتیم. آری! امروز شرکت های دانش بنیان تعریف شده اند تا به ایده آل کودکی همه ما جامه عمل بپوشانند.

مقام معظم رهبری نیز در سالهای اخیر به صراحت دغدغه های خود در زمینه شرکت های دانش بنیان را بیان فرموده اند. ایشان بیان داشتند: «یکی از بهترین مظاهر و موثرترین مولفه های اقتصاد مقاومتی، شرکت های دانش بنیان هستند که می توانند اقتصاد مقاومتی را پایدار کنند.» و این اهمیت این شرکت ها در حوزه دانش و اقتصاد را نشان می دهد.

بی شک با توجه به وضعیت اخیر اقتصادی ایران، یکی از مهمترین مولفه های پیشرفت اقتصادی، پیشرفت پایدار است و این جز در سایه ایجاد زیرساخت های اقتصاد علمی حاصل نمی شود.

در این میان وقتی نقش شرکت های دانش بنیان پر رنگ تر می شود که با توجه به تعریف آنها در حوزه علمی و اقتصادی کشور می توانند تجاری سازی ایده های مختلف را رقم بزنند و موضوع اخیر نشان می دهد آنچه که در اقتصاد مقاومتی مد نظر است با چنین مبنای علمی ای تحقق می یابد.

تولید ایده، تجاری سازی و تولید انبوه، در کنار فعالیت اقتصادی اولا به تقویت زیربناهای علمی، ایده پردازی، نوآوری و غیره منتج می شود و از سوی دیگر مجموع ایده پردازی ها و به روز بودن آنهاست که چرخش چرخ های اقتصادی کشور را پایدار می کند.

در ماده یک قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات مصوب مجلس شورای اسلامی در 24، 26 و 27 مرداد ماه 89 در تعریف شرکت های دانش بنیان چنین آمده است: « شرکت ها و موسسات دانش بنیان شرکت یا موسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان بویژه در تولید نرم آفزارهای مربوط تشکیل می شود.»

و قانون مذکور در بندهای مختلف شرایط را مختلفی را جهت حمایت از شرکت های دانش بنیان وضع می کند که تسهیل روند مناقصات مرتبط با ماده یک، اختصاص نیم درصد بودجه عمومی دولت جهت صندوق حامی شرکت های دانش بنیان، تسهیلات بانکی، تسهیلات بیمه ای، عقد قرارداد توسط ادارات جهت انجام امورات تحقیق و پژوهش در زمینه خدمات و کالاهایی که خارج از کشور تهیه می کنند، اولویت استقرار در پارک های علم و فناوری و مراکز رشد تنها نمونه هایی از این حمایت های قانونی از شرکت های دانش بنیان است.

حال با ذکر این مقدمه گذری به وضعیت شرکت های دانش بنیان در استان کهگیلویه و بویراحمد می زنیم. یکی از مشکلات اساسی استان کهگیلویه و بویراحمد بحث پارک علم و فناوری بود که در رنگ و لعاب سخنان مسئولان در چند سال اخیر گم شد. یکی از مهمترین لازمه های  فعالیت شرکت های دانش بنیان وجود پارک های علم و فناوری است که متاسفانه در استان کهگیلویه و بویراحمد این مسئله تنها در حد حرف و سخن باقی ماند و مسئولی نبود که آستین همت بالا بزند و به احداث این پارک دست زند. 

منازعات بر سر محل استقرار این پارک باعث شد که کهگیلویه و بویراحمد در دولت نهم و دهم که اتفاقا مصوبه احداث پارک نیز از ره آوردهای سفرهای استانی همین دولت هاست، محقق نشود.

سهم استان از شرکت های دانش بنیان کمتر از انگشتان دست است

استاندار کهگیلویه و بویراحمد نیز که به واقع یکی از حامیان جدی احداث پارک علم و فناوری در استان و مثل همیشه اولتیماتوم های وی در این زمینه نیز خبرساز است، اما به رغم تمام تلاش ها کاری از پیش نبرد  و حتی کلنگی نیز برای احداث این مکان علمی – تحقیقاتی بر زمین نخورد.

و تاسف بارتر آنکه استان های همجوار ما توانستند در سالهای اخیر پارک های علم و فناوری خود را فعال کنند و امروز به عنوان یکی از فعالان حوزه شرکت های دانش بنیان مطرح شوند؛ اما در استان ما، مسئولان ارشد استان حتی نتوانستند موضوع زمین این پارک را حل و فصل کنند بی شک پارک علم و فناوری به دلیل اهمیت خاص موضوع که در بالا ذکر شد، می توانست نقش مهمی در شکوفایی پژوهشی و اقتصادی استان ایفا کند و به نوعی تمام مسئولان استان باید دلسوز احداث این مکان می بودند.

بی شک اگر امروز شاهدیم که شرکت های دانش بنیان نتوانسته اند به رونق اقتصاد استان کمکی کنند و حتی در برخی موارد نتوانسته ایم در تشکیل شرکتی با ماهیت دانش بنیان موفق باشیم، دلیل را باید در عدم ایجاد زیر ساخت ها در استان دید و می توان از پارک علم و فناوری به عنوان حلقه  گم شده فعالیت شرکت های دانش بنیان در استان یاد کرد.

