جنجال این روزهای فرهنگ، از کجا به کجا رسید!

به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ 24 تیر، یعنی سه شنبه سه هفته قبل از یک چالش جدید برای ناشران رونمایی شد. نجفعلی میرزایی مدیرعامل موسسه خانه کتاب در گفتگو با یکی از خبرگزاری ها از مشکلات مالی این موسسه خبر داد و گفت: پارسال 70 درصد بودجه موسسه کم شد و امسال هم به احتمال بسیار قوی به همین میزان کم خواهد شد.

بنابراین میرزایی در این مصاحبه بر لزوم تقویت مالی موسسه مطبوع خود از راه‌هایی جز بودجه دولتی تأکید کرد. چالش از آنجایی آغاز شد که وی مهمترین منبع مالی موسسه خانه کتاب را «شابک» کتب و فروش آن معرفی کرد. وی مبلغ آن را سیال و بین 25 تا 50 هزار تومان معرفی کرد.

مدیرعامل موسسه خانه کتاب برای آنکه از همان ابتدا از اعتراضات جلوگیری کند فروش شابک در دیگر کشورهای جهان را مثال می زند. از نکات جالب توجه این مصاحبه می توان به این موضوع اشاره کرد که میرزایی با وجود آنکه درآمد حاصل از فروش شابک را یک دهم بودجه سالیانه خانه کتاب برآورد کرد، در عین حال آن را مهمترین محل درآمدزایی این موسسه معرفی کرد.

پس از این مصاحبه، موضوع خرید شابک از سوی ناشران، واکنش های گوناگونی را از افراد و نهادهای مختلف برانگیخت. اولین فردی که به آن واکنش نشان داد نادر قدیانی رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران که خود انتشارات بزرگ قدیانی را دارد بود. وی در بیانیه ای اعلام کرد: باید اعلام کنیم که در شرایط حاضر ناشران قادر به پرداخت وجه برای شابک نیستند. وی همچنین در این بیانیه بیان کرد: مسئولان باید برای این موضوع پولی شدن شابک با نمایندگان تشکل‌های نشر و حتی ناشران جلساتی را برگزار کنند و پس از آن مشخص شود که این مهم به چه شکل اجرایی خواهد شد.

پس از آن روح‌الله سلطانی مدیر امور شابک موسسه خانه کتاب نیز بر لزوم پولی شدن شابک تأکید کرد. وی در این مصاحبه با تکرار سخنان میرزایی مبنی بر دریافت پول برای شابک در دیگر کشورها به دو نکته اشاره کرد. اول آنکه اگر مبلغ شابک 25 هزار تومان تعیین شود، فقط 25 تک تومان روی قیمت نهایی کتاب تاثیر خواهد داشت آن هم فقط برای چاپ اول چون شابک یک کتاب ثابت است و در چاپ‌های بعدی تغییر نخواهد کرد. وی همچنین زمان آغاز فروش شابک را نیمه مرداد، یعنی دیروز اعلام کرد.

در ادامه طی یادداشت هایی هر چند ناچیز، موضوع فروش شابک بررسی و تحلیل شد. اما چنان کم بودند که چندان به چشم نیامدند. داود ملکی صیدآبادی مدرس چاپ و ناشر طی یادداشتی دلیل این امر را ناامیدی ناشران دانست. همچنین وی در این یادداشت نوشت: خبر خریدنی شدن شابک را که شنیدم و استدلال اینکه «در اکثر کشورهای جهان این مبلغ پرداخت می‌شود»، فکرم درگیر سوخت و اتومبیل شد که هر بار برای بالا بردن قیمت سوخت، یکی از مهمترین دلایل؛ همین استدلال انجام آن در اکثر کشورها و رساندن آن به قیمت واقعی است.

بیشتر دقت کردم دیدم حق با مسئولین شابک است. وقتی یکی از ناموفق‌‌ترین صنایع ما که صنعت خودروسازی‌ است، به هر قیمتی که می‌خواهد خودروهای غیراستاندارد خود را به مشتری می‌فروشد و از این طرف از نظر قیمت سوخت، ما به استاندارد نزدیک می‌شویم، خُب اداره شابک و وزارت فرهنگ و ارشاد هم حق دارد در این وضعیت نابسامان نشر از تولید گرفته تا فروش، بخواهد در مورد پولی کردن شابک و استاندارد عمل کردن در خصوص اخذ پول در قبال ارائه شابک، ما را به استانداردهای جهانی نزدیک کند!

طی روزهای بعد نیز برخی ناشران در گفت و گو با خبرگزاری های مختلف از فروش شابک انتقاد کرده، آن را عامل دیگری جهت کاهش فروش کتاب در کشور اعلام کردند.

دیگر چندان صدایی از ناشران و مسئولین برنیامد تا در دو روز گذشته که نزدیکی اجرای عملی فروش شابک شد، تکاپوهایی بیشتری را شاهد بودیم. روز گذشته همایون امیرزاده، مشاور علمی و فرهنگی سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد اعلام کرد: پولی شدن شابک در حد یک پیشنهاد است و فعلا در مرحله اولیه قرار دارد.

امیرزاده همچنین از تشکیل کارگروهی در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد جهت بررسی پولی شدن یا نشدن شابک خبر داد. وی در ادامه گفت: وزیر ارشاد پس از دریافت نامه اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران درباره پولی شدن شابک پیگیری این مسئله را به معاونت فرهنگی سپرده است.

علی اسماعیلی، معاون فرهنگی سابق وزارت ارشاد نیز اعلام کرد: شابک نیاز به مصوبه مجلس شورای اسلامی دارد و این کار نیز باید از طریق معاونت فرهنگی و به تبع وزیر ارشاد پیگیری شود.

علی‌اکبر اشعری عضو هیات امنای خانه کتاب پولی شدن شابک را قطعی ندانست و با اعلام بررسی پیشنهادات ناشران گفت: تاکنون برخی پیشنهادات از سوی ناشران ارائه شده اما باید این پیشنهادات پخته‌تر شود. وی در پایان تصریح کرد: قرار نیست امری صورت گیرد که نارضایتی ناشران را در پی داشته باشد بنابراین نظرات آنها نیز اعمال خواهد شد.

به هر حال باید در نظر داشت صنعت نشر به خودی خود دچار معضل ها و چالش های بزرگی است. شاید چنین اتفاقی در شرایط عادی، به خویب روند خود را طی می کرد. اما در شرایطی که نشر با مشکلات بسیاری دست به گریبان است، پولی شدن شابک، زخمی نو به پیکره نشر کشور محسوب می شود. جالب این است که موسسه خانه کتاب به بهانه مشکلات مالی خود، بدون توجه به مشکلات مالی ناشران و حتی بدون اطلاع آن ها و وزارت ارشاد، شابک را پولی کرد.

البته فعلاً با دخالت معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، روند فروش شابک متوقف است تا در کارگروه ویژه ای که به این منظور تشکیل شده، روند آن مورد بررسی قرار گیرد. امیدواریم این مریض بدحال، بیش از این زمین گیر و مهمترین اقلام فرهنگی خانوارها، بیش از این از سبد کالای آن ها حذف نشود. بهتر این است اول روند نشر، عرضه، ترجمه و تبلیغ کتاب به استاندارد های جهانی نزدیک شود و سپس به فکر هر اقدامی که به افزایش قیمت کتاب منجر می شود فکر کنیم.