سرباز معلمی؛ انتخابی برای خدمت بیشتر یا راهی برای فرار از خدمت؟!

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو» - مهدی یار نصیری؛ تدریس ، درس دادن یا انتقال معلومات و تجارب معین از ذهن معلم به ذهن دانش آموزان است و معلم هم مدرس نام دارد . براساس این تعریف وقتی معلم وارد کلاس می شود، به فعالیت و سخن گفتن می پردازد و دانش آموزان به فعالیت هایی در راستای اهداف کلاس ترغیب می‌کند. معلم ضمن بهره گیری از روشهای مختلف تلاش می کند تا مطالب مورد نیاز را به بهترین وجه ممکن به دانش آموزان منتقل کند و مهارت هایی از قبیل مهارت های علمی، فرهنگی ، اجتماعی و در مجموع مهارتهای مورد نیاز زندگی را به ایشان بیاموزد.

در این میان گروهی از معلمان هستند که بصورت خاص به انجام این وظیفه خطیر می پردازند، افرادی که به عنوان انجام خدمت سربازی، حاضر می‌شوند در مناطق دور افتاده و محروم و با حقوقی کمی بیشتر از یک سرباز و کمتر از یک معلم بپردازند.

تعریف سرباز معلم

سربازمعلم ها افراد زیرپرچمی هستند که پذیرفته اند در ازای دریافت حقوق و مزایایی بیشتر از سربازان عادی، به مدارس مناطق محروم و دورافتاده بروند و در عین حال که کسری نیروی انسانی در آموزش و پرورش را جبران می کنند خود نیز دوران سربازی را با آسودگی بیشتر تمام می کنند.

شرایط سرباز معلم

وزارت آموزش و پرورش، از بین مشمولینی که کسر خدمت ندارند و درخواست معافیت پزشکی و یا تحصیلی نکرده باشند و دارای شرایطی از قبیل سلامت کامل جسمی و روحی و روانی متناسب با شغل معلمی (این شرایط به تأیید اداره کل آموزش و پرورش هم باید برسد) برخوردار باشند با انجام مراحل اداری لازم و برگزاری جلسه مصاحبه، مشمولین دارای شرایط سرباز معلمی را بر میگزیند و برای اعزام آماده می‌کند.

معمولا بخشنامه مربوط به جذب سرباز معلم، دی ماه و یا بهمن هر سال از سوی سازمان وظیفه عمومی و وزارت آموزش و پرورش منتشر می‌گردد و مشمولین علاقمند در این زمان ها باید به آموزش و پرورش منطقه مورد نظر مراجعه کرده و شرایط جذب را جویا شوند.

مزایای سرباز معلم

در شرایط ذکر شده برای سرباز معلم ها، این افراد لازم نیست دوره دو ماهه آموزش سربازی که تقریبا مشکل ترین بخش از سربازی یک سرباز می تواند باشد را بگذرانند، همچنین حقوقی که برای سرباز معلم ها در نظر گرفته می شود به مراتب بیشتر از حقوق سربازان عادی است.

شرایط خدمت هم با اینکه در مناطق محروم گذرانده می شود ولی با توجه به اینکه جو نظامی پادگان در آن حاکم نیست برای افرادی که علاقه ای به پوشیدن لباس نظامی و کوتاه کردن موهای خود ندارند خوش‌آیند تر است ضمنا بر اساس مکانی که در آن دوره سرباز معلمی گذرانده شده میتوان از آن به عنوان سابقه ی کار نیز از آن می توان استفاده کرد.

سابقه و تجربه تدریس هم از دست آوردهای مهم این دوره از زندگی به شمار می آید.

معایب سرباز معلم

افزایش طول دوره ی خدمت (در حال حاضر 24 ماه خدمت بصورت کامل(، سختی و فشردگی کار، حقوق و مزایای نه‌چندان چشمگیر یا تاخیر در پرداخت پاداش‌ها و دستمزدها، عدم تناسب فرهنگی با مخاطبین و سختی تدریس در جاهای دور افتاده و همچنین زندگی در این مناطق را میتوان از معایب عمده این نوع از خدمت برشمرد.

سربازمعلم؛ آری یا خیر؟

مشوق های مالی همیشه جزو بهترین عوامل ایجاد انگیزه در افراد شناخته می شود. حالااگر این مشوق ها به افرادی داده شود که با انگیزه کارکردنشان به نفع یک نظام تمام می شود، شکی نیست هزینه کردن در این بخش، سرمایه گذاری است نه خرج کردن.

وضع سربازمعلم ها هم این گونه است یعنی اگر آموزش و پرورش برای ایجاد انگیزه در این افراد تلاش کند سود آن به سیستم آموزشی کشور می رسد.

اما در کنار ایجاد انگیزه و بها دادن به وضع معیشت سربازمعلم ها که هم حق آنهاست و هم به بهبود کیفیت تدریس شان کمک می کند باید به گزینش درست این افراد نیز توجه کرد تا بهترین و شایسته ترین افراد در جایگاه معلمی قرار بگیرند.

با این حال آن طور که خبر می رسد این موضوع همیشه با دقت صورت نمی گیرد به طوری که مدیر یکی از مدارس روستایی شهرستان شوشتر در گفت و گو با جام جم از تجربه کار با چند سربازمعلم می گوید که در دوره خدمت نه دل به تدریس می دادند و نه تعهدی نسبت به مدرسه و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان داشتند. او حتی از سربازمعلمی حرف می زند که در ساعات کلاس، دانش آموزان را مجبور به واکس زدن کفش هایش می کرد یا از آنها می خواست برایش خوردنی بیاورند.

