برخی دانشگاه‌ها رعایت حجاب اسلامی را تنها روی بنر دم در دانشگاه زده‌اند!/ برای اجرای قانون عفاف و حجاب به اراده و نظارت قوی مسئولین نیاز داریم

خادم در گفتگوی تفضیلی با خبرنگار«خبرگزاری دانشجو» در مشهد،  وضعیت حجاب در شهر مقدس مشهد نسبت به برخی شهرها مانند تهران خیلی خوب است. من به دانشجویان در کلاس درس می‌گویم قدر بدانید، البته نمی‌خواهم بگویم این وضعیت عالی است؛ اما تعداد محجبه‌ها در فضای دانشگاه فردوسی مشهد کم نیست. این سخنان بخش کوتاهی از گفتگوی تفضیلی با خادم، کارشناس مسائل زنان و خانواده و استاد دانشگاه است که با توجه به ضرورت حفظ حجاب در جامعه به سراغ وی رفته‌ایم.

آیا بعد از پیروز انقلاب اسلامی ما در زمینه عفاف وحجاب در کشور توسعه داشته‌ایم ؟چرا؟

اگر ملاک ما پوشش ظاهری افراد جامعه باشد، شاید در نگاه اول به خصوص در شهر‌های بزرگی مانند تهران آن حجاب کاملی که یک زن مسلمان ایرانی باید داشته باشد، خیلی به چشم نیاید، با وجود این‌که قوانین و ساختار در این زمینه نیز وجود دارد. البته ذکر این نکته ضروری است که بگوییم اگر آن لایه زیرین از عفاف و حجاب که حقیقت مسئله زن مسلمان ایرانی است، را لحاظ کنیم، هویت زن مسلمان ایرانی در سایه حجاب و عفاف شکل می‌گیرد.

زن مسلمان ایرانی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توانست آن هویت و جایگاه واقعی خود را که با سیاست‌های رضاشاه و پسرش به تاراج رفته بود، به دست آورد و این یکی از دستاوردهای ۳۵  سال انقلاب اسلامی ایران است.

تمام زنان مسلمان جهان با حفظ حجاب و عفاف می‌توانند، علاوه برایفای نقش اصلی خود یعنی نقش همسر و مادری در عرصه سیاسی و اجتماعی نیز فعالیت داشته و پیشرفت کنند و این را زنان ایرانی به نمایش گذاشته‌اند.

  شما در صحبت‌های خود به قانون عفاف و حجاب اشاره داشتید، به نظر شما این قانون در کشور به خوبی اجرا شد؟

قانون عفاف و حجاب در کشور به خوبی اجرا نشده است و این به دلیل سهل‌انگاری و مصامحه مسئولین می‌باشد. اگر جامعه را به دو قسمت تقسیم کنیم، به نظر، در نهادها، ادارات، کارمندان دولت، بیمارستان‌ها و غیره اراده جدی جهت پیاده کردن این قانون وجود ندارد، در صورتی که برای اجرای قانون عفاف و حجاب به اراده و نظارت قوی مسئولین نیاز داریم.

باید در کنار اعمال قانون در نهادها و سازمان‌ها از نظر محتوایی و معرفتی نیز فرهنگ‌سازی شود که هر دو این اقدامات لازم است. ممکن است برخی جهت رفع مسئولیت از خود بگویند، در زمینه عفاف و حجاب با اعمال قانون نمی‌توان اقدامی انجام داد و باید کار فرهنگی صورت بگیرد، یا برخی دیگر بدون در نظر گرفتن زیر ساخت‌های فرهنگی، معرفتی و آموزشی فقط اعمال قانون را خواستار باشند که هر دوی این دیدگاه‌ها اشتباه است.

متاسفانه در بحث آموزش، تعلیم و فرهنگ توسط متولیان حجاب و عفاف مانند رسانه، حوزه، آموزش و پرورش، دانشگاه و فرهنگ و معارف کوتاهی صورت گرفته است، که در راس همه این‌ها صداوسیما مطرح می‌باشد، به نحوی که این رسانه ملی با تهیه دو گزارش در خصوص حجاب و عفاف ره صد ساله را یکساله می‌تواند طی کند.

