پناهیان: خدا حرف آخر را در زندگی انسان می‌زند

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ حجت الاسلام پناهیان، در سومین شب محرم در دانشگاه امام صادق (ع)  پیرامون موضوع «تعیین کننده ترین عامل در مقدّرات بشر» به سخنرانی پرداخت که متن کامل آن به شرح زیر است:

در مرحله اول ما باید باور کنیم که در محدوده مقدرات الهی فرصت زندگی کردن داریم. در مرحله اول باید باور کنیم آنچه که حاکم بر زندگی فردی و اجتماعی ماست تدبیری است که خدا در نظر گرفته است؛ اگر چه می توان تاثیر در آن داشت، اما او حرف آخر را می زند.  مقدرات میزان روزی ما را تعیین می کنند،  مقدار و نوع گرفتاری های ما را مشخص می کنند، زمان مرگ ما را مشخص می کنند.

بعد باید توجه کنیم که مقدراتی که بر ما حاکم هستند با چه ملاک و معیاری تعیین می شوند؛ به چه دلیلی طراحی می شوند،  این ملاک ها بر آن بخشی که خدا اجازه داده خودمان تاثیر بگذاریم هم حاکم است.

دو  شب قبل از مرحله اول صحبت کردیم. امشب می خواهیم بگوییم تعیین کنند ه ترین عامل موثر در مقدرات چیست؟ ولی قبل از آن می خواهم از آیات کریمه قرآن درباره آثار معنوی توجه به مقدرات صحبت بکنم.

اگر کسی مقدرات را به علم یا ایمان باور بکند چه اثری در وجودش ایجاد خواهد شد؟ به آثار فرعی اش نمی خواهم بپردازم؛ اینکه غم را از بین می برد. حسرت های نابجا را از بین می برد. حسادت ها را اصلا ریشه کن می کند، پس یکی از اعظمِ نعمت های الهی ذیل توجه به مقدرات خوابیده است. خیلی انسان را نجات می دهد. حسادت در ابلیس بود؛ در اطرافیان پیامبر تا هابیل و قابیل بود. یکی از ریشه های مهم طغیان در مقابل ولایت در طول تاریخ حسادت بوده است. انگار تاریخ بشر گره خورده به این گرفتاری!  اما من دارم می گویم توجه به مقدرات ریشه حسادت را می کند! کم حرفی است؟ تازه می گویم این فایده فرعی اش است.توجه به مقدرات خیلی انسان را آرام می کند. از نظر درونی و از نظر مناسباتش با دیگران انسان را آرام می کند. نمی گذارد در موفقیت ها انسان خیلی شاد بشود.

. یکی از عوامل شکست در موفقیت ها این است که در موفقیت ها خیلی شاد می شوند و اولین چیزی که فراموش می شود خدا است. توجه به مقدرات یک سری هیجانات و شادی های کاذب را از بین می برد. ولی مهمترین اثرش چیست؟ مهم ترین اثرش این است که از خدا حساب می بریم. منهای بحث ثواب و عقاب و عذاب از خدا حساب می بریم. خدا می فرماید کسانی که از من جدای از حساب و کتاب و ثواب و عقاب، حساب می برند من برای آن ها دو برابر بهشت در نظر گرفته ام. آن ها از خاصان پرودگار هستند. تو اگر ببینی زندگی ات دست کسی است. از او حساب می بری. توجه به مقدرات تو را دعوت می کند به توجه به قدرت خدا. تو را دعوت می کند به زیباترین ترس، هیبت ربوبی خدا تو را می گیرد آیات قرآن خیلی تشویق می کنند به ایجاد این ترس: وَ لَنُسْکِنَنَّکُمُ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِهِمْ ذلکَِ لمَِنْ خافَ مَقامی وَ خافَ وَعید)ابراهیم آیه 14 ( . مقام و وعید را از هم جدا کرده است تا مخاطب متوجه شود که ترس از مقام خدا از ترس از عذاب خدا فرق دارد.

