از اظهار بی اطلاعی حضور کتاب حبیب محبی تا بدهی‌های میلیاردی ارشاد به ناشران خارجی

گروه فرهنگی« خبرگزاری دانشجو»؛ طی حکمی که سال گذشته از سوی سید عباس صالحی معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر گردید محمد الهیاری فومنی به عنوان مشاور معاون در امور فرهنگی، مسئول دبیرخانه دائمی هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران و معاون فرهنگی اجرایی بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران منصوب گردید.

الهیاری پیش از این مدیریت کل اداره کتاب وزارت ارشاد، دبیری 5دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی و معاونت امور نمایشگاهی بیست و ششمین نمایشگاه کتاب تهران را بر عهده داشته است.

از این رو با توجه به اینکه وی معاونت فرهنگی اجرایی دوره بیست و هفتم را بر عهده دارد نزدیک شدن به این دوره از نمایشگاه کتاب بهانه ای شد تا به سراغ وی برویم و با وی گفت و گویی داشته باشیم که در ادامه خواهید خواند؛

«خبرگزاری دانشجو»-  درباره نحوه ی برگزاری نمایشگاه امسال و تفاوت آن با دوره های گذشته توضیحی بفرمائید؟

الهیاری: برگزاری نمایشگاه کتاب امسال از حیث اجرایی به قدری جلوتر از زمان پیش بینی شده در حال حرکت است و با توجه به اینکه عوامل اجرایی نمایشگاه از هفته آخر اسفندماه در مصلی مستقر شده اند  و از طرفی از دوم فروردین کارها را شروع کرده اند. پیمانکاران بیرونی هم از پنجم فروردین ماه فعالیت خود را آغاز کرده اند به طور کلی تا به امروز نمایشگاه از حیث اجرایی در زمان بندی خودش نسبت به سال گذشته جلوتر است. 

از حیث تسهیلات رفاهی هم امسال مجموعه های مدیریتی تهران، مانند شهرداری، شورای اسلامی شهر تهران و ستاد مدیریتی شهر نسبت به سالیان گذشته همکاری های بهتر و صمیمانه تری دارند. همچنین مجموعه  های آتش نشانی، اورژانس و پست امسال به مردم سرویس دهی های بهتر و بیشتری ارائه خواهند داد. مکان هایی به عنوان ایستگاه امانت و استراحت گاه برای مردم تعبیه شده و پست های آتش نشانی برای موارد بحرانی و نیز ون هایی  برای جابه جایی مردم هم از این دست امکانات هستند. همچنین تسهیلاتی هم  برای مردم منطقه 7 در نظر گرفته ایم؛ با توجه به اینکه  نمایشگاه که در محوطه مصلی واقع در منطقه 7 تهران برگزار می شود و منطقه ی کوچکی است ازدحام جمعیت، شلوغی و ترافیک برای مردم مشکلاتی را  فراهم می کند، بنابراین تلاش می کنیم بتوانیم با کمک شهرداری منطقه 7 از مردم دلجویی مناسبی داشته باشیم.  در ایام نمایشگاه برای جانبازان، ایثارگران و معلولان رمپ هایی ویژه ایاب و ذهاب این قشر پیش بینی شده است.  
 

 از حیث محتوایی برای حضور نویسندگان، نخبگان، ادبا و هنرمندان تقسیم بندی های صورت گرفته و ما در نمایشگاه امسال برنامه هایی برای استقبال و بازدید از ادبا، شعرا و شخصیت های علمی خواهیم داشت.  البته موسسه خانه کتاب پیش بینی و برنامه ریزی های لازم را در این راستا انجام داده است. نمایشگاه بیست و هفتم تلاش دارد  امسال حضور تعداد بیشتری از شخصیت های فرهنگی و علمی را در نمایشگاه شاهد باشیم.  شخصیت هایی که اساساً مخاطبان به آن ها  علاقه مند هستند.

به طور کلی برنامه های اجرایی، در دو حوزه نخبگانی و عمومی پیش بینی شده  اند. در حوزه نخبگانی بخشی از برنامه ها در سرای اهل قلم برگزار می شوند و تلاش شده  امسال نشست های این بخش کیفی تر باشد. همچنین  دو سرای اصلی و فرعی پیش بینی گردیده است.  در نمایشگاه امسال  سرای کودک و نوجوان را خواهیم داشت که با همکاری دو تشکل انجمن ناشران کودک و نوجوان و موسسه خانه کتاب میزبان نشست های حوزه کودک و نوجوان خواهد بود. 

