سالاری: بنزین وارداتی، بنزین پاک نیست/ رشیدی: بنزین پتروشیمی، یکی از دلایل افزایش آلودگی هواست

گروه آزاداندیشی «خبرگزاری دانشجو»؛ بنزین همواره یکی از پر بحث‌ترین مسائل اقتصادی کشور بوده است. اخیرا برخی اشخاص دلیل اصلی آلودگی هوا، به ویژه آلودگی در تهران را به بنزین پتروشیمی‌ها ارتباط دادند و رسانه‌ها نیز با ارتباط دادن این موضوع با بیماری سرطان جنجال‌آفرینی ‌کردند.


همه این اتفاقات در حالی بود که هیچ‌کس حتی گوشه چشمی نیز به این فعالیت جهادگونه پتروشیمی‌ها در تولید بنزین که توانست بخش گسترده‌ای از تحریم‌های آمریکا و متحدانش در  این خصوص را بی‌اثر کند، نپرداخت و نگفت تیرماه 1389 که وابستگی شدید ایران به واردات بنزین و نقش کلیدی آن در تأمین نیاز کشور سبب شد تا ایالات متحده آمریکا تحریم فروش بنزین به ایران را اعمال کند اگر  مسئولین وقت برای خنثی کردن این سیاست تحریمی، تولید بنزین اکتان افزار را با همکاری واحدهای پتروشیمی در برنامه‌های خود قرار نمی‌دادند و این نقشه دشمن را ناکام نمی‌گذاشتند، چه اتفاقی می‌افتاد.


در همین راستا درباره این اتفاقات مناظره مکتوبی میان یوسف رشیدی، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست و رئیس پیشین شرکت کنترل کیفیت هوای تهران و مهندس جلیل سالاری، مديرعامل شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران در دولت دهم ترتیب دادیم که نظرات هر دو بزرگوار از میزگرد خبرآنلاین، انتخاب شده است.


«خبرگزاری دانشجو»- آیا تولید بنزین در داخل سبب آلودگی شده است؟


سالاری: اینکه عنوان می شود بنزین پاک وارد کشور شده صحت ندارد و این بنزین شبه بنزین است. وقتی قانون می گوید که گمرک موظف است اجازه واردات بنزین مبهم را ندهد و اداره استاندارد هم تایید نکند باید به آن توجه کرد. اداره استاندارد با آزمایشگاه مرجع قرارداد دارد و باید اثرات زیست محیطی آن را آزمایش کند، البته اعلام کردند که این بنزین وارداتی 3 درصد بنزن دارد و یورو 4 نیست؛ اما در تمام رسانه ها اعلام کردند که بنزین پاک وارد کردند.


در مجلس هم این را اعلام کردند. اگر در منطقه بررسی کنید متوجه می شوید که واردات 10 میلیون لیتر بنزین با واردات یورو 4 اصلا قابل دسترسی نیست. این کوتاهی ها شده اما من سوال دارم که اگر ما نگران محیط زیست و سلامت مردم هستیم چطور در سال 80 تا 84 بنزین با بنزن 4 درصد تولید می شد؛ اما کسی اعتراضی نمی کرد؟


قانون می گوید باید از واردات محصولی که فاقد استاندارد است جلوگیری شود. گمرک اجازه ورود هر نوع کالای غیر استاندارد را نمی دهد. چطور شده است که محصولات نفتی غیر استاندارد وارد کشور شده، تأیید شده، مجوز هم گرفته و حتی با نام بنزین پاک عرضه شده است. نفتا، ریفورمیت، الکیلیت، ایزومر از مولفه‌های تولید بنزین است، این مولفه‌ها بر اساس یک ترکیب مشخص با یکدیگر ترکیب می‌شوند.


محصول دریافتی از واحدهای پتروشیمی بنزین نیست؛ بلکه یکی از مولفه‌های بنزین برای ارتقای اکتان است. تا سال 79 هیچگونه سیاستگذاری فنی، اقتصادی برای ارتقاء کیفیت و افزایش تولید بنزین و ساخت پالایشگاه متناسب با استانداردهای روز دنیا انجام نشد و صرفا دو مولفه نفتا و ریفورمیت با نسبت 100 و 40 با هم ترکیب می‌شد. در سال 85 روزانه 27.5 میلیون لیتر بنزین با شاخص یورو 2 و با هزینه 5 میلیارد دلار وارد کشور می‌شد این در حالی بود که ساخت یک پالایشگاه در آن زمان تنها 1.5 میلیارد دلار هزینه نیاز داشت.