  نظر شما در مورد وضعیت عفاف و حجاب در دانشگاه‌های کشور چیست؟

اگر نگاه سطحی، اولیه و ظاهری در این زمینه داشته باشیم، شاید به نظر برسد با تهاجم فرهنگی، عفاف و حجاب تحت شعاع قرار گرفته باشد و مقداری در رعایت آن  سستی و سهل‌انگاری از جانب خانم‌ها در کشور صورت گرفته باشد. خداوند در سوره نور به پیامبرش می‌فرماید«به زنان بگو در خانه‌هایشان باشند»، این بدان معنا است که زنان متدین به هر بهانه‌ای به خیابان‌ها نمی‌آیند، آنان در سنگر خانه و هر کجا که لازم است حماسه خلق می‌کنند، شاید برخی بگویند حجاب تحت شعاع قرار گرفته؛ ولی من می‌گویم که این طور نیست.

در دانشگاه‌ها هم وضع به همین‌گونه که اشاره داشتیم می‌باشد، در یک نگاه شاید به نظر برسد حجاب تحت شعاع قرار گرفته؛ ولی به نظر من این طور نیست، البته به نسبت دانشگاه، شهر تفاوت دارد.

مشهد درمقایسه با برخی شهر‌ها مانند تهران خیلی خوب است، وضعیت حجاب در مشهد خوب است و من به دانشجویان در کلاس درس می‌گویم قدر بدانید، نمی‌خواهم بگویم این وضعیت عالی است؛ اما تعداد محجبه‌ها در فضای دانشگاه فردوسی مشهد کم نیست، البته نگاه ما در زمینه عفاف و حجاب نه باید آنقدر ساده‌انگارانه و خوشبینانه باشد که بگویم همه چیز خوب است، چون یکسری کاستی‌ها وجود دارد و نه آن‌قدر نگاه ناامیدانه که گویا، آنقدر وضع خراب است که همه چیز از دست رفته و دیگر نمی شود کاری کرد. این دو نوع نگاه درست نیست.

باید نگاه‌ها برگرفته از فرمایشات و دیدگاه مقام معظم رهبری باشد، شما ببینید ایشان هر زمانی که نسبت به مسائل مختلف و نسبت به رویش‌ و جو فرهنگی و معنوی جامعه صحبت دارند کاملا امیدوارانه می‌باشند، در عین حال که نواقص و کاستی‌ها را به مسئولان و مردم تذکر می‌دهند.

این جمله ایشان که می‌گویند «جوانان امروز رویش‌های معنوی دارند، این همه جوانی که در اعتکاف شرکت می‌کنند این‌ها رویش‌ها می‌باشند»، این نشانه نگاه امیدوارنه رهبر انقلاب است، در مسئله حجاب و عفاف هم می‌تواند همین نگاه وجود داشته باشد.

  به نظر شما لزوم کار فرهنگی در زمینه حجاب و عفاف چیست؟

علم و اطلاعات مقدمه عمل می‌باشد، در زمینه فرهنگی باید ریشه را درست کنیم، و بستر را که همان کسب معارف، معرفت و آگاهی می‌باشد را آماده کنیم؛ در این میان نقش اطلاع رسانی و آگاهی به جوانان را در درجه اول خانواده و مدرسه و در درجه بعد دیگر نهادها بر عهده دارند.

شاید این سوال به ذهن بیاید که برخی در این زمینه آگاهی دارند، این حرف درستی است که بگویم علم و آگاهی داده شده؛ اما در مقام عمل عقب هستیم، یعنی فواید حجاب را می‌دانیم؛ اما در عمل رعایت نمی‌کنیم. اینجا به نظر من باید آن بسترسازی داخل اجتماع و انتظاری که از حکومت اسلامی وجود دارد را تقویت کنیم.