 از طرفی دیگر دو بخش ناشران دانشگاهی و آموزشی را در نمایشگاه بیست و هفتم خواهیم داشت. در هر بخش یک سرا پیش بینی شده و نشست هایی متناسب با هر دو انجمن برگزار خواهد شد. البته این اقدام برای اولین بار در نمایشگاه بیست و هفتم اتفاق خواهد افتاد. از دیگر فعالیت های نخبگانی نمایشگاه می توان به حیاط یاس اشاره کرد؛ در این بخش کتاب های موضوعی سال 92 چیده شده اند و  نشست های تخصصی برگزار می شود؛ همچنین متناسب با حوزه های مختلف و گروه های سنی و اجتماعی گوناگون سیرهای مطالعاتی متناسبی به مردم معرفی می شود. از طرفی دیگر سامانه های کارشناسی کتاب که دو سالی است فعالیت خود رادر نمایشگاه کتاب آغاز کرده است امسال رونمایی خواهد شد .

نحوه آشنایی مردم با کتاب ها و شناخت مخاطب نسبت به یک کتاب خوب از دیگر فعالیت های بخش مشاوره و کارشناسی نمایشگاه امسال است. همچنین سالنی در نمایشگاه امسال در نظرگرفته شده که چینش موضوعی کتاب های سه سال اخیر، آخرین مقالات علمی کشور و پایان نامه های علمی تولید داخل در آنجا به نمایش گذاشته خواهند شد. در حوزه ترجمه ی نمایشگاه بیست و هفتم هم کتاب های خوب و فاخری که به زبان های مختلف ترجمه شده اند و عمدتاً به زبان عربی بوده است در خارج از کشور شناسایی گردیده و در سالنی در معرض دید عموم قرار خواهد گرفت.

 در کنار همه این موارد امسال فعالیت های عمومی زیادی در نقاط مختلف نمایشگاه مستقر شده است ما با این نگاه که مردم وقت زیادی را در محوطه نمایشگاه می گذارند خسته می شوند و کودکان نیاز به تفریح دارند امسال چند بازی گاه در نقاط مختلف نمایشگاه طراحی کرده ایم، همچنین با همکاری بهزیستی  مهدهای کودک برای نمایشگاه امسال پیش بینی شده تا مردم با آسودگی خاطر به خردید های خود بپردازند.  همچنین در سالن جنبی حوزه کودک و نوجوان عمدتا وسایل کمک آموزشی بازی های کودکان و نوجوانان به مخاطبین عرضه خواهد شد همین طور در نمایشگاه امسال فعالیت های ورزشی را خواهیم داشت علاقه مندان به ورزش می توانند با امکاناتی که برایشان فراهم می شود فعالیت های ورزشی خود را در محوطه  مصلی انجام دهند. 

 از دیگر فعالیت های نمایشگاه بیست و هفتم می توان به  حضور چهره های شاخص و المپیک ورزشی، پیشکسوتان و چهره های سرشناس فوتبال اشاره کرد. با توجه به اینکه تیم ملی ایران به جام جهانی صعود کرده است  در خواست هایی از سوی فدراسیون فوتبال مطرح شد مبنی بر اینکه در طول ایام نمایشگاه فضایی را در اختیار داشته و گزارشی از روند صعود تیم ملی به مردم ارائه دهند. در کنار این ها سالنی را از فرایند چاپ در کشور خواهیم داشت که مردم سه مرحله پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ، لیتوگرافی، چاپ و صحافی را خواهند دید و با فرآیند تولید کتاب به صورت زنده آشنا خواهند شد. البته این تجربه سالیان گذشته هم در نمایشگاه حاکم بود و با استقبال زیادی هم روبرو بود منتهی امسال دستگاه های بهتری در این رابطه پیش بینی شده است. همچنین با موضوع سبک زندگی نرم افزار و  ماکت هایی طراحی شده و یک نمونه ی خانواده موفق در نمایشگاه شبیه نمایی می شود. 
 