قبل از سال‌ 84 هر توسعه‌ای در صنعت پالایش مربوط به افزایش کمیت بود نه کیفیت. به همین دلیل علاوه بر این که 40 هزار بشکه تولید نفت کوره که توجیه اقتصادی ندارد افزایش یافت، حجم تولید نفتا هم در پالایشگاه‌های کشور افزایش یافت و به علت این که امکان ارتقای کیفیت نفتا وجود نداشت خوراک دریافتی پالایشگاه‌ها کاهش یافت. حل این مشکل نیازمند اکتان افزا بود. تا سال 79 از سرب برای ارتقای اکتان بنزین استفاده می‌شد اما بعد از آن ام.تی.بی.ای و بنزین وارداتی جایگزین آن شد؛ به طوری که حجم بنزین وارداتی به 27.5 میلیون لیتر در روز رسید و هزینه 5 میلیارد دلاری را به کشور تحمیل کرد.


با شروع تحریم‌ بنزین در سال 89، اکتان افزا مورد نیاز از پتروپالایشگاه‌ها تامین شد. همین هماهنگی میان پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها موجب شد افزایش تولید نفت در داخل کشور جبران شود. تولید بنزین به کمک ریفرمیت پتروپالایشگاه‌ها در چارچوب استانداری مشخص بود که پژوهشگاه صنعت نفت ترکیب آن را آنالیز کرد و مطابق با استاندارد تحویل مردم داده شد.


با آغاز تحریم بنزین در سال 89 فرصت تحریم استفاده شد و ساختار معیوب و قدیمی اصلاح شد و با اجرای نظام سهمیه‌بندی رشد مصرف بنزین کنترل شد. اما الان با اقدام شتاب‌زده و بدون ملاحظات کارشناسی فنی و اقتصادی و مستندات آزمایشگاهی اکتان‌افزایی دریافتی از پتروشیمی‌ها آلاینده اعلام شده است این در حالی است که دریافت اکتان افزا از واحدهای پتروشیمی دارای قرارداد شفاف و ملاحظات تسویه حساب مالی در قانون است ضمن آنکه قیمت تمام شده این فرآورده از بنزین وارداتی کمتر است.


رشیدی: آلودگی هوا متاثر از دو عامل است که عبارتند از تولید آلودگی و شرایط هواشناسی. آن چیزی که ما باید بر آن مدیریت داشته باشیم میزان و نوع انتشار مواد آلاینده است. سوخت یکی از مهمترین محورهای تمرکز سازمان حفاظت محیط زیست است. در صورتی که سوخت (بنزین و گازوییل) استاندارد داشته باشیم علاوه بر کاهش آلودگی هوا امکان ارتقا استاندارد خودروها و امکان استفاده از فیلتر دوده برای خودروهای دیزلی فراهم می‌شود.


‌ذرات معلق زیر 2.5 میکرون که اصلی‌ترین آلودگی شهر تهران است عمدتا بدلیل احتراق حاصل می‌شود و هر چه ترکیبات آروماتیک در سوخت کمتر باشد کمتر در اتمسفر تولید می‌شود. نظر به اینکه محصولات پتروشیمی عمدتا شبه بنزین ، ترکیبات آروماتیک هستند لذا استفاده از محصولات پتروشیمی در بنزین می تواند یکی از دلایل افزایش آلودگی در کلانشهرها باشد.


ما در تمام این سالها این موضوع را اعلام کردیم اما از وقتی که مشکل تحریم افزایش یافت و کشور به اصطلاح در تولید بنزین به خودکفایی رسید این مشکل بیشتر نمایان شد. پس همیشه اعتراض بوده و این نبوده که ما بخواهیم با موضوع سیاسی برخورد کنیم و در یک دوره به آن بپردازیم. پتروشیمی ها محصولاتی تولید می کردند که بخشی از آن متوقف شد چون باعث آلودگی هوا می شد. از نظر سازمان سوختی که در کشور وجود دارد باید استاندارد داشته باشد حالا تفاوتی ندارد که وارداتی باشد یا تولید خود کشور.