علی مرادی، رئیس بنیاد نخبگان کهگیلویه و بویراحمد نیز تعداد شرکت های دانش بنیان فعال کشور را بیش از 6000 شرکت عنوان کرد و بیان داشت: سهم استان کهگیلویه و بویراحمد از شرکت های دانش بنیان از انگشتان  دست کمتر است.

وی فراهم نبودن زیرساختها برای فعالیت شرکت های دانش بنیان در استان  را از موانع اصلی توسعه این شرکت ها در استان عنوان کرد و افزود: نبود روحیه خلاقیت در میان جونان استان که به ایده پردازی و نوآوری می انجامد از دیگر علل عدم توسعه محصولات دانش بنیان در استان است که لازم است با فرهنگسازی تقویت روحیه خلاقیت از سنین پایین صورت گیرد.

همچنانکه رئیس بنیاد نخبگان نیز سخن نگارنده را تایید می کند نبود زیر ساختهای لازم برای فعالیت شرکت های دانش بنیان از موانع اصلی عدم فعالیت گسترده این شرکت ها در استان است و وی نیز پارک علم و فناوری را بستر اصلی برای این شرکت ها می داند.

رئیس بنیاد نخبگان استان نبود پارک علم و فناوری در استان را فاجعه خواند و گفت: به واسطه نبودن این پارک فرصت های سرمایه گذاری زیادی را از دست داده ایم.

وی اقتصاد مبنی بر دانش را دارای مزایای زیادی دانست و تصریح کرد: در شرکت های دانش بنیان خروجی چند ده و چند صد برابر ورودی است و این یکی از مهمترین مزایای اقتصاد مبتنی بر دانش است.

مرادی افزود: یکی دیگر از مزایای شرکت های دانش بنیان این است که این شرکت ها زیرساخت های گسترده ای نیاز ندارند و در حد یک آزمایشگاه، کارگاه و یا مواردی از این دست می توانند فعالیت خود را شروع کنند.

در اینکه کهگیلویه و بویراحمد به عنوان منطقه ای که رنج محرومیت انگار هیچ گاه نمی خواهد از پیشانیش کنار برود، به وجود شرکت های مبتنی بر پژوهش و اقتصاد علم محور نیاز دارد شکی نیست؛ اما اینکه چرا تا کنون نهادهای متولی گامی در جهت ایجاد بستر برای گسترش طرح های دانش بنیان که اتفاقا از دغدغه های مهم کشور است و رابطه ای ناگسستنی با اقتصاد مقاومتی دارد، تلاشی نکرده سوالی است که مسئولان ارشد استان اکنون باید به آن پاسخ دهند.

پیش از این اردوان ارژنگ، رئیس دانشگاه یاسوج، تنها مشکل احداث پارک علم و فناوری را مشکل زمین می داند و می گوید: طبق اعلام وزارت علوم برای احداث پارک علم و فناوری استان حداقل پنج و حداکثر 30 هکتار زمین نیاز  می باشد  و تنها مشکل پارک علم و فناوری استان تهیه زمین است.

استاندار کهگیلویه و بویراحمد نیز در همین زمینه گفته است که گسترش اقتصاد دانش‌بنیان نیاز به فراهم آوردن امکانات و شرایط لازم برای تحقیق و پژوهش دارد که همه مسئولان برای تکمیل بنیان‌های آن مسئولیت داریم و هیچ کس نمی‌تواند از زیر بار آن شانه خالی کند.

مسئول ارشد اجرایی در استان کهگیلویه و بویراحمد با بیان اینکه مراکز رشد و پارک علم و فناوری زیرساخت اصلی برای نیل به اقتصاد نوین و پویا هستند، بیان کرد: با اقتصاد سنتی هرگز نمی‌توان به افقی که پیش‌بینی کرده‌ایم، دست یابیم.

اما متاسفانه شاهدیم که سخنان استاندار محقق نشد و حتی خود استاندار کهگیلویه و بویر احمد نیز نتوانست یاری رسان دانشگاه یاسوج در تهیه زمین باشد. به تعویق افتادن احداث این پارک مهم تنها به دلیل نبود زمین، نمره منفی در کارنامه مسئولانی است که می توانستند با تهیه زمینی یاریگر متولی اصلی احداث پارک علم و فناوری باشند.

مدیرانی که نگاهی به پژوهش ندارند

دانش بنیان همچنان که از تعریف قانونی آن پیداست بر دو محور پژوهش وایده و اقتصاد و تولید ثروت متکی است. جایگاه استان در بحث اقتصاد تعریفی ندارد و جایگاه ما در تولید ثروت در رده  های آخر جدول قرار می گیرد و وضعیت توسعه ای استان خود شاهد این مدعاست به همین خاطر از بحث در رابطه با اقتصاد کهگیلویه و بویراحمد صرف نظر می کنیم و به واکاوی پژوهش در استان می پردازیم.

