به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»، نشست اکران و نقد و بررسی فیلم سینمایی استرداد با حضور محسن علی اکبری، تهیه کننده این فیلم، سید جلال الدین دری یکی از نویسندگان آن و محمدتقی فهیم، منتقد سینما عصر امروز در سالن بصیرت لانه جاسوسی برگزار شد.
در ادامه نشست نقد و بررسی فیلم استرداد دانشجویان حاضر سوالات خود را از مهمانان برنامه پرسیدند. دانشجویی با اشاره به هزینه 5 میلیاردی ساخت فیلم استرداد گفت: چگونه است که فیلمی که چند میلیارد خرج آن شده است ظاهرا اصلا فیلمنامه نداشته است؟
علی اکبری در پاسخ گفت: ما یک سال تحقیق و نگارش داشتیم و با فیلمنامه کامل شروع کردیم؛ اما عرض کردم که برخی از وزارتخانه ها مسایلی را در مورد فیلم تذکر دادند، ما هم یا باید پروژه ای را که بخش هایی از سکانس های آن را در مسکو گرفته بودیم و برای آن هزینه کرده بودیم تعطیل می کردیم یا این که طور دیگری عمل می کردیم، برای همین بود که ما از آقای دری خواهش کردیم که این فیلمنامه را بازنویسی کند. اواسط فیلمبرداری بودیم که این نامه را برای تغییر فیلم به من دادند اگر مشکلات این نامه ها نبود فیلم به گونه دیگری پیش می رفت.
وی با اشاره به هزینه ساخت استرداد گفت: هزینه ساخت این فیلم هزینه زیادی نیست چون ما باید برای مسایل فرهنگی هزینه کنیم. من برای فیلم غیات الدین جمشید کاشانی به ازبکستان رفته بودم و شرمنده شدم وقتی دیدم آنها راجع به سعدی، فردوسی، حافظ و مولوی فیلم ساخته اند و نام خیابان ها و میدان هایشان به نام این شعراست. آنها به کودکان خود یاد داده اند که ایران بزرگ ما هستیم و این ایرانی که وجود دارد تنها نام ایران دارد؛ این در حالی است که ما کارهای فرهنگی کمی انجام داده ایم. در این بین، استرداد شروع خوبی است که باید آن را ادامه بدهیم.
تهیه کننده استرداد افزود: کل بودجه سالانه سازمان سینمایی 40 میلیارد تومان است که این رقم کمترین ردیف بودجه در سازمان های دولتی است. ما اگر می خواهیم کار خوب انجام دهیم باید بودجه و امکانات بیشتری داشته باشیم.
دانشجوی دیگری پرسش خود را این گونه مطرح کرد: فیلمی که با هزینه بیت‌المال ساخته می شود باید مدافع فرهنگ ملی باشد اما این فیلم المان هایی در ژانر وسترن اسپاگتی دارد و قاب هایی که از روسیه نشان می دهد نشانگر افتخار روسیه است. در این فیلم چیزی از فرهنگ ایرانی وجود ندارد. علاوه بر این، چگونه ثابت می کنید که روسیه به ما غرامت داده است؟
علی اکبری در پاسخ گفت: در سال 1320 کشورهای انگلیس، امریکا و شوروی نشستی برگزار کردند و شاه را در این نشست راه ندادند تا این که با التماس شاه، استالین در راهرو با او صحبت کرد. شوروی آن زمان اتحاد جماهیر شوروی و کشور بسیار قدرتمندی بود و چیزی که در فیلم از قدرت شوروی نشان داده شده درست است.
وی در خصوص فرهنگ ایرانی اظهار داشت: در سکانس های اول استرداد و در پی برخورد نماینده دولت با افسر خانم برخورد سرهنگ تکین با نماینده دولت را می بینیم که نشان دهنده روحیه یک مرد ایرانی است. در سکانس های دیگر این فیلم نیز فرهنگ ایرانی به نمایش در می آید. مثلا شما در کدام فیلم خارجی می بینید که مامور قبل از رفتن به ماموریت دست مادرش را ببوسد؟ علاوه بر این، ما مجبور شدیم خانم سیما تیرانداز را سر صحنه بیاوریم تا رفتار و فرهنگ دختران ایرانی را به خانم الیسا کاچر یاد دهد چون رفتار روس ها با ایرانی ها متفاوت است.