«خبرگزاری دانشجو»- آیا بودجه نمایشگاه امسال افزایش یافته است؟

 الهیاری: به هر حال طبیعی است هر سال با توجه به اینکه سطح فعالیت ها افزایش پیدا می کند و ما شاهد افزایش نرخ خدمات عمومی هستیم به طبع هزینه های نمایشگاه هم افزایش پیدا خواهد کرد همواره کمیته مالی نمایشگاه شورای سیاست گذاری، معاونت فرهنگی و موسسه مجری تلاش می کنند هزینه ها مناسب و به صرفه تامین شود و در تامین هزینه ها نهایت دقت به عمل آید.

«خبرگزاری دانشجو»- باتوجه به افزایش ناگهانی قیمت کاغذ در سال گذشته و به طبع تاثیراتی که در حوزه کتاب به دنبال داشت آیا این مساله بر نمایشگاه کتاب بیست و هفتم تاثیری دارد یا خیر؟

الهیاری: نمایشگاه مهم ترین آوردگاه اقتصادی برای ناشران است که تلاش می کنند بهترین کتاب ها را در نمایشگاه عرضه کنند، مردم هم تحت هر شرایطی خود را به نمایشگاه می رسانند اگرچه ممکن است فشارهای اقتصادی خرید کالاهای فرهنگی را در سبد خانوار کاهش داده باشد اما چون مردم انتخاب های گزیده می کنند من فکر می کنم هزینه خرید کتاب خود را در زمان نمایشگاه صرف خواهند کرد به هر حال ممکن است درصد محدودی از خرید مردم متاثر از مسائل اقتصادی باشد اما همچنان نمایشگاه مهم ترین نقطه اتکای مردم برای خرید کتاب به شمار می آید. 

 «خبرگزاری دانشجو»- باتوجه به گرانی کتاب آیا برنامه ای دارید در نمایشگاه امسال کتاب ها با قیمت مناسب در اختیار مخاطب قرار گیرند؟

الهیاری: نرخ قیمت گذاری کالا در بخش خصوصی برعهده ناشر است و وزارت ارشاد در این زمینه هیچگونه دخالتی ندارد. البته کتاب ها براساس قیمت تمام شده  نرخ گذاری می شوند اما معمولاً قیمت تمام شده کتاب در ایران و قیمتی که بر روی جلد درج می شود  نسبت به آنچه که در آسیایی شرقی و اروپا اتفاق  می افتد بسیار بسیار کمتر است از طرفی در نمایشگاه ناشران موظف هستند کتاب هایشان را حداقل با 10 درصد تخفیف ارائه دهند چه بسا که بسیاری از ناشران کتابهایشان را با تخفیف بیشتری  به علاقه مندان عرضه می کنند. 

«خبرگزاری دانشجو»- تقسیم بندی غرفه های نمایشگاه میان ناشرین بر چه اساسی است؟

الهیاری: روال کلی نمایشگاه تقسیم بندی الفبایی است و  در سالن هایی که ابتدا و انتها دارند معمولاً این روال کلی رعایت می شود، در بخش کودک و نوجوان به دلیل اینکه سالن ها به صورت متقاطع در کنار یکدیگر چیده شده اند معمولاً تقسیم بندی ها بر اساس  چهار بلوک هشتایی است که سال به سال این بلوک های هشتایی با هم جابه جا می شوند.

«خبرگزاری دانشجو»- برای بخش بین الملل نمایشگاه امسال چه برنامه هایی اتخاذ کرده اید؟

الهیاری: در این بخش همانند سالیان گذشته یک بخش به ناشرین عرب زبان و بخش دیگر به ناشرین غیرعرب زبان اختصاص دارد که عمدتاً انگلیسی زبان، آلمانی، فرانسوی، روسی و ایتالیایی هستند، غرفه دیگری از بخش بین الملل مربوط به نمایشگاه های بین المللی خارج از ایران مانند نمایشگاه فرانکفورت است. همچنین یک بخش بازار جهانی کتاب ایران است که در آن ناشران ایرانی که توانسته اند خرید و فروش کتاب و یا اثر خارجی را داشته باشند مستقر هستند و می توانند با ناشرین خارجی گفت و گو داشته باشند این بخش یک سرا دارد که گفت و گوها و نشست ها در آن برگزار می شود.   البته در کنار همه این اقدامات بخش بین الملل امسال به فعالیت های گمرگی خود پیرامون ورود و ترخیص کتاب ها و تقسیم آن میان ناشرین مانند سالیان گذشته ادامه خواهد داد.