«خبرگزاری دانشجو»- آیا صحبت های مطرح شده پیرامون آلودگی بنزین تولید شده در پتروشیمی ها صحت دارد؟


سالاری: ما قصد داریم که تخصصی این موضوع را بررسی کنیم. من قبل از پاسخ به سوال شما، سوالم از آقای رشیدی این است که الان بنزین وارداتی استاندارد است؟ چون به هرحال سازمان محیط زیست عضو اداره استاندارد است و اداره استاندارد و گمرک موظف هستند که از واردات هرگونه بنزین غیراستاندارد جلوگیری کنند. وقتی موضوع بنزین پاک را اعلام کردید باید مشخص کنید که منظورتان چیست؟ در 31 فروردین امسال که بنزین وارد شد، این بنزین آزمایش بنزن، الکل و آروماتیک ندارد حتی آزمایش گوگرد و خوردگی و پایداری هم روی آن انجام نشده است، اما آزمایشگاه مرجع آن را تایید کرده است.


در مبدأ بازرس بین المللی اعلام کرده که اکتان 95 و بنزن 2 درصد است و 520 واحد هم ام ام پی زدند که در دنیا این مورد منسوخ شده و استفاده نمی شود چون به موازات سرب خطرناک است. اما روی بنزین وارداتی آزمایش‌های زیست محیطی اصلا انجام نشده و بنزین با واسطه آمده است. در فجیره یکسری ذخایر بود که الکل و بنزن به آن افزودند و این شد بنزین وارداتی که اثرات زیست محیطی بیشتری دارد.


رشیدی: سازمان در بحث بنزین به چند مولفه حساسیت دارد که اولین آنها بحث آروماتیک‌ها است؛ چرا که بخش زیادی از آنها باعث بروز بیماری و سرطان می‌شود و آژانس‌های مختلف دنیا و استانداردهای ملی به ما الزام می‌کند که مقدار ترکیبات آنها در حد استاندارد باشد. به طور مثال ترکیبات آروماتیک‌ها در استاندارد یورو 4 زیر 35 درصد است و ما به جد دنبال این مسئله هستیم که این میزان به کمتر از مقدار ذکر شده برسد.


بحث بعدی مربوط به بنزن و گوگرد است که فوق العاده سرطانزاست. به اعتقاد ما و طبق مستنداتی که در دنیا به چاپ رسیده آلاینده ذرات معلق زیر دو و نیم میکرون که اکثر روزهای ناسالم به آن اطلاق می‌شود به واسطه واکنش‌های شیمیایی یا به عبارت دیگر این آلاینده آلاینده‌ای ثانویه است و ما روی این نکته تأکید داریم که حتما کیفیت سوخت باید در حد استاندارد خود قرار بگیرد.


«خبرگزاری دانشجو»- محصولی که از پتروشیمی ها به دست می‌آمد چه بود؟


سالاری: دوباره تاکید می کنم آنچه که از پتروشیمی تحویل می گرفتیم، بنزین نبود و اکتان افزاست؛ اما لازم است بگویم که برخی از پالایشگاه ها مانند اراک خودشان ریفورمیت تولید می کنند که دقیقا مشابه ریفورمیت پتروشیمی ها است. در دوره ای که ریفورمیت از پتروشیمی ها نمی گرفتیم پالایشگاه اراک بخشی از ریفورمیت تولیدی خود را به پالایشگاه های دیگر مانند پالایشگاه اصفهان، کرمانشاه و شیراز می فرستاد و در آن پالایشگاه ها این ریفورمیت با بنزین تولیدی آنها ترکیب و بنزین با استاندارد روز در کشور عرضه می شد.


اما پس از تولید ریفورمیت توسط پتروشیمی ها با فرومولی که قیمت گذاری می شد این ریفورمیت به برخی از پالایشگاه ها می رسید، مثلا پتروشیمی بندر امام ریفورمیت خود را به پالایشگاه آبادان و پتروشیمی برزویه ریفورمیت خود را به پالایشگاه بندرعباس می داد که با بنزین تولیدی این پالایشگاه ها ترکیب می شد و هنگامی که بنزین به استاندارد 4904 می رسید عرضه می شد.