اینجا است، که باید علل و عوامل این‌که چرا برخی با وجود آگاهی از مسائل حجاب آن را رعایت نمی‌کنند را بررسی کنیم و سئوال کنیم چرا این‌گونه شد؟ زیرا در پاسخ باید گفت علت‌های مختلفی دارد. برخی افراد می‌دانند، که رعایت حجاب خوب است؛ اما در مواجه با دوستان، اجتماع و خانواده به آن توجه نمی‌کنند و فکر می‌کنند نمی‌توانند در برابر این هجمه ایستادگی کنند.

  چرا برخی جوانان ما بی‌حجابی را کلاس می‌دانند؟

علت اصلی ما ضعف خرد ورزی می‌باشد، چه می‌شود، که این نگاه (کلاس، روشن‌فکری، پوز و تقلید) از مد غرب شکل می‌گیرد؟ یک دلیل آن عدم اطلاع و آگاهی و بعد قرار گرفتن تحت تاثیر مد، تبلیغات کورکورانه رسانه‌های غربی و رفتار و سخنان دیگران می‌باشد، به این معنا که حرف و سخن دیگران برایشان ملاک قرار می‌گیرد.

اگر افراد با قدرت از تفکر و عقلانیت استفاده کنند، به سرعت تحت تاثیر اکثریت قرا نمی‌گیرند، زیرا بر اساس استنادات قرآنی قدرت تفکر، عقلانیت و اعتقاد مانع از تقلید کورکورانه می‌شود. امام موسی کاظم(ع) به شاگرد خود هشام بن حکیم می‌فرماید «هشام فکر نکن پیروی از اکثریت ملائک است» زیرا خداوند در قرآن می‌فرماید «اکثرهم لا یعقلون، اکثرهم لا یشکرون و اکثرهم لا یعلمون».

پس این‌طور نیست که اکثریت خیلی مواقع کار درست انجام بدهند، « قلیلون عبادی شکور» این را می‌رساند که گاهی اکثریت یک راه اشتباه بروند. امام موسی کاظم(ع) به هشام می‌فرماید«خدا به پیامبر(ص) می‌فرماید: اگر اکثریت را تبعیت کنی تو را از راه خدا باز می‌دارند»، وقتی ما این معارف را به جوانان و فرزندان خود بیاموزیم مانند شاخص و ملاک برایشان می‌شود و می‌فهمند که باید چکار کنند و یاد می‌گیرند که تحت تاثیر اکثریت نباشند، آن هنگام که یقین دارند عمل شان درست است.

ما در قرآن آیاتی در زمینه حجاب در سوره نور و احزاب داریم، زمانی که من به عنوان یک زن مسلمان می‌دانم که باید در چارچوبی که خداوند برای من ترسیم کرده قرار بگیرم و به آیه قرآن باور داشته باشم، هنگامی که بخواهم این را عملیاتی کنم در صورتی که فضای جامعه، دانشگاه و خانواده این گونه نباشد اینجا چه جیز مانع از این می‌شود که من از آن اکثریت تبعیت نکنم؟

چه چیز باعث می‌شود که من تحت تاثیر سخنان و برچسب‌های دیگران قرار نگیرم و در حفظ حجاب سست نشوم؟ پاسخ همان خرد ورزی است، انسان اگر رشد عقلی داشته باشد تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.

  چرا با وجود این‌که اکثر مسئولان کشور انسان‌های متدینی می‌باشند، تلاشی در جهت ترویج حجاب و عفاف انجام نمی‌دهند؟

اکثر مسئولان به خصوص مسئولان رد بالای کشور، افرادی مومن، متدین و معتقد به اصل نظام و دین می‌باشند؛ اما لایه بعدی از مسئولان که مدیران میانه و پایین هستند این گونه نمی‌باشند.

