احترام کافی نیست. مسئولیت پذیری لازم است/ چرا جوانان پس از ازدواج به والدین خود بی توجه می‌شوند؟

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»- زینب صارم؛ شکل گیری پیوند ازدواج و متاهل شدن فرزندان خانواده آرزوی هر پدر و مادری است تا آنجا که این مرحله از زندگی در اذهان خانواده های ایرانی بسیار مهم و حساس است و هر پدر و مادری برای خوشبختی فرزند جوان خود حداکثر تلاش را می کند تا برای وی همسری مناسب و هم کفو انتخاب نموده و تا انجام مراسم عروسی حمایت های معنوی و مادی خود را ادامه می دهند.

در نگاه نخست ازدواج جوانان در ذائقه والدین امری خوشایند و بسیار شیرین است؛ چرا که می پندارند مرحله مهمی از زندگی فرزندان با موفقیت طی شده است؛ اما متاسفانه پس از گذشت زمانی این شیرینی در ذائقه آنان به تلخ کامی می انجامد بدان علت که از سوی فرزندان خویش شاهد بی مهری و بی توجهی می شوند؛ هرچند که روی خوش, احترام و اجرای دستورات والدین از جمله مفاهیم اساسی است که در ذهن هر جوان متعهد و مومنی در نحوه رفتار با مادر و پدر خود معنا دارد و بر اساس این مفاهیم دینی رفتار خود را شکل می دهد، اما سرعت زیاد زندگی ماشینی و کسب در آمد در شرایط سخت اقتصادی باعث می شود تا فرزندان توجه خود را نسبت به خانواده خویش از دست داده و والدین آن ها دچار  یأس و افسردگی شوند.

سفارشات اکید قرآن و کثرت احادیث نقل شده از سوی اهل بیت در محبت و احترام کردن به مادر و پدر؛ برای همگان واضح و مبرهن است تا آنجا که در فرهنگ خانواده های شیعی جایگاه والدین بسیار مقدس و قابل احترام است؛ اما واقعیت آن است که با تامل کردن در آیات قرآن و احادیث اهل بیت می توان دریافت که تنها محبت کردن و دوست داشتن والدین کافی نیست، بلکه باید نسبت به آنان مسئولیت پذیر بود.

برومند شدن فرزندان و مستقل شدن آنان همراه با بالا رفتن سن والدین و آسیب پذیری بیش تر آنان از جنبه جسمی و روحی است؛ بنابراین از منظر قرآن و روایات فرد مومن باید همواره نسبت به والدین خود احساس مسئولیت داشته باشد.

اما واقعیت تلخی که در خانواده های ایرانی رقم می خورد آن است که برخی از جوانان به علت کار زیاد و یا ازدواج و مشغول بودن به خانواده جدید به کل والدین خویش را از یاد می برند یا آنکه به تلفن کردن یا مهمانی های آخر هفته بسنده می کنند.

آیا نیاز والدین به توجه و محبت با تماس های تلفنی و مهمانی های آخر هفته مرتفع می شود و وظیفه فرزندان نسبت به والدین اداء شده است؟ حقیقت بنیادین آن است که فرزندان هنگامی که مستقل می شوند و به فرصت های اقتصادی و اجتماعی دست می یابند کمک و رسیدگی به والدین خویش را فراموش می کنند و باری از دوش آنان بر نمیدارند.

هر خانواده ای به مقتضای شرایط خویش نوعی حمایت و توجه را می طلبد؛ برخی از والدین شرایط اقتصادی نامناسبی دارند و به کمک های مادی فرزندان خویش احتیاج دارند. برخی دچار کسالت و مریضی هستند و به پیگیری جوانان خویش نیازمند. برخی دیگر بابت دیگر فرزندان خود دچار  معضل هستند و به کمک فرزندان بزرگتر خویش احتیاج دارند.

به هر نحو موضوع مسئولیت پذیری تا آنجا در دیدگاه اهل بیت مورد سفارش و تاکید قرار گرفته است که قبل از آن که والدین ابراز بدارند و واگویه کنند فرزندان آنان باید در برطرف کردن مشکلات و حل مسائل آنان پویا باشند.