خاف را هم تکرار می کند تا بر اینکه دو خوف متفاوت است تاکید کند. وَ لمَِنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتان)الرحمن آیه 46 ( برای کسی که از مقام پرودگار خودش بترسد دو بهشت است. جنتان را انوع اقسام تفسیرها کرده اند. علامه می فرماید که یکی از جنت ها استحقاقش است و یکی را هم ما بهش می دهیم گروهی را خدا تحویل می گیرد که از مقام خدام می ترسند و از گناه خود را باز می دارند. نه اینکه از عذاب خدا بترسند! خواهش می کنم قبل از اینکه خدا از اختیارش طوری استفاده کند که مجبور بشوی بفهمی که چقدر اختیارت را دارد. متوجه شو که چقدر در اختیارش هستی.  ببین این را که در چنگ قدرت او اسیری!  ببین تا آن خوف پاکی که در وجودت می آید باعث عشق به پروردگارت شود .عشقی که نم یتوانی دور یاش را تحمل کنی می میری آنقدر که برایش گریه می کنی. محبت به خدا به چه چیزِ خدا؟ به چشم و ابروی خدا؟ چه چیزی به خدا محبت ایجاد می کند؟ عال یترین واسطه محبت، خوف است. آن هم خوف از مقام نه از عذاب.

ببینید که خدا چقدر در قرآن از قدرتش صحبت می کند. آدم سطحی نگر این را نمی بیند امیرالمومنین علیه السلام دارند جان به جان آفرین تسلیم می کنند. بچه ها را صدا می زنند. دارند وصیت می کند.ن  صحبت را  می برند سراغ قدرت خداوند.  به حسن و حسین می گویند: «دست های پدر را ببینید که دیگر نمی توانم جمع کنم؛ یادتون هست که  چه قدرتی داشت پدرتون.»

خداوند می فرماید «مقام ربه»، یعنی خدا بالاسر بنده هایش ایستاده و احاطه دارد. برای توضیح «مقام»  علامه از دو آیه دیگر استفاده می کند که آن ها را می خوانم: (یَخافُونَ رَبَّهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُؤْمَرُون)نحل آیه 50

فرشتگان از پروردگارشان می ترسند. فرشتگاه که گناه ندارند معلوم است که این غیر از ترس به خاطر غذاب است. البته اگر انسان از مقام و قدرت خدا بترسد ترسش از فرشته ها بیشتر خواهد شد؛ چرا که خدا قدرتش را به دلیلی بر بنده اش اعمال می کند که با دلیل اعمال قدرت بر فرشته ها فرق می کند آن باعث می شود که ترسش هم بیشتر باشد این دلیلی است که می خواهیم به آن اشاره کنیم. اصلی ترین عامل که باعث می شود که خدا مقدرات را تعیین کند چیست اگر عامل اصلی را نگاه کنیم این خوف هولناک تر هم می شود. علامه طباطبایی در جایی از تفسیر المیزان در باره خوف می گوید: «حقیقت ترس عبارت است از: تاثر و انکسار و کوچک شدن، و خلاصه پریدن رنگ روى ضعیف در مقابل قو ىاى که با قوتش ظهور یافته و شناخته شده، و تپش قلب زیر دست در قبال بالا دست کبیر متعال که با کبریائیش بر همه چیز قاهر شده، پس ترس ملائکه همین تاثر ذاتى ایشان است از آنچه از مقام پروردگار خود می بینند و هرگز از یاد او غافل نمی شوند».

دوستان من خواهش می کنم کمی از خدا حساب ببرید خدا خیلی قوی است. غفلت از خدا هم حدی دارد آدم ها بعضی وقت ها رویشان خیلی زیاد می شود تعبیر دینی اش ای ن است که قسی القلب می شود. پس ترس ملائکه همان تاثر ذاتی ایشان  است از آنچه که از مقام خدا می بینند.شما بحث مقدرات را در هر مکتب و فرهنگی مطرح بکنید همه توجه می کنند. غربیان هم در این مورد کار کرده اند کار برخی از آنها بسیار شایسه است. واقعا قابل تقدیر است. فیلم هم بسیار در این مورد ساخته اند. نگویید که عاشق فیلم غربی ها شده ای.  خذ الحکمة ولو من اهل نفاق حکمت را خدا برای اتمام حجت به کافران هم می دهد. یک فیلمی ساخته اند که شما می توانی با یک دید عمیق و توجه متعالی آن را نگاه کنی معنای عمیق تری از آن بگیری داستانش این طور است: یک نفر دارد در یک شهرک که ساختگی است زندگی می کند.یک کارگردانی در اتاق کنترل دارد همه اتفاقات آنجا را طراحی می کند. همه دارند بازی می کنند. فقط آن یک نفر است که خبر ندارد و از دوران کودکی دارد زندگی می کند.