وقتی مدیری همسر و دختر خودش آن پوشش استاندارد را ندارد، به نظر شما این فرد که مدیر یک ارگان یا سازمان دولتی را برعهد دارد، آیا آن اعتقاد و اراده را که بتواند قانون عفاف و حجاب را برای زیر مجموعه خودش اجرای کند، در خود می‌بیند؟

به نظر من اگر این مدیر اعتقاد داشت ابتدا از درون خانواده خودش برای رعایت حجاب و عفاف شروع می‌کرد، پس یکی از دلایل اجرایی نکردن قانون ضعف اطلاعاتی، عدم آگاهی و معرفتی مدیرانه میانه و پایین ما می‌باشد و دلیل دیگر ضعف اراده است. مدیران رده بالا که سران سه قوه و وزرا می‌باشند می‌بینیم و می‌دانیم که با عدلیه محکم که معتقد به اصول نظام و دین می‌باشند حرکت کرده و در خانواده‌های آنان نیز این مسئله رعایت می‌شود.

البته تعداد این مدیران میانه که کم اعتقاد در مسئله حجاب و عفاف می‌باشند در کشور اندک است، اما همین کم نیز در جهت منفی تاثیرگذار است.

اکثریت مدیران میانه که اعتقاد به حجاب وعفاف دارند نیز متاسفانه جرات، جسارت و شجاعت پیاده کردن این قانون را ندارند، به جرات من می‌گویم که این نقطه ضعف بسیاری از مسئولان ما می‌باشد، و این اصلی‌ترین مسئله ما نیز است.

مقام معظم رهبری یک فرمایشی دارند، در رابطه با امر به معروف ونهی از منکر می فرمایند «برای این‌که مسئله امر به معروف ونهی از منکر انجام شود، چهار مسئله اراده، تصمیم، قدرت و شجاعت نیاز است»، متاسفانه مسئولین متدین ما اراده، تصمیم و قدرت را دارند؛ اما شجاعت و جسارت را بسیاری از آنان ندارند. آنان می‌ترسند، از این‌که مورد هجمه زیر مجموعه خود قرار بگیرند، و به آنان برچسب افراطی و افراد خشن را بزنند.

این افراد باید به آیات قرآن و روایات که شاخص و ملاک می‌باشد رجوع کنند، در قرآن به این مطلب تاکید شد که «در دوران آخر زمان که همه هجمه‌ها به سمت شما می‌آید، به قرآن رجوع کنید».

اسلام دین عطوفت، رعفت، رحمت و مهربانی است، آن‌ قدر که اسلام دین مهربانی رعفت و رحمت می‌باشد، هیچ دین دیگری این گونه نیست، همین اسلام می‌گوید در جایی که لازم شد یک مقدار جدیت داشته باشید. یک مدیری که می‌خواهد عفاف وحجاب را در زیر مجموعه خود جاری و ساری کند باید شیوه و روش انبیاء را داشته باشد.

در حکومت اسلامی انتظاری که از مسئولان داریم بر طبق آیه۴۱ و ۴۲ سوره حج است، مقام معظم رهبری در سخنان خود در ابتدای سال جاری در حرم مطهر رضوی به این آیه تاکید داشتند، در حکومت اسلامی کسی که مسئولیت را برعهده می‌گیرد باید چهار کار عمده را انجام دهد.

اول برپا کردن نماز، که همان فرهنگ تقوا، عبادت و اطاعت از خداوند می‌باشد، دوم زکات، که همان انجام وظایف اقتصادی و کاهش فاصله طیقاتی و غیره می‌باشد، سوم و چهارمین کاری که رهبران الهی و مسئولان جامعه باید پیاده سازند، امر به معروف ونهی از منکر می‌باشد.

مدیران ما شاید شیوه‌ها و روش را نمی‌دانند و یا شاید آن قاطعیت لازم را ندارند، توصیه ما این‌ است که مدیران ما در ایجاد بستر برای اجرای احکام الهی در جامعه از انبیاء و اهل بیت(ع) پیروی کنند.

امیر المومنین(ع) در نهج البلاغه می‌فرماید «پیامبر(ص) طبیب دبار بود» یعنی هرجا لازم بود، مرحم می‌گذاشتند، که همان جنبه عطوفت و نرمی است؛ اما هر جا لازم بود داغ می‌گذاشتند، یعنی حد را جاری می‌ساختند، تعزیر را داشتند، قصاص را برای فرد خطا کار اجرا می‌کردند.

