شبث؛ ازفرماندهی لشگر عمر سعد در عاشورا تا قیام برای خون‌‌خواهی امام حسین (ع)

به گزارش خبرنگار دین و اندیشه "خبرگزاری دانشجو"؛ یکی از افرادی که با چند چهره متفاوت در تاریخ شناخته می شود، شبث بن ربعی از چهره های متلون تاریخ است. اوابتدا از یاران امیرالمومنین علی (ع) بود و در آخر کارش از دشمنان اهل بیت علیه السلام و از قاتلان امام حسین(ع)شد.

او از طائفه «بنی تمیم» و از شخصیت های معروف در جاهلیت بود. در زمان پیامبر اسلام(ص) مسلمان شد ولی از صحابی وی نبود. سال ۳۶ هجری قمری از یاران علی بن ابیطالب در بین فرماندهان علی (ع) و در کنار “مالک اشتر و حجربن عدی” و قبل از جنگ صفین از طرف علی (ع)همراه “عدی بن حاتم” نزد معاویه رفت و با او سخنانی گفت و او را دعوت به اطاعت از امیرالمومنین (ع) کرد.

 در جنگ صفین، در رکاب علی علیه السلام و فرماندهی جناح چپ سپاه علی ابن ابیطالب را داشت. ولی در جنگ با خوارج در مسیر حرکت حضرت به طرف «نهروان» او و اشعث بن قیس و عمروبن حریث از اطاعت حضرت بیرون رفته و دیگران را باز داشتند و به خوارج پیوستند. آنها در یک تفریح دوستانه بطور مسخره، یک سوسمار را دست به دست داده و می گفتند با علی (ع) بیعت کردیم. علی از اینکار زشت و از آینده آنها خبر داد و گفت به خدا قسم شما دو نفر (اشاره به عمروبن حریث) با فرزندم حسین خواهید جنگید. بر ضد عثمان شورید ولی بعدا توبه کرد و بعد از قتل عثمان نامه ای به معاویه نوشت و او را متهم به کوتاهی در حمایت از عثمان نمود و نوشت که: تو دوست داشتی تا عثمان کشته شود و آن را بهانه قرار دهی و وقتی معاویه درخواست داشت تا عمار یاسر را به عنوان قاتل عثمان در اختیار او قرار دهد، شبث به عنوان نماینده امام با او محاجه و اعتراض کرد.

شبث از جمله کسانی است که در واقعه عاشورا به امام حسین علیه السلام نامه نوشتند و حضرت را به کوفه دعوت کردند. روز عاشورا نیز امام حسین علیه السلام در اولین سخنرانی مفصل خود که خطاب به کوفیان داشت از او نام برد و فرمود: یا شبث بن ربعی و یا …. مگر شما به من ننوشتید که … الی آخر!

وی در معرکه کربلا زیرکانه عمل کرد و از رویارویی مستقیم با حسین و یارانش پرهیز کرد تا جایگاه خود را در آینده به خطر نیندازد. از جمله اینکه پس از قتل مسلم بن عوسجه از شخصیت وی تمجید کرد.( تاريخ طبري، ج ٤، ص ٣٢٥)

شبث  بسیار زیرک بود وتا پنجم محرم از رویارویی با امام حسین (ع) اجتناب می‌کرد. در این واقعه فرمانده نیروهای پیاده لشگر دشمن (عمر سعد) در کربلا بود و در قتل حسین بن علی شرکت داشت.

پس از پايان جنگ در كربلا و بازگشت كوفيان به شهر كوفه، چون در آغاز عبيدالله زياد سرمست از پيروزي بود و بر اوضاع شهر تسلط داشت، شبث به تناسب موقعيت، مسجد خود را به شكرانه قتل امام حسين(ع) تجديد بنا كرد. (تاريخ طبري، ج ٤، ص ٢٦٢)

او پس از خروج مختار در زمره‏ي ياران مختار درآمد و به خونخواهي امام حسين (ع) قيام کرد؛  و رئیس پلیس مختار شد. البته بعید به نظر می‌رسد مختار کسی را که در قتل خاندان پیامبر (ص) نقش داشته به دستگاه حکومتی خود بیاورد اما با توجه به شخصیت مکارانه شبث این احتمال چندان بعید هم نیست.

شبث همواره بر عزل مختار تاکید می‌کرد و در شورشی که با خروج ابراهیم بن مالک اشتر از کوفه به وجود آمد نقش مهمی داشت.شبث که به همراه شمرابن ذی الجوشن و محمد بن اشعث بن قيس توانستند یر نیمی از کوفه مسلط شوند اما سپاه ابراهیم اشتر به کمک مختار می‌آیند و آن ها را سرکوب می‌کنند. این زمان بهترین فرصت برای انتقام از خونخواران امام حسین (ع) بود .آن ها به سمت بصره فرار کردند و شمر به دست نیروهای مختار به هلاکت رسید اما شبث گریخت.

هیچ چیز از شبث که شخصیت و چهره چندگانه پلید و مکاری از خود نشان داده بود، دور از ذهن به نظر نمی‌رسید.  پس از آمدن مصعب بن زبير به کوفه و شکست مختار، در زمره‏ي لشگريان مصعب درآمد و رئيس شهرباني و شرطه‏ي مصعب در کوفه گرديد و در قتل مختار شرکت کرد.

سرانجام این مرد خبیث در سن هشتاد سالگی در زمان حکومت حجاج بن يوسف در کوفه، مرد.

منابع:

۱- تاریخ خلفا (رسول جعفریان)

۲- فروغ ولایت (شیخ جعفر سبحانی)

۳- فرهنگ عاشورا