این یک سریال است که همه مردم دنیا دارند آن را نگاه می کنند. همه دارند عکس العمل های او را می بینند. او کم کم می فهمد که او بازیگر یک فیلم چند ساله است یکدفعه می زند که از فیلم برود بیرون. این داستان زندگی تک تک ماست. تمام کسانی که در اطراف ما هستند دارند نسبت به ما بازی می کنند. فیلمی هست که کسی می تواند سرنوشت خود را برگرداند زمان را برگرداند.

کسانی را که به مقدرات ایمان ندارند را هم دعوت کنید که لااقل به این مباحث علم پیدا کنند .توجه به قدرت الهی حاکم بر انسان، بر جوامع بشری یک مقدار فکر انسان را معتدل می کند. در تعقیبات نماز عشا می گوییم: تُعَنِّنِی بطَِلَبِ مَا لَمْ تُقَدِّرْ لیِ فِیهِ رِزْقاً خدا یا مرا در طلب آنچه از رزق که برایم تقدیر نکرده ای به زحمت نیانداز. روزی ما تقدیر شده است. خدای مقتدر را بالای سر خودمان ببینیم. قدرت خدا را در زندگی خودمان نگاه کنیم. جز آداب و سبک زندگی ماست که اگر کاری می کنیم بگوییم ان شاء الله تا تلقین شود و در روحت هم وارد شود که اگر خدا بخواهد می شود. شما قرار بود که کار را سخت تر کنید نه تنها خدا قدرت دارد و مقدرات ما را تعیین می کند.  گفتید که اگر بفهمی که ملاک تعیین مقدرات خدا چیست کار سخت تر هم می شود. برویم ببینیم آن چیست؟ اگر بروی با دعا بر مقدراتت تاثیر بگذاری.  می شود اما اگر آن عامل تعیین کننده اجازه بدهد دعا اثر می کند؛ آیا من می توانم کار خوب بکنم تا بر مقدراتم تاثیر بگذارم بله مثلا صدقه بدهم که بلا بر طرف شود؟  بله اما اگر آن عامل اجازه بدهد. آن عامل شرط اثر کردن صدقه هم هست صله رحم و ... همه موثر است اما همه در گرو آن عامل تعیین کننده است. همه مقدرات شما تحت تاثیر محبت خداست اما باز هم اگر آن عامل اجازه بدهد. خدا محبتش را به شما نشان خواهد داد. خدا محبتش را به شما به صورت مستقیم و مطلوب نشان نمی دهد. محبت اولیای خدا بر پیروانش بر مقدرات موثر است دعای امام بر پیروانش بی شک موثر است اما به شرط آن عامل تعیین کننده اجازه بدهد.

شما اگر آدم بدی باشی هم می توانی تاثیر مثبت و هم منفی بر مقدرات بگذاری. این شنودهای آمریکایی های پست فطرت انگشت کوچک شیطان هم نمی شود. شیطان خیلی در دنیا قدرت دارد. شیطان اینها را خودش در مقدراتش قرار داد.  آدم بد هم می تواند در مقدراتش تاثیر بگذارد تاثیر مثبت به ظاهر و یا حتی واقعا تاثیر مثبت یک چاقوکش در یک بیابانی از یک زن گذشت از خوبان شد. هر کسی می تواند در مقدراتش تاثیر بگذارد اما اگر آن عامل اجازه بدهد. آن شرط را به تو بگویم خلاص می شوی و می فهمی که این عوامل که گفتیم خیلی مهم نیستند. این عامل تعیین کننده چی هست؟ تمام عوامل ریز و درشت می رود در آن دستگاه و بعد می آید بر سر بنده خدا خراب می شود. آن عامل امتحان، ابتلا و آزمایشات الهی است. ما آفریده شده ایم که در این دنیا آزموده بشویم. خدا بنا ندارد که بنده هایش را سختی بدهد؛ مگر اینکه آزمایش اقتضا بکند. بنا ندارد که بنده هایش را رفاه بدهد؛ مگر اینکه آزمایش اقتضا بکند. بنا ندارد که فرصت بدهد؛ مگر اینکه آزمایش اقتضا بکند. بنا ندارد که فرصت ها را بگیرد؛ مگر اینکه آزمایش اقتضا بکند. تمام لحظه های تو، مقدرات تو تحت تاثیر عامل آزمایش و امتحان است. دعا می کند که خدایا یک همسر خوب به من روزی کن! آن را در دستگاه امتحان قرار می دهند. اگر امتحان این باشد که همسر بد داشته باشد. یک همسر بد می اندازند. جلویش!