اسلام مانند پزشکی است که به بیمار خود قرص و دارو می‌دهد؛ اما جایی که لازم است، غده سرطانی را با تیغ جراحی بیرون آورد، حتی اگر خانواده بیمار این کار را خشونت بدانند. مدیران ما آن قاطعیت، جسارت و شجاعت را ندارند، چون با حجمی از رسانه‌ها و انتقاد مواجه می‌شوند و این ها را نمی‌توانند تحمل کنند.

در قرآن تاکید شد بر این‌که «چه بسا گروه اندکی که بر اکثریت به اذن خدا غلبه پیدا می‌کند»، پس اگر ما تعدادمان کم بود، نباید روحیه خود را از دست بدهیم، یا در انجام کارمان شک کنیم. خطبه حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه آمده «زمانی که شما یقین دارید، کارتان درست است وحشت نکنید» در حکومت اسلامی زمانی که مسئولیتی را بر عهده دارید، قانون هم در آن رابطه وجود دارد، دیگر دلیلی وجود ندارد که برای انجام کار درست بهانه جویی کنیم.

شاید اگر مدیران ما این قضیه را بدانند که مردم از آن‌ها این انتظار را دارند که قانونی که از ثمره خون شهیدان، زحمات امام راحل و مجاهدت‌های افراد صالح می‌باشد و به تصویب رسیده را در مجموعه خود اجرایی ‌کنند آن گاه ترسی به خاطر تبلیغات و سخنانی که بر علیه ‌شان می‌شود، ندارند.

باید ماهیت امر به معرف ونهی از منکر را بدانیم چیست و معتقد باشیم حقیقت امر به معرف و نهی از منکر نظارت بر نوعی همگانی دینی استوار است. متاسفانه امروز تصور منفی در این زمینه وجود دارد اینجاست که متوجه می‌شویم صدا و سیما می‌توانست در طی  35 انقلاب ماهیت حقیقی امر به مروف ونهی از منکر را به مردم بگوید.

به نظر شما ضرورت کمیته حجاب و عفاف در دانشگاه‌ها چیست؟

این کمیته‌ها در همه ادارت و دانشگاه‌ها باید معارف دینی را بداند و بر این سخن رهبر انقلاب که فرمودند:«امر به معروف ونهی از منکر مانند نماز یادگرفتنی است» تمرکز کنند، که معارف دینی را ابتدا باید یاد گرفت. این طور نیست که ما معارف دینی را از بطن مادر بدانیم، این آیه قرآن «خدا شما را از بطن مادر بیرون آورد،‌ در حالی که شما هیچ نمی‌دانید»، را باید باور داشته باشیم، که این دو واجب یادگرفتنی است، و در باور، آموزش و فرهنگ مردم نقش دارد، پس در درجه اول این کمیته باید معروفات و منکرات را به دانشجویان آموزش دهد. آن گاه مرحله بعدی اجرا است که باید در این خصوص اراده و شجاعت را داشته باشیم.

کمیته حجاب و عفاف در دانشگاه‌ها باید روش و شیوهای ترویج امر به معروف و نهی از منکر در دانشگاه‌ها را یاد داشته باشند. این کمیته باید شجاعانه وارد عمل شود زیرا قانون پشتیبان آنان است. متاسفانه برخی دانشگاه‌ها رعایت حجاب اسلامی را تنها روی بنر دم در دانشگاه زده‌اند.

 زنان باید به این فرمایش رهبر انقلاب توجه داشته باشند که فرمودند:«باید در هر کار مخصوصی در زمینه حجاب و عفاف خود خانم وارد عرصه شوند»؛ از مردان نباید انتظار داشت، البته از آقایان مسئول مطالبه داشته باشند؛ اما انتظار نه.