این مدیر مدرسه که در روستایشان معلمی هم می کند به این نتیجه رسیده که بیشتر سربازمعلم ها چون تجربه تدریس ندارند و فقط به واسطه داشتن مدرک تحصیلی دانشگاهی به کار گرفته می شوند و از آنجا که عمر کاری خود را بیشتر از دو سال نمی بینند، آموزش های باکیفیتی ارائه نمی دهند به طوری که معلمانی که در پایه بعد دانش آموزان آنها را تحویل می گیرند باید دوباره مباحث درسی سال قبل را برایشان تکرار کنند.

در واقع، این گفته ها به کیفی نبودن بخشی از این نیروها اشاره دارد که البته مسئولان آموزش و پرورش این موضوع را نمی پذیرند، ولی کارشناسانی همچون محمد الهی بر آن اذعان دارند.

این کارشناس آموزشی که خود سال ها در وزارت آموزش و پرورش مدیریت کرده و با مسائل سربازمعلم ها از نزدیک آشنا بوده گرچه به عملکرد برخی از این نیروها نقد دارد، اما از آنجا که معتقد است به علت کمبود معلم رسمی بسیاری از مدارس مناطق روستایی در خطر انحلال قرار دارد و بیم ترک تحصیل دانش آموزان می رود، حضور سربازمعلم ها برای نگهداشتن دانش آموزان در مدرسه ضروری است.

او با این حال از آموزش های ناکافی سربازمعلمان گله دارد. الهی، بیشتر سربازمعلم ها را جوانان کم تجربه صاحب فوق دیپلم یا لیسانس می داند که برای معلم شدن آموزش ندیده اند بویژه آموزش های فرهنگی که لازمه شغل معلمی است. به همین پیشنهاد می دهد دلیل گزینش سربازمعلمان همان طور که برای معلمان رسمی، سفت و سخت گرفته می شود به همان اندازه جدی گرفته شود تا امر تعلیم و تربیت به دست شایسته ترین افراد سپرده شود.

گلایه ها را منتقل کنید

کیفی نبودن بخش زیادی از جامعه سربازمعلم ها البته موضوعی نیست که معاون وزیر آموزش و پرورش آن را بپذیرد. فاطمه قربان در گفت وگو با جام جم سربازمعلم ها را نیروهای باانگیزه ای می داند که با میل و رغبت، دوره سربازی را در آموزش و پرورش می گذرانند، همان نیروهایی که به گفته او بررسی ها نشان می دهد که می توانند به لحاظ کیفی هم فعالیت کنند.

قربان، آموزش های سربازمعلم ها قبل از اعزام به محل خدمت را کافی می داند همچنین از نظارت مستمر کارشناسان آموزشی بر عملکرد آنها سخن می گوید، همین طور از نحوه گزینش ها دفاع می کند و توضیح می دهد در بازدیدهای مکررش به مدارس ابتدایی مناطق مختلف کشور تا به حال گزارشی دال بر کم کاری سربازمعلم ها دریافت نکرده و حتی در یکی از بازدیدهایش با معلم فعالی آشنا شده که جزو سربازمعلم ها بوده است.

او همه این اطلاعات را به جام جم داد تا نتیجه بگیرد سربازمعلم ها نیروهای خدمت رسان به سیستم آموزشی کشور هستند و اگر در گوشه ای از کشور سربازی تخلفی می کند تقصیر به گردن مدیر مدرسه ای است که آن کم کاری در آن رخ داده است.

قربان در عین حال وجود مشکلات احتمالی را رد نکرد به همین علت از مدیران، دانش آموزان و اولیای آنها خواست تا اگر سربازمعلم بی کیفیتی را دیدند موضوع را با اداره آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه در میان بگذارند.

سربازمعلمی، نیازمند اصلاح

روزی که تصمیم گرفته شد از سربازان به عنوان معلم استفاده شود، ذهنیت تصمیم گیران این بود که سربازان تحصیلکرده به جای بایکوت شدن در پادگان ها می توانند نیروهایی اثرگذار باشند و خلاکمبود معلم را در مدارس جبران کنند.

این استدلال درستی بود و هست، چون هنوز هم اعتقاد بر این است که کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش بویژه در مناطق روستایی و عشایری را به هیچ طریقی جز به کارگیری سربازمعلمان نمی توان جبران کرد، اما موضوع این است که این سربازان تنها در شرایطی می توانند به کمک سیستم آموزشی بیایند که تخصص و تجربه داشته باشند نه این که مدارس، حیاط خلوتی برای گذران بی دغدغه دوره خدمت سربازی شان باشد.

شاید بهترین روش برای کیفی کردن طرح سربازمعلم این باشد که این نیروها فقط از میان سربازانی که در رشته های مرتبط با معلمی تحصیل کرده اند، انتخاب شوند یا اگر افراد انتخاب شده هیچ گاه معلم نبوده و سابقه تدریس نداشته اند آموزش های قبل از اعزامشان به نحوی باشد که از آنها در یک دوره کوتاه، معلمی با حداقل استاندارد ها بسازد. وقتی همه این جزئیات کنار هم قرار گرفت آن گاه نوبت پرداختن به مشوق ها می رسد تا رفع دغدغه های معیشتی سربازان، آنها را به معلمانی با انگیزه و متعهد تبدیل کند که باری از دوش نظام آموزشی بردارند.