محرومیت در کهگیلویه و بویراحمد همچنین وجود موانع مختلف توسعه ای به همراه وجود پتانسیل های مختلف گردشگری، کشاورزی و فرهنگی نقش پژوهش را در استان پررنگ می کند. بی شک مشکلات محورهای مواصلاتی، موانع پیش روی توسعه کشاورزی، مشکلات شهری، مسائل فرهنگی و صدها مورد از این دست جزء با پژوهش های منسجم، شناخته نمی شوند و اگر فعالیتی در راستای حل این مشکلات انجام داده باشیم که دارای مبنای پژوهشی منسجم نباشد به بیراهه رفته ایم.

اکنون شاید بتوان ادعا کرد که عدم توسعه روزافزون کهگیلویه و بویراحمد به رغم فعالیت های مهم عمرانی و فرهنگی به دلیل همین عدم توجه به پژوهش و تحقیق علمی، قبل، بعد و حین اقدام عملی است و در واقع می توان گفت که اقدامات عملی در استان با اقدامات علمی همگام نمی شوند.

مطابق قانون ادارات باید 5/. تا 3 درصد از بودجه هزینه ای و تملک دارایی خود را صرف فعالیتهای پژوهشی کنند؛ اما آیا امروز به واقع ادارات استان دست به چنین اقدامی می زنند.

از مهمترین مسائلی که سالها بحث پژوهش را در استان به مخاطره انداخت هزینه کردن بودجه پژوهشی در جاهای دیگری غیر از این حوزه بوده است.

کاظمی، مدیرکل آموزش و پژوهش استانداری در اول تیرماه سال 91 بیشتر پژوهش های ادارات را رفع تکلیفی می داند.

مدیرکل آموزش و پژوهش استانداری کهگیلویه و بویراحمد معتقد است: ادارات باید نیازها و اولویت‌های پژوهشی این استان را تشخیص دهند و بر اساس آن طرح ارائه دهند، نه اینکه بخواهند برای رفع تکلیف این کار را بکنند.

به راستی سخن کاظمی، قابل تامل است امروز هرچند بیش از یکسال از آن روز که وی این سخن را بیان داشت، می گذرد؛ اما همچنان شاهدیم که خرید کامپیوتر، میز و صندلی یا طرح های کلیشه ای که بعد از پژوهش فقط خاک می خورند اولویت های پژوهشی ادارات استان هستند.

کاظمی در همان نشست به آب و فاضلاب شهری و محیط زیست تاکید کرد که به ترتیب فاضلاب یاسوج و پدیده گرد و غبار را اولویت پژوهشی خود قرار دهند اما آیا به واقع چنین شد؟

قبل از  کاظمی نیز، فرهاد باقرپور معاون وقت توسعه مدیریت استانداری کهگیلویه و بویراحمد، مسئله طرح های پژوهشی کلیشه ای را مطرح کرده بود؛ اما دغدغه ها راه به جایی نبرد.

باقرپور در خرداد 91 از تدوین اولویت های پژوهشی استان و تصویب آن در کارگروه پژوهش، تحول اداری و فناوری اطلاعات استان خبر داده بود؛ اما اینکه این اولویت ها کجا رفت و چرا مورد پژوهش قرار نگرفت و اگر پژوهشی در این زمینه ها انجام شد، نتیجه ای اعلام نشد یا اینکه این اولویت ها چگونه انتخاب شد سخنی به میان نیامد.

البته یکی از مهمترین دلایل قانونگذار در تعیین بودجه پژوهشی، علمی کردن فعالیتهای عمرانی و اداری کشور بوده است؛ اما ظاهرا مدیران کهگیلویه و بویراحمد اعتقادی به این شیوه فعالیت ندارند و در واقع قصد دردسر تراشیدن برای خود را ندارند که باید به اینان یادآور شد که اگر دغدغه پیشرفت استان را دارند باید به پژوهش و فعالیت علمی متوسل شوند.

بی شک طول کشیدن پروژه زیرگذر گچساران، توسعه نامتوازن شهری یاسوج، مشکلات ترافیکی شهرهای استان، مسائل گردشگری استان و بسیاری دیگر از مشکلاتی که کهگیلویه و بویراحمد با آن دست و پنجه نرم می کند ریشه در همین بی توجهی به پژوهش دارد.

رئیس بنیاد نخبگان استان نیز در این زمینه می گوید: در سالجاری بودجه پژوهشی از نیم تا سه درصد به یک تا سه درصد افزایش یافته است و این نشان از نگاه کلان دولتمردان جمهوری اسلامی ایران به پژوهش و کار علمی است.

شاید ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه باشد؛ اما استان محروم کهگیلویه و بویراحمد جای آزمون و خطای مدیران نیست. بهتر است به جای آزمون و خطا و خدایی ناکرده صرف بیت المال در این آزمون  و خطاها، با پشتوانه پژوهشی دست به فعالیت های عمرانی، شهری، فرهنگی و غیره زد تا اول پایبندی به قانون صورت گرفته باشد و در ثانی پژوهشگران استان نیز به عنوان اتاق فکر مدیران حمایت و به سمت فعالیت های تخصیصی خود هدایت شوند.