  آیا این که حراست دانشگاه‌ها در زمینه حجاب و عفاف دخالت نداشته باشند، درست است؟

 این‌که حراست دخالت نداشته باشد ناقص و خطا است. در دانشگاه آزاد مشهد دم در ورودی دانشگاه، بنر قانون حجاب در  این دانشگاه را نصب کرده‌اند، من از دو دانشجوی دختر که حجاب خوبی نداشتند، پرسیدم که آیا شما این بنر دیده‌اید؟ یکی گفت: بله گفتم پس چرا رعایت نمی‌کنید مگر قانون دانشگاه نیست؟ در پاسخ گفت: کسی پیگیری نمی‌کند. یک مدت سخت گرفتند؛ اما بعد رها کردند.

دانشجوی دیگر گفت: همان مدت که سخت می‌گرفتند یک آقا مدام در حال نگاه کردن به دختران بد حجاب جهت تشخیص امر کردن به معروف بود. این دانشجو از من پرسید آیا به نظر شما این‌که یک مرد به دانشجویان دختر در خصوص حجابشان تذکر دهد کاردرستی است؟ گفتم نه، مگر حراست خانم نداشتند؟.

آن دانشجو گفت: چرا بود، اما این آقایان بودند، که به دانشجویان دختر در مسئله بدحجابی‌شان تذکر می‌دادند. سوال، آیا یک مرد، یک زن و یا برعکس را می‌تواند امر و نهی کند؟ بر طبق آیات قرآن در سوره توبه وضعیت مطلوب و ایده ال این است که «مردان مومن باید مردان و زنان مومن باید زنان را امر و نهی کنند».

حال آیا مجاز است که یک زن، مردی یا بر عکس را امر و نهی کنند؟ بله مجاز است؛ اما در جایی که زن یا مرد دیگری نباشد و همچنین در برخی موارد که واجب است، مانند تذکر به مغازه داری که جنس خود را گران می‌فروشد.

باید در دانشگاه‌ها از نیروی حراست زن استفاده و مهمتر این‌که باید نیروهای حراست زن معارف را بدانند که آن جدیت و بازدارندگی وجود داشته باشد.

در تمام عرصه‌ها باید هم راهکار ایجابی و هم سلبی وجود داشته باشد. بسیج به دلیل این‌که یک تشکیلات منسجم، فراگیر و مردمی است این اقدامات را لازم است انجام دهد. آگاهی نداشتن از مصادیق منکر و معروف باعث ایجاد آسیب می‌شود، برای جلوگیری از این آسیب‌ها باید این گونه اقدامات از طریق کار تشکیلاتی صورت بگیرد.

بسیج دانشگاه برای این‌که بتواند موفق باشد، باید مصادیق منکرات و معروفات را بشناسد و همچنین راهکاری برای اجرای آن اقدامات بیابد.

  حجاب امر شخصی یا فردی است؟

حجاب یک امر شخصی نیست از نظر آیت‌الله جوادی آملی«حجاب حق شخصی، حق اجتماعی و حق همسر نیست، بلکه حق الله است»، پس این‌که برخی می‌گویند شوهرم این‌گونه پوشش را دوست دارد و یا این‌که فرد  تصور می‌کند، آزاد است و باید هر کاری انجام دهد، درست نیست.

از نظر اجتماعی اگر عدم رعایت حجاب و عفاف و حیا بر ساختار روانی و خلقی مرد تاثیر و فکر او را مشغول کند، باعث مختل شدن نیروی کار جامعه می‌شود، و همچنین خود زن از این بدحجابی آسیب می‌بیند.

چرا تهاجم فرهنگی امروز زن و حجاب او را هدف قرار داده است؟

خانواده یکی از نعمت‌های خداست، قرآن محوری ترین فرد در خانواده را زن و مادر معرفی می‌کند. همچنین بر طبق آموزهای دینی خانواده در جامعه جایگاهی و نقش مهمی دارد، اگر خانواده سالم باشد، جامعه سالم است. تهاجم فرهنگی بر خانواده به خصوص زن متمرکز شده، درحقیقت دشمن با انحراف زن و از هم پاشیدگی خانواده بهتر به اهداف استکباری خود دست پیدا می‌کند.

کلیدترین مسئله در زن حیا، عفاف و حجاب است و می‌خواهند از طریق برنامه‌های ماهواره‌ای حیا و عفاف زدایی را در ایران دنبال کنند.