سوال دیگری که از علی اکبری پرسیده شد این بود که این فیلم مشکلات بسیار زیادی من جمله مشکل فیلم داشت و فرخ نژاد هم بدترین بازی خود را در این فیلم انجام داده بود. حال چرا باید این جایزه ها به فیلم اعطا شود؟ از سوی دیگر، چرا علی غفاری را برای کارگردانی این کار انتخاب کردید؟
علی اکبری اظهار داشت: من هم نمی دانم چرا به استرداد جایزه دادند اما 7 کارگردان بنام داور جشنواره بودند و آنها به این فیلم جایزه دادند. مثلا بهروز افخمی به من می گفت: اگر به من بود 14 سیمرغ به این فیلم می دادم یا رسول صدرعاملی همین دو روز پیش می گفت: استرداد بهترین فیلم سینمای ایران در سال گذشته است. ما یا باید منکر استاد بودن این داوران شویم یا باید نظر آنها را بپذیریم.
وی در خصوص انتخاب غفاری تصریح کرد: سال 83 آقای شمقدری فیلمنامه استرداد را به دفتر ما آورد و قرار بود این کار را با او شروع کنیم که در انتخابات سال 84 شمقدری مشاور هنری رییس جمهور و پس از آن معاون سینمایی شد و غفاری را به ما معرفی کرد و با تایید من و میر علایی این کار با غفاری انجام شد. غفاری 45 ساله است و در سریال های مهمی مثل در چشم باد، مختارنامه و یوسف پیامبر دستیاری و برنامه ریزی کرده است. من به تجربه او اعتقاد دارم.
در ادامه نشست، فهیم با اشاره به تاکید زیاد دانشجویان بر هزینه ساخت استرداد گفت: این که چقدر برای این فیلم هزینه شده است مهم نیست مهم آن است که خروجی هزینه ها را ببینیم. استرداد در بخش های فنی مانند طراحی صحنه، فیلمبرداری و ... آبرومند است اما این فیلم باید در بخش خصوصی ساخته می شد زیرا وقتی دولت در جایی سرمایه گذاری می کند باید این سرمایه گذاری در جهت منافع و هویت ملی باشد.
وی افزود: دولت پول داده تا خلأ تحریف تاریخ پر شود زیرا نویسندگان تاریخ ایران عموما وابسته به احزاب و جریان ها بودند و به همین دلیل تاریخ مخدوش است. استرداد موفق شد 5 میلیارد تومان خرج کند تا تاریخ را شفاف کند اما این اتفاق نیفتاده است. این فیلم در اجرا خوب عمل کرده اما مشکل اصلی آن به فیلمنامه بر می گردد. برای استرداد 5 میلیارد خرج کردند اما بعید است که 100 میلیون آن را خرج فیلمنامه کرده باشند. معمولا در سینمای ایران 98 درصد بودجه صرف اجرا و تنها 2 درصد صرف فیلمنامه می شود.
در ادامه، دری در خصوص فیلمنامه این اثر گفت: در تیتراژ عنوان همراه نویسنده را برای من نوشتند در حالی که این گونه نبود. دستمزد من 14 میلیون بود که بخشی از آن را پارسال با دعوای مطبوعاتی گرفتم. من نویسنده این فیلمنامه و فیلمنامه فیلم عقاب صحرا نیستم و وسط فیلمبرداری به این نتیجه رسیدند که فیلمنامه قابل ادامه دادن نیست و من برای بازنویسی اضافه شدم. وقتی فیلمنامه نویس از اواسط فیلم وارد می شود دست او بسته است چون سکانس هایی فیلمبرداری شده است.
وی افزود: حضور من هم بابت این بود که این کارها جمع شود اما خیلی جاها حضور من کتمان می شد. این دغدغه کارگردان است که جهت فیلم را مشخص می کند. من به کارگردان استرداد گفتم هدف تو چیست؟ گفت: می خواهم هلی شات بگیرم! هدف کارگردان گرفتن صحنه های بزرگ بود و توجه چندانی به مفهوم نداشت. یکی از معضلات سینمای ما این است که بیشتر تهیه کنندگان آن قبلا مدیر تولید بوده اند و چون مدتها کارگردان را به عنوان رییس قبول داشتند فکر می کنند هر چه کارگردان می گوید درست است. من بارها در این فیلم به علی اکبری گفتم که نباید کارگردان وسط فیلم فیلمنامه را عوض کند. برخی موارد مانند نقش زاهدی در این فیلم نیز دروغ بستن به تاریخ است.
فهیم در پایان این نشست گفت: بهترین سکانس های استرداد مربوط به سکانس های کاخ کرملین و مسکو است که بسیار شکوهمند ساخته شده است. از سوی دیگر، فیلم تبدیل به نمایش شکوهمند پل ورسک شده که ساخته رضاشاه است. فیلم استرداد خنثی و الکن و ناتوان در ارائه پیام خود است.