دولت احمدی نژاد هم باید برای ساخت"قصه‌ها" و "عصبانی نیستم" پاسخگو باشد/ آیا مقصر اصلی ساخت فیلم‌های سیاه، وزارت ارشاد فعلی است؟

به گزارش خبرنگار حوزه سینما و تلویزیون «خبرگزاری دانشجو»، فیلم سینمایی «قصه‌ها» به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد که در «جشنواره ونیز» شرکت کرده جایزه بهترین فیلمنامه این جشنواره را از آن خود کرد. حضور قصه‌ها در جشنواره ونیز حرف و حدیث‌های زیادی را به همراه داشت و به دلیل محتوای فیلم اعتراض‌های زیادی به حضور آن در یک جشنواره خارجی شد.

قصه‌ها که در سال 1390 ساخته شده یک فیلم اپیزودیک است که به روایت زندگی کاراکترهای فیلم‌های دیگر سینمای بنی‌اعتماد در زمان حاضر می‌پردازد. فیلمی که اشارات صریحی به وقایع اجتماعی و سیاسی دولت قبل دارد و رد پای مسایل سیاسی پس از انتخابات سال 88 به وضوح در آن دیده می‌شود.

بنی‌اعتماد که برای فیلم‌ها قصه‌ها به او مجوز نمایش خصوصی داده بودند تصمیم گرفت فیلم خود را در دوره دولت قبلی اکران نکند و به همین دلیل دو سال صبر کرد تا این که با تغییر دولت در سال 1392 قصه‌ها نیز رنگ اکران به خود دید و در سی و دومین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. در جشنواره نیز حرف و حدیث‌ها پیرامون این فیلم زیاد بود و برخی آن را بیانیه‌ سیاسی کارگردان می‌دانستند در صورتی که بنی‌اعتماد بر اجتماعی بودن فیلمش تأکید داشت. انتقاد دیگری که منتقدان در مورد قصه‌ها مطرح می‌کردند این بود که این فیلم به شدت جامعه ایران را سیاه نشان می‌دهد.

انتقادهای سیاسی و اجتماعی که منتقدان نسبت به فیلم داشتند باعث شد حضور قصه‌ها در جشنواره ونیز و کسب جایزه در این جشنواره حاشیه‌های زیادی ایجاد کند و انتقادات زیادی متوجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شود. در واکنش به این انتقادات، علی جنتی وزیر ارشاد که پنج‌شنبه شب در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دو سیما حضور یافته بود توضیحاتی پیرامون قصه‌ها داد.

جنتي ضمن ابراز گلايه از نمايش فيلم رخشان بني‌اعتماد در جشنواره ونيز گفت: بعضي فيلم‌ها دست روي بعضي زخم‌ها و نقاط سياه مي‌گذارند و اين نگاه را به دنيا عرضه مي‌كنند كه كار نادرستي است. قبل از اينكه از ما در مورد اين فيلم و حضور جهاني‌اش سوال شود بايد بررسي بشود اصلا چرا قصه‌ها ساخته شد و چرا اين فيلم مجوز ساخت گرفت و روي ساختش نظارت نشد.

جنتی در این اظهارات خود توپ را به زمین دولت قبل انداخت و تأکید کرد که مجوز ساخت قصه‌ها اصلا نباید صادر می‌شد تا امروز بر سر اکران داخلی یا خارجی آن مساله وجود داشته باشد.

با این حال، حجت‌الله ایوبی رییس سازمان سینمایی دیروز تفسیر دیگری از سخنان وزیر ارشاد ارائه داد و در ادامه سیاست‌های کدخدامنشانه خود سعی داشت طوری اتخاذ موضع کند که هم سینماگران و به خصوص رخشان بنی اعتماد را راضی نگه دارد و هم مشکلی متوجه وزیر ارشاد نشود. از این رو، با بیان این که صحبت‌های وزیر ارشاد به درستی منتقل نشده گفت: فيلم قصه‌ها از ابتدا همه موارد قانوني را طي كرده و خانم بني‌اعتماد نيز در اين راه همراهي‌هاي لازم را با وزارت ارشاد داشته‌اند و مشكل قانوني براي اكران ندارد.

