شیوع بیماری مهلک در صنایع بزرگ کشور

گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ وضعیت برخی از صنایع بزرگ در سالیان گذشته در کشور ما بیشتر شبیه به یک تراژدی است از این حیت که نه تنها کارویژه هایشان را گاها انجام نمی دهند که مانع از فعالیت بخش های دیگر می شوند. گویا نوعی بیماری مسری در صنایع کشور افتاده که مانع از تحقق کارویژه های آنها می شود.

این در حالی است که صنایع بزرگ نقش زیربنایی و اساسی در توسعه و پیشرفت کشور دارند و بایستی با افزایش بهره وری و ارتقاء دانش فنی صنایع وابسته را پشتیبانی کنند و زنجیره تولید را تکمیل کنند.

صنایع بزرگ چندین نقش را در اقتصاد کشورها ایفا می کنند. مورد نخست رشد تولید ملی و در نتیجه آن بهبود شاخص های اقتصادی از جمله رشد اقتصادی و کاهش تورم است. یک نقش دیگر این صنایع افزایش صادرات و بهبود تراز تجاری است و برای کشور ارز آوری دارند. مورد دیگر ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری است که ضمن آثار گسترده اقتصادی ، نتیج اجتماعی نیز دارد. یک کارویژه برخی از صنایع بزرگ تامین مواد مورد نیاز صنایع دیگر و راه اندازی جریان تولید در آن ها است.

کشور ایران یکی از نواحی مستعد منطقه و با داشتن منابع طبیعی و مراکز صنعتی و تجاری فراوان می تواند به عنوان یکی از مراکز صادراتی و به تعبیری‌به یکی از سکوهای‌صادراتی منطقه آسیا ـ اروپا ـ قفقاز تبدیل شود، ولی به علت پاره ای از عوامل ، صنعت کشور نتوانسته است آنگونه که شایسته است ، ظاهر و مطرح شود.

 صنعت سالم معمولاً می تواند کیفیت و قیمت قابل قبول ارائه دهد و هرچه صنعتی ناسالمتر باشد ، به همان میزان از این تواناییها دور شده ، بتدریج عقب می ماند و در مقابل، چنانچه رشد یابندگی داشته باشد،یعنی سالم باشد می تواند تواناییهای فوق‌الذکر را بهتر از سایرین ارائه دهد . در نتیجه از همقطاران جلو افتاده ، حالت پیشتاز و نواور پیدا می‌کند و از سایرین سبقت می گیرد .

صنعت خودرو یکی از صنایع ناسالم کشور است که با وجود سرمایه عظیم در گردش و نیروی انسانی زیادی که در اختیار دارد بازدهی قابل توجهی نداشته و حتی برای مردم هزینه زا هم بوده است و مردم ناچارند با صرف مبلغ بالا خودروهایی بی کیفیت و ناکارآمد سوار شوند.

عوامل متعددی برای مشکلات صنعت خودرو عنوان شده است از جمله انحصار، سوء مدیریت، بی برنامه گی، تحریم و ... اما بنظر می رسد هیچ یک از این عوامل فاکتور اصلی در گسترش بیماری این صنعت نباشد و از جای دیگری ریشه می گیرند.

شاهد این مدعا اینجا است که در طول فعالیت 30 ساله صنعت خودرو سازی شرایط متفاوتی تجربه شده اما وضعیت خودروسازی بهبود و تغییر محسوسی نداشته است.

صنعت پتروشیمی نیز دیگر صنعت بزرگ کشور است که سالها است با عدم تکمیل زنجیره تولید دست و پنجه نرم می کند و تنها توانسته ایم محصولات اولیه پتروشیمی را تولید و صادر کنیم.

با وجود اینکه آسیب زا بودن رانت هایی که دولت در طول این سال ها به صنعت پتروشیمی داده مسجل شده است اما این روند همچنان ادامه دارد. موارد از این دست بسیارند که علی رغم روشن بودن راه حل اما اهتمامی به انجام آن وجود ندارد.

برخی ناظران اقتصادی کشور معتقدند مشکل اصلی در رانت هایی است که برخی در قبال شرایط فعلی برخوردار هستند و حاضر با از دست دادن آن نیستند و همین رانت ها و منافع باد آورده ریشه شکل گیری باندها و گروه های فشار قدرتمند و ثروتمند در این صنایع شده است.

گروه هایی که با نفوذ اقتصادی و سیاسی خود مانع از شکل گیری تصمیمات خلاف نظرشان در دولت و مجلس می شوند. نمونه هایی از طرح های اقیم مانده در نتیجه فعالیت این گروه ها طرح خودروی ملی، خودکفایی در تولید خودرو، تولید خودروی یورو 4 و 5، تکمیل زنجیره تولید در صنعت پتروشیمی و ارزش افزوده 10 برابری است.

نهاده های مختلفی وارد مسائل این صنایع شده اند که همگی به طرز عجیبی تغییر رای داده اند و از مخالفان سرسخت به موافقان همراه تبدیل شده اند. از سازمان حمایت از حقوق مصرف کنندگان تا خود وزارت صنعت و کمیسیون های مجلس. عجیب آنکه در مواردی که نهادهایی مانند شورای رقابت با آنها همراهی نکردند با مشکلاتی روبرو شدند و نهایتا به تغییرات مدیریتی در این نهادها ختم شد.

این بیماری نه تنها از نظر اقتصادی به کشور آسیب زده است که اخلاق عمومی را با تهدید روبرو می کند و فساد را در مراتب قدرت و نهادهای رسمی ایجاد می کند و یکبار برای همیشه باید با آن مقابله کرد.