در تهران روزانه حدود 7 یا 8 میلیون لیتر بنزین مصرف می شود که این بنزین از طریق پالایشگاه شهید تندگویان تهران و پالایشگاه اراک تامین می شود که به این دو پالایشگاه نیز اصلا ریفورمیت پتروشیمی ها تعلق نمی گرفت. چون عرضه بنزین به صورت منطقه ای است بنابراین پالایشگاه هایی که ریفورمیت پتروشیمی ها تحویلشان می شد، بنزین خود را در همان منطقه عرضه می کردند و احتیاجی نبود که بنزین از آبادان و یا بندرعباس به تهران بیاید بنابراین این گفته که بنزین پتروشیمی ها در تهران استفاده می شد، کذب است، زیرا نیاز به چنین کاری نبود.


ما در تمام پالایشگاه ها رفورمیت را داریم. در اراک یک واحد داریم که روزانه 2.6 میلیون و 1.9 میلیون تولید می کند و اینکه روزانه 14 میلیون لیتر است با سایر مشتقات مخلوط می شود و تبدیل به بنزین می شود. در تبریز هم یک واحد داریم که 3 دهم میلیون بنزین تولید می کند که 60 درصد آن رفورمیت است که بنزن دارد. در پالایشگاه لاوان هم وضع به همین صورت است. اکنون ظرفیت تولید ریفورمیت پتروشیمی‌ها بالاست و از این طریق امکان تأمین نیاز داخلی وجود دارد. من براساس مستندات حرف می زنم. بنابراین نمی توان گفت که مشکل از بنزین پتروشیمی است، مشکل اکتان افزا است که در هر دو بنزین وجود دارد.


رشیدی: الان کیفیت بنزین خوب شده است؛ بالاخره بنزین استاندارد و میزان آروماتیک هم اصلاح شد. من هم نتیجه آزمایش کشور آلمان را دارم که نشان داد در ترکیب بنزین استاندارد یورو4 که مورد نظر سازمان حفاظت محیط زیست بوده، میزان بنزن یک درصد و میزان ترکیبات آروماتیک 35 درصد است. در حالی که در بنزین پتروشیمی، بنزن و آروماتیک‌ها بخش اصلی ترکیب بنزین را تشکیل می دهند و میزان آن بسیار فراتر از استانداردهای مورد نظر است.


بر اساس نمونه‌های مستقیم برداشت شده از واحدهای توزیع بنزین شهر تهران و آنالیزهای انجام شده در کشور آلمان میزان آروماتیک‌ها در بنزین پتروشیمی 6.48 درصد گزارش شده است. به استناد نمونه ‌برداری انجام شده در مرکز آزمایشگاهی سازمان محیط زیست نیز نتایج بدست آمده حاکی از بالا بودن میزان آروماتیک‌ها به مقدار 63.72 و میزان بنزن 6.98 در صد بوده است.


این آلاینده‌ها اثر خود را به سرعت روی بدن افراد نشان نمی‌دهند. مثلا اگر کسی در معرض تنفس آزبست باشد ممکن است 10، 15 سال دیگر به سرطان ریه مبتلا شود. در این مورد هم به دلیل تنفس آلاینده‌های ناشی از این بنزین در سال‌های آینده به‌صورت سرطان خون خود را نشان خواهد داد.


وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست نظارت بر سوخت توزیعی در جایگاه‌ها است و این ادعا را باید سازمان ملی استاندارد و خود وزارت نفت پاسخگو باشند. بعضا هم گفته می‌شود سازمان حفاظت محیط زیست که بر بنزین پتروشیمی آزمایشی انجام نداده است که می گوید آلاینده هست، در جواب باید گفت اگر منظور محصول نهایی BTX باشد که تکلیف کاملا مشخص است و در غیر این صورت مگر سازمان محیط زیست تمام برشها و محصولات میانی و نهایی پتروشیمی و پالایشگاه را باید آزمایش کند؟ ما فقط آن چیزی که نهایتا در جایگاه‌ها عرضه می شود را اعلام می کنیم که نهایتا باید استاندارد باشد.