چند جلسه باید از طرف فرشته ها صحبت کنم! فرشتگان می گویند خدایا این خیلی دعا کرده خیلی پدر و مادرش و ... خدا می گوید نه امتحانش این است که همسر بد داشته باشد. فرشتگان می گویند: خدایا اما او خیلی آدم تیزی است پا نمی دهد. خدا می فرماید: آن لحظه که  می رود خاستگاری عقلش را تعطیل می کنیم. آن حدیثی که جلسه قبل ذکر کردیم، کی عقلش را باز می گردانیم بعد از ماه عسل! امتحان پس بده! خدا به انسانها روزی  می دهد برای امتحان. روزی نمی دهد فقیر نگه می دارد برای امتحان.

امتحان چیست؟ اصلا اساس زندگی ما بر اساس امتحان است. تخیلات یک عده ای را کاریکلماتورش را بگویم فکر  می کنند که بهشت را داشتند می ساختند آماده نشده بود ما را آوردند دنیا که آ نجا آماده بشود!!! یا تخیل می کنند که آقا حالا همینجوری اینجا باشید!!! (الَّذی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لیَِبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ هُوَ الْعَزیزُ الْغَفُور)ملک آیه 2

خدا  موت و حیات را خلق کرد برای آزمایش. دنیا را منهای آزمایش نگاه کن. من در یک دنیایی موقتا زندگی می کنم و بعد می روم آنجا. تو قبل از اینکه به به آزمایش بودن دنیا نگاه کن. قبل از آن که به مقدراتی که بر سرت چنبره زده است نگاه کنی. به فلسفه آ نها که آزمایش و امتحان است نگاه بکن. بیش از پنجاه تا شصت مرتبه با تعابیر مختلف در قرآن کریم این مطلب آمده است. یک جا فتنه یک جا امتحان و ...

شما در متن امتحانات الهی مکلفید. شما الان در بازی هستید. یک دانه اتفاق در زندگی شما خارج از امتحان اتفاق نمی افتد. شب های بعد بخش هایی از روایاتی را که در آن از این نکته آمده خواهم گفت. یک سوال مشتی می ماند که آن را می گذارم برای جلسات بعد آن هم این که آیا ما می توانیم بر جریان امتحان گرفتن از خودمان تاثیر بگذاریم؟ بله آن یک اسراری دارد یک قسمت هایی از دعای امیرالمومنین علیه السلام را برایتان نخواندم گفتم که بماند برای بعد. نگاه به مفهوم امتحان چه تعالی ای به عقل می دهد. از جهت فکری چه سامانی می دهد نگرش انسان را برنامه ریزی فردی و اجتماعی انسان را. همه چیز را تغییر می دهد.آیا می شود که ما از امتحان خبر داشته باشیم و سوالات امتحان را هم بدانیم؟ بله می شود. اما اکثر انسانها نمی دانند اصلا امتحانی هست.

فوق العاده سرگرم کنند ه است زندگی کردن با پروردگار عالم. سرگرم شو! کارت را نگاه به مفهوم امتحان چه تعالی ای به عقل می دهد. از جهت فکری چه سامانی می دهد نگرش انسان را برنامه ریزی فردی و اجتماعی انسان را. همه چیز را تغییر می دهد.آیا می شود که ما از امتحان خبر داشته باشیم و سوالات امتحان را هم بدانیم؟ بله می شود. اما اکثر  انسان ها نمی دانند اصلا امتحانی هست. فوق العاده سرگرم کننده است زندگی کردن با پروردگار عالم. سرگرم شو! کارت را بکن! مربی تو در مقدرات خداست. بهتر می داند که مصلحت بنده برای امتحان دادن چیست. خدایا ما را از امتحانات روسفید بیرون بیاور.

می خواهم کسی را به شما معرفی کنم که از امتحانات رو سفید بیرون آمده است ظرف امتحاناتش که پر شد فریاد برآورد که من بابایم را می خواهم... آن موقع که از تازینه ها را چشیده بود از مهمل ها افتاده بود نگفته بود که بابایم را می خواهم... آن موقع خدا دید که ظرفش پر شده است. اینجا خدا یکبار دیگر یزید ملعون را امتحان کرد.