«خمینی کوچک» به دنبال تصمیم بزرگ

گروه دانشگاه «خبرگزاری دانشجو»، مسعود ندافان  « از شما به عنوان کارشناس ورزشی برنامه ما هم می‌شود استفاده کرد» ، « چند شب پیش با آیت‌الله جوادی آملی صحبت درمورد شخصیت علمی سید حسن خمینی شد که آیت‌الله جوادی آملی با دید مثبت فرمود وی از نظر علمی استعداد بسیار خوبی دارد و درس خارج فقه و اصول می‌دهد» روایتی نامتوازن از حجت‌الاسلام سید حسن خمینی است؛ راوی گزاره اول عادل فردوسی‌پور پس از تعجب از اطلاعات بالای فوتبالی ایشان و ناقل عبارت دوم، حجت‌الاسلام غرویان، که خبر از تصمیمی مهم می‌دهد.

تصویرسازی از سیدحسن خمینی در افکارعمومی نیز نارساست؛ از یادگار امام راحل که هم اکنون پس از سالیانی در قامت تفسیرکننده آرای امام خمینی (ره) در حال گام برداشتن است تا روحانی جوان بدون عبا و عمامه‌ای که عکس‌هایش هزاران لایک در صفحات اینستاگرام می‌خورد.

سید حسن خمینی همانند گذشته اوایل هفته را در حوزه علمیه دارالشفاء قم به تدریس مشغول است که تعداد شاگردان غیرایرانی با ایرانیان برابری می‌کند و به طور معمول روزهای چهارشنبه تا عصر جمعه به امور تولیت حرم مطهر و موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی می‌پردازد و بعد از فوت حجت‌الاسلام سید احمد خمینی پنجشنبه شبها نماز مغرب و عشا را در حرم مطهر حضرت امام خمینی (س) اقامه می‌کند.

او این روزها در صدر اخبار سیاسی کشور قرار داد و گمانه‌زنی‌های جدی از حضورش در انتخابات مجلس خبرگان رهبری حکایت می‌کند. اما هنوز از دود سفید تصمیم قطعی حضور وی خبری نیست. تحلیلگران سیاسی در پی واکاوی تصمیم وی برای آتیه سیاسی اش در سپهر سیاست کشور هستند؛ آیا وی در انتخابات خبرگان رهبری حاضر می‌شود؟ او محوریت اصلاح‌طلبان برای چینش لیست همسو را می‌پذیرد؟

اولین گام سیاست‌ورزی

اولین گام سیاست‌ورزی سید حسن خمینی در کوران حوادث انتخابات ریاست جمهوری دهم رخ داد؛ در آن هنگامه غبارآلود او مرد «رفتار» بود تا «گفتار». سید حسن خمینی ترجیح داد اعتراض خود را با عدم حضور در مراسم تنفیذ ریاست جمهوری احمدی‌نژادنشان دهد و همچنین در مراسم تجدید میثاق هیات دولت دهم با امام راحل به استقبال مردان کابینه احمدی‌نژاد نرفت تا مخالفت‌های خود را با سیطره گفتمانی حامیان احمدی‌نژاد بر قوه مجریه نشان بدهد.

اما این پایان اقدامات سید حسن خمینی نبود او گلایه‌ها خود را در قالب نگاه گزینشی به اندیشه امام خمینی (ره) ابزار کرد و او در هنگام پخش مستند پر بیینده «شاخص» که بنا بر اندیشه‌های امام خمینی به واکاوی رخدادها تاریخی می پرداخت؛ انتقاد کرد و در نامه‌ی اعتراض به رییس صدا وسیما نوشت: «چنانکه از منابع موثق شنیده‌ام، برنامه‌ای تحت عنوان شاخص در تلویزیون پخش می‌شود و به گونه‌ای غیر صادقانه و تحریف‌آمیز، شخصیت جامع عارف کامل و مهربان و رهبری مقتدر امام خمینی(س) را مخدوش نموده است. جامعه‌ جوان امروز ما به وسیله آن‌چه در این برنامه پخش می‌شود، شخصیت واقعی امام(ره) را نمی‌شناسد و تنها با شخصیت دست ساخته‌ صداوسیما آشنا می‌شود که متاسفانه فرسنگ‌ها با حقیقت امام(ره) که به فرموده‌ رهبری انقلاب همه هویت جمهوری اسلامی است، فاصله دارد. جای تاسف است که در صداوسیما از هزاران هزار جلوه رأفت و محبت که با اتکا‌ی به جوهره اسلامی و روح بلند مذهب شیعه اثنی عشریه آفریده شد، چشم پوشیده می‌شود و بدون اشاره به شرایط زمانی خاص به بزرگ نمایی غلط و تحریف گونه قضایای گذشته همت می‌گمارید و به غلط درصدد مشابه‌سازی تاریخی هستید.»