 همچنین حضور ناشرین افغانی را هم در نمایشگاه امسال شاهد هستیم، با توجه به اینکه اخیراً هیاتی از وزارت ارشاد و ناشران خصوصی تهران از افغانستان و ناشرین آنجا بازدید کرده اند، ناشرین افغانی در قالب یک هیئت خوب و بلندمرتبه با حضور مقامات دولتی افغانستان در نمایشگاه کتاب حضور دارند و با توجه به زبان مشترک فارسی میان دو کشور تلاش می شود روابط اقتصادی نشر ایران و افغانستان توسعه یابد.

«خبرگزاری دانشجو»- سالیان گذشته یکی از مشکلات اساسی سالن شبستان مصلی نداشتن تهویه مناسب بود و طبعا تراکم جمعیت سالن این مشکل را بیشتر می کرد آیا در نمایشگاه امسال برای رفع این مشکل فکری شده است؟

 الهیاری: البته در محوطه بیرونی و فضای باز مصلی وضعیت تهویه نسبت به فضای داخلی شبستان بهتر است عمده مشکل در شبستان موجود است و  در روزهای پنج شنبه و جمعه به دلیل تراکم جمعیت بیشتر می شود.  البته هر ساله  با پیگیری هایی که از سوی وزارتخانه و فرمانداری استان تهران صورت می گیرد سوخت موردنظر مصلی تامین می شود اما واقعیت مطلب این است که به نظر می رسد سالن شبستان گنجایش این جمعیت فراوان را ندارد البته عمده مشکل در نیم طبقه شبستان است. درنمایشگاه امسال تدابیر مختلفی نسبت به این مسئله اندیشیده شده؛ در حالت اول اینکه این بخش حالت نخبگانی داشته باشد و کمتر شاهد حضور عمومی مردم باشیم و یا در حالت دوم اینکه درب های بام شبستان  به سمت نیم طبقه باز باشد تا به گردش هوا کمک کند. به هرحال امیدوارم این مجموعه تدابیر فنی و عملیاتی کمک کند وضعیت تهویه در نمایشگاه امسال بهتر شود.

«خبرگزاری دانشجو»- صحبت هایی شده بود تا نمایشگاه کتاب تهران از محل مصلی امام خمینی (ره) به باغ کتاب منتقل شود؟ این موضوع به کجا رسید و چه اقداماتی دراین باره صورت گرفته است؟

الهیاری؛ در سه ماهه چهارم سال گذشته با حضور مسئولین از باغ کتاب بازدید کردیم، باغ کتاب فضای مناسبی برای برگزاری نمایشگاه های تخصصی البته کوچک دارد اما برای نمایشگاه عظیمی مانند نمایشگاه کتاب تهران و حضور میلیونی مردم در حال حاضر باغ کتاب پاسخگو نیست مگر اینکه فضای موجود میان کتابخانه ملی و باغ کتاب به صورت طبقاتی ویژه نمایشگاه کتاب تهران ساخته شود البته طبیعی است که باغ کتاب برای نمایشگاه های تخصصی مکانی آبرومند به شمار می آید.

«خبرگزاری دانشجو»-  شنیده شده از آنجایی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پول معوقات ناشران خارجی را پرداخت نکرده آن ها هم به این دلیل از حضور در نمایشگاه بیست و هفتم ممانعت کرده اند؛ آیا این مساله صحت دارد؟ و اینکه بدهی ناشران پیش از نمایشگاه پرداخت خواهد شد یا نه؟