ابو ولاد حناط می گوید: از امام صادق (ع) پرسیدم خداى عز و جل که فرماید: «وَ بالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»(1) و به پدر و مادر احسان کنید، این احسان چیست؟ فرمود: احسان این است که با آنها نیکو معاشرت کنى و آنها را مجبور نکنى که چیزى را که احتیاج دارند از تو بخواهند، اگر چه بی نیاز باشند (بلکه باید اظهار نکرده وظیفه خود را انجام دهى) مگر خداى عز و جل نمیفرماید: « لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ»؛ هرگز به نیکى نرسید، مگر از آنچه دوست دارید انفاق کنید».(2)

نکته مورد تاکید که در روایات ذیل آیه آمده است « برآورده کردن حاجت و نیاز والدین قبل از آنکه آنها درخواست بکنند»، به معنای احسان به مادر و پدر است.

شاید صحبت از نیکی به والدین در نگاه نخست تکراری و ساده بیاید، اما با کمی دقت در اعمال و رفتار خود در می یابیم که وقت کافی و لازم را برای والدین خود اختصاص نداده ایم و متاسفانه مادر و پدر، جزو الویت های زندگی روزمره ما نیستند تا آنجا که به بسیاری از نیازهای جسمی و معنوی آن ها آگاه نیستیم چه برسد به آنکه بخواهیم قبل از آنکه درخواست کنند نیازهای آن ها را بر طرف سازیم.

همراهی کردن والدین و احساس مسئولیت داشتن نسبت به آنان تنها به مسائل اقتصادی مربوط نمی شود؛ گاه هم نشینی کردن با مادر و پدر و پای صحبت آنان نشستن سبب برطرف شدن دلتنگی های آنان می شود روزی مردى خدمت رسول خدا(ص) آمد و عرض کرد: من جوانى با نشاطم‏ و جهاد را دوست دارم ولى مادرى دارم که نمی خواهد به جهاد روم. پیغمبر (ص) به او فرمود: باز گرد و همراه مادرت باش، سوگند به آن که مرا به حق به نبوت مبعوث فرموده که انس گرفتن یک شب او با تو از جهاد یک سالت در راه خدا بهتر است (سپر آتش فردایت باشد) تا فردا ترا به بهشت برد.(3)

احادیث اهل بیت در نوع نگاه به جایگاه والدین بسیار عجیب و قابل تامل است به عنوان نمونه پیامبر انس گرفتن یک شب مادر با فرزند را نه تنها برابر بلکه بهتر از یک سال جهاد در راه خدا میداند و این حاکی از آن است که مسئولیت فرزندان در قبال والدین بسیار سنگین و خطیر است. همچنین پیامبر (ص) به نکته دیگری در حدیث اشاره میکند و آن نیاز والدین به انس گرفتن با فرزندان است؛ زمانی والدین از فرزندان حمایت می کردند و وحشت آنان را ازتنهایی به انس تبدیل کردند و اکنون فرزندان برومند باید نقش حمایت گرانه را ایفا کنند.

بنابراین خانواده های جوان و نوپا باید از غفلت و بی توجهی خود نسبت به والدین خویش بکاهند و با نگاه مسئولیت پذیرانه‌تری نسبت به والدین خود رفتار کنند؛ بهانه هایی همچون کسب روزی،کسب علم و توجه به همسر و خانواده جدید، نداشتن وقت کافی توجیهات مناسبی نیستند تا از والدین خود غافل بمانیم. بی شک اگر ما وظایف خود را نسبت به والدین خویش به درستی انجام دهیم خداوند دعای خیر مادر و پدر را در حق فرزندان مستجاب می‌کند و سبب برکت در زمان، روزی، علم و برطرف شدن موانع می شود.  

امام صادق علیه السّلام فرمود: «مردى خدمت پیغمبر (ص) آمد و عرض کرد: به که احسان کنم؟ فرمود: به مادرت

گفت: سپس به که؟ فرمود: به مادرت،

عرض کرد: سپس به که؟ فرمود: به مادرت.
عرض کرد: سپس به که؟ فرمود: پدرت.

پی‌نوشت:

1. سوره مبارکه اسراء آیه 23

2. سوره مبارکه آل عمران آیه 92

3. أصول الکافی / ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص: 238