«آقايان هنوز 20 سال از رحلت امام(ره) نگذشته است» پاسخ سید حسن خمینی در اوج تقابل میان او و منتقدانش در مراسم ارتحال امام خمینی (ره) در سال 89 بود؛ منتقدان وی که او را «ساکت فتنه» می دانستند؛ مدعی بودند که خط امام را نباید با نسبت‌های خانوادگی تقلیل داد و شعارهای این افراد مانع از ادامه سخنرانی سید حسن خمینی در این مراسم شد.

از علامه تا پانسیون زبان‌آموزی

پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم، اصلاح طلبان خود را برای تصاحب سنگرهای دیگر آماده کردند، آنان از غفلت «استراتژیک» چپ گرایان نسبت به مجلس خبرگان رهبری در سالیان گذشته ابراز تاسف کردند و شکست هاشمی رفسنجانی در انتخابات ریاست مجلس خبرگان را در همین راستا تبیین کردند.

اولین گام آنان دعوت از حجت‌الاسلام سید حسن خمینی برای حضور در انتخابات آتی بود و هاشمی رفسنجانی جلودار این اقدام بود؛ او برای افزایش وزن علمی سید حسن خمینی وی را «علامه» خطاب کرد و در همین راستا اظهار داشت: «علامه حجت الاسلام و المسلمین حاج حسن آقا خمینی مجتهد نمونه ای است که با هوش بالا به خوبی مسایل را تحلیل می کند و درس خارج ایشان در قم مورد توجه است.» که سخنان با بازتاب منفی در میان جریان دینی کشور همراه شد و اولین «ضربه» را هاشمی رفسنجانی به سید حسن خمینی زد. دومین «ضربه» پیشاانتخاباتی به سید حسن خمینی را یاران کارگزارانی هاشمی رفسنجانی زدند؛

نشریه صدا در پرونده‌ای به الگوی سیاست‌ورزی سید حسن خمینی پرداخت؛ حجت الاسلام دعایی، عضو مجمع روحانیون مبارز در بخشی از گفت‌وگو خود پیرامون شخصیت حجت‌الاسلام سید حسن خمینی در مورد چگونگی یادگیری زبان انگلیسی ایشان اظهار داشت: «یکی از آرزوهای من این بود که یادگار ارجمند و عزیز امام حتماً یکی - دو زبان خارجی را بیاموزد.  من اصرار داشتم که شما زبان بخوانید. خوشبختانه ایشان پذیرفت و زبان انگلیسی را هم در هم‌نشینی با همسر ارجمندش که او هم لیسانس زبان انگلیسی دارد، با ایشان خواند و هم در شرایط خوب دیگری که ایجاد شد؛ با استقبال سفیر ما که به امام علاقه‌مند و ارادتمند بود، برای ایشان در آفریقای جنوبی شرایط خیلی خوبی فراهم شد و ایشان توانست به مدت شش ماه در پانسیونی در سفارت، اقامت کند و کاملاً به زبان مسلط شود»

این اظهارات موجی از استفاده شخصی از امکانات دولتی را علیه سید حسن خمینی ایجاد کرد. برای کاهش فشارها جاوید قربان‌اوغلی سفیر اسبق ایران در آفریقای جنوبی استفاده از واژه «پانسیون» را به مصلحت ندانست و پیرامون آن در گفت‌و‌گو با روزنامه شرق اظهار داشت: «حضور ایشان در آفریقای جنوبی در دو مقطع بود، دوره اول در زمان سفارت این‌جانب بود که سه ماه طول کشید...

در این مقطع سه ماهه ایشان هر روز (به جز روز شنبه و یکشنبه) به مدت قریب به شش ساعت در کالجی در ژوهانسبورگ در کلاس درس انگلیسی حاضر می‌شدند. از سه ماه مذکور دو ماه (اول و آخر) بدون حضور خانواده و با دو همراه بودند، ‌ماه دوم، خانواده به ایشان ملحق شدند و یک ماه در آفریقای جنوبی اقامت داشتند.

کلیه هزینه‌ها را شخصا می‌پرداختند (کلاس، خرید مایحتاج روزانه زندگی). تنها امکاناتی که سفارت در اختیار ایشان گذاشته بودند ساختمان خالی بازمانده از دوران رژیم سابق در شهر ژوهانسبورگ بود، به همراه یک دستگاه اتومبیل با راننده. جهت مزید استحضار پول بنزین را نیز شخصا می‌پرداختند.