ايوبي همچنین تصريح ‌كرد: اينكه قصه‌ها را به عنوان نماينده ايران در جشنواره ونيز بدانيم، خبر نادرستي بوده و سخنان وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز ناظر بر اين موضوع است.

جنتی همچنین در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان با انتقاد از صدور مجوز ساخت و تولید به فیلم‌های این‌چنینی گفت: سوال من این است که اصلا چرا «قصه‌ها» ساخته شد و چرا مجوز گرفت؟ اگر نظارت بر مراحل ساخت نباشد، این اوضاع پیش می‌آید. به‌ نظر من باید از گلوگاه اولیه با متخصصان آشنا و ماهر به مسایل بومی و ملی، بر کار نظارت و مراحل ساخت را دنبال کرد».

سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چگونه در دولت قبل به فیلمی که برخلاف سیاست‌های نظام بوده و قصه پر حاشیه‌ای دارد مجوز ساخت داده شده و اساسا سازوکار نظارت در سینمای ایران چگونه است که از این دست اتفاقات در آن فراوان می‌افتد؟

پاسخ منطقی وزیر ارشاد به این سوال این است که دو شورای پروانه ساخت و پروانه نمایش در دو مرحله فیلمنامه و پس از ساخت، فیلم‌ها را بررسی می‌کنند و در زمینه صدور و یا عدم صدور مجوز فیلم‌ها تصمیم می‌گیرند. جنتی معتقد است اگر در جشنواره گذشته فیلم فجر با فیلمی مواجه بودیم که غیرقابل پخش بود به این دلیل بود که آن فیلم با فیلمنامه‌ای که به ارشاد ارائه کرده بود، متفاوت بود.

حقیقت آن است که هر چند علی جنتی می بایست در خصوص عدم اکران این فیلم ها تصمیم سازی صحیحی به عمل آورد، اما اصلی ترین ایرادی که در این رهگذر به چشم می آید چرایی صدور مجوز برای ساخت چنین فیلم هایی در دولت قبل است. عملکرد شائبه برانگیز دولت قبل در حوزه سینما در این موضوع نیز بعد از گذشت حدود یک سال رخ نشان داد و حتی اعتراض منطقی وزارت ارشاد را نیز برانگیخت. در واقع این مساله به معنای خلأ نظارت در زمان ساخت فیلم است و بسیار مشاهده شده که فیلم ساخته شده با فیلمنامه‌ای که جهت تصویب به ارشاد ارائه شده متفاوت است. زیرا برخی از فیلمسازان برای دور زدن ممیزی‌ها فیلمنامه کم ایراد و یا بدون ایرادی به ارشاد ارائه می‌کنند و پس از گرفتن پروانه ساخت، مطابق سلیقه خود فیلمنامه را تغییر می‌دهند و فیلمی ساخته می‌شود که تفاوت زیادی با فیلمنامه ابتدایی دارد.

جنتی روی این مساله نیز تأکید دارد و معتقد است باید نظارت در مرحله ساخت فیلم تشدید شود تا هزینه‌های سیاسی که وزارت ارشاد در نتیجه این مساله می‌پردازد کاهش یابد.

قصه‌ها اولین فیلمی نیست که حاشیه‌های سیاسی فراوانی دارد و به سیاه‌نمایی پیرامون اوضاع جامعه ایران می‌پردازد و با این حال سر از جشنواره‌های خارجی درآورده و دست پر به خانه برگشته است. انتظاری که از وزارت ارشاد می‌رود این است که دقت بیشتری پیرامون حوزه تحت اختیار خود داشته باشد و نظارت بر سینمای ایران به خصوص در مرحله ساخت را جدی بگیرد تا شاهد اتفاقاتی از این دست در سینمای ایران نباشیم. هر چند خلأ قانونی موجود،‌ راه را برای تکرار چنین اتفاقاتی باز می گذارد.