الهیاری: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از دوره بیست و چهارم و بیست و پنجم بدهی هایی به ناشرین خارجی دارد که هنوز پرداخت نشده است نمایشگاه کتاب هر ساله برای ناشرین خارجی یارانه پرداخت می کرد که سال گذشته پرداخت نشد به دلیل نرخ ما به تفاوت ارزی  که از طریق بانک مرکزی و یکی از بانک ها تأمین می شود و با توجه به تحریم ها در انتقال پول به خارج از کشور مشکلاتی به وجود آمد که  البته در حال حاضر با پیگیری هایی که وزارتخانه انجام داده این موضوع در حال حل شدن است و مراحل پایانی خود را طی می کند به هر حال ما امیدوار هستیم تا قبل از زمان برگزاری نمایشگاه بیست و هفتم مطالبات این دو دوره پرداخت شود. البته بازار اقتصادی نشر ایران به دلیل جامعه بزرگ دانشجویی که دارد همواره مطمع نظر ناشران بین المللی بوده و تحت هر شرایطی سعی می کند بازار بزرگی مانند تهران را در حوزه نشر از دست ندهند به همین دلیل عمده ناشرین در نمایشگاه کتاب تهران حضور دارند البته ممکن است یک یا دو ناشر به دلیل شرایط خاص خودشان و یا فشارهای ناشی از تحریمات خارجی در نمایشگاه امسال شرکت نکنند.

«خبرگزاری دانشجو»- در نمایشگاه بیست و هفتم چه تعداد کتاب چاپ اولی از سوی ناشرین ارائه خواهد شد؟

 الهیاری: شرایط ثبت نام برای ناشرین داخلی این است که در سه سال گذشته 35 عنوان کتاب داشته باشند که از میان آنها بیش از 10 عنوان حداقل چاپ اول باشد البته ناشران می توانند در نمایشگاه امسال کتاب های پنج سال اخیر خود را عرضه کنند. با توجه به اینکه نمایشگاه در تخصیص فضا به ناشرین از محدودیت هایی برخوردار است لذا ناشر به گزینی می کند و تلاش می کند آخرین کتاب های منتشر شده اش را در نمایشگاه عرضه کند   البته طبیعی است که مخاطب هم برای خرید جدیدترین کتاب ها به نمایشگاه مراجعه می کند لذا این انتخاب ناخوداگاه از سوی ناشر صورت می گیرد. 

«خبرگزاری دانشجو»- با توجه به اینکه از ناشران و نویسندگان زیادی در کشور برخوردار هستیم آیا وجود این تعداد کتاب های ترجمه شده در نمایشگاه بیست و هفتم لزومی دارد یا خیر؟ 
 
الهیاری: بنابر آمارهای نشر که در سال های قبل ارائه می گردید  نسبت  کتاب های تالیفی از ترجمه بیشتر بود اما به هر حال طبیعی است مخاطبی که داستان بلند و رمان می خواند بی نیاز از ترجمه نیست  البته مترجمان چیره دست زیادی داریم که حضور آن ها در این زمینه بی تاثیر نیست.  از طرفی دیگر ممکن است در برخی حوزه های موضوعی داستان اثری که ترجمه شده نسبت به اثر تالیفی از قدرت بیشتری برخوردار باشد به هر حال چون علاقه و سلیقه خواننده،  بازار کتاب را تامین می کند روی آوردن ناشر به این معنا است که اثرهای ترجمه شده مخاطبین بیشتری دارند. البته این مسئله مسئولیت نویسندگان داخلی را سنگین تر می کند که آثار قوی تر، جدی تر و جذاب تری بنویسند تا خواننده به سمت تالیفات داخلی گرایش پیدا کند.

«خبرگزاری دانشجو»- با ناشرینی که در ایام نمایشگاه تخلف می کنند چه برخوردهایی خواهد شد؟ کتاب ها برای ورود به نمایشگاه از چه فیلتری عبور می کنند؟

الهیاری: تیم های نظارتی نمایشگاه در دو حوزه مستقر هستند؛ در حوزه کتاب های خارجی، زمانی که این کتاب ها از مرز گمرگ واردگمرگ نمایشگاه می شوند قبل از ورود به نمایشگاه توسط گروه های ارزیابی کارشناسی می شوند و در صورت تایید در نمایشگاه توزیع خواهد شد در حوزه تالیفات داخلی هم ناظرین  به صورت تمام وقت سالن ها را با حساسیت بالا رصد می کنند و اگر اثری فاقد مجوز رسمی وزارت ارشاد باشد طبیعی است به صورت جدی با آن برخورد خواهد شد.