اقامت دوم ایشان در آفریقای جنوبی، زمانی بود که دوران سفارت من به پایان رسیده و به مرکز مراجعت کرده بودم، ولی حسب‌الامر، ایشان را تا آفریقای جنوبی همراهی کردم. سفارت کشورمان از این سفر سفارت اطلاع نداشت (ایشان چنین خواسته بودند) و طبعا امکانات سابق‌الذکر نیز (ساختمان، اتومبیل، راننده) در اختیار ایشان قرار نگرفت»

احیا چپ اسلامی

اوایل دهه هفتاد عصر عسرت اردوگاه چپ سپهر سیاست کشور بود؛ آنان مدعی بودند آخرین یاور سیاسی خود یعنی مرحوم حجت‌الاسلام سید احمد خمینی را در بدنه حاکمیت از دست داده‌اند؛ فردی که توانسته بود بستر پذیرش جدایی مجمع روحانیون مبارز را از جامعه روحانیت مبارز در دهه 60 ایجاد کند.

حامیان اردوگاه چپ به سرعت از مناصب سیاسی کنار گذاشته شدند و راست‌گرایان انتقام دهه 60 را از آنان در دولت هاشمی رفسنجانی گرفتند. چپ‌ها به مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری کوچیدند و چپ‌های اسلامی دست به بازسازی هسته تفکری خود زدند و از دل آن «توسعه سیاسی» را الگوی سیاست‌ورزی خود قرار دادند تا از «مرکز» به «نهاد» ریاست جمهوری برسند و در میان شگفتی همگان موفق بودند؛ اما جوانان عصر اصلاحات بر پدران خود شوریدند و چپ اسلامی اصیل با انشعاب اعتماد ملی به اغما رفت.

حال بزرگان چپ اسلامی سودای احیا دارند؛ آنان برای بازگشت به یک نماد احتیاج دارند و آن باز نام یک «خمینی» بر تارک فعالیت حزب خود هست و می توانند فارغ از اهداف «کلان» در راستای حضور سید حسن خمینی در مجلس خبرگان، در کمینه کارکرد چترحمایتی  خود، بار دیگر چپ خط امامی را با نام سید حسن خمینی احیا کنند؛ هرچند در افکارعمومی میان آنان و خط امام خمینی (ره) پس از فتنه ۸۸گسست جدی تفکری رخ داده باشد.

تصمیم نهایی سید حسن خمینی

اولین «پیشنهاد» منصب سیاسی به فردی در خانواده امام خمینی(ره) در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی رخ داد؛ بنی‌صدر پیشنهاد نخست‌وزیر را به مرحوم سید احمدآقا داد اما امام خمینی(ره) آن را رد کردند و در پاسخ به نامه رییس‌جمهور وقت نوشتند: «بنا ندارم اشخاص منسوب به من متصدی این امور شود. احمد، خدمتگزار ملت است و در این مرحله با آزادی بهتر می‌تواند خدمت کند. والسلام علیکم.»

حجت‌الاسلام سید حسن خمینی در شرایط سختی قرار گرفته است؛ شرایطی که برای اولین‌بار پس از انقلاب اسلامی یک نفر از نسل امام خمینی (ره) در معرض رای مردم قرار می‌گیرد و گذار از چهره کاریزماتیک به فراز و نشیب‌های انتخاباتی محقق خواهد شد؛

سید حسن خمینی به خوبی آگاه هست که وزن سیاسی او در منحصر در جریان سیاسی خاصی نیست اما با روند حمایتی اصلاح‌طلبان جایگاه وی در مختصات سیاسی اصلاحات تعریف می‌شود و از سوی دیگر اصلاح‌طلبان مثلث رهبری «هاشمی، روحانی،‌خمینی» برای انتخابات مجلس خبرگان در نظر گرفته‌اند و از استراتژی «دو حسن» در خبرگان روایت می‌کنند که نمایان‌گر وزن سیاسی نیست بلکه بهره‌گیری از دو نماد است؛ حجت‌الاسلام حسن روحانی به نمایندگی از گفتمان اعتدال و سید حسن نماد «خمینی‌ها» است و ضلع سوم تمام‌کننده و تصمیم‌گیر اصلی است.

از سوی دیگر اگر سید حسن خمینی در انتخابات آتی شرکت کند؛ با توجه به عقبه حوزوی قوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز در لیست انتخاباتی این نهاد برجسته حوزوی حضور نخواهد داشت و از سوی دیگر در رقابت سیاسی حاکم در حوزه انتخابیه تهران به نحوی است که  آرای پایین‌تری از نمایندگان برجسته فعلی این حوزه انتخابیه کسب خواهد کرد . مهم‌ترین آسیب حضور ایشان ضربه به اعتبار بیت امام خمینی (ره) در مجادلات سیاسی است.

به نظر می‌رسد سید حسن خمینی باید از «پیشنهاد» های پیش‌روی خود همانند پدر صرف نظر کند زیرا او نیز «خدمتگزار ملت است» و در جایگاه فعلی خود «با آزادی بهتر می‌تواند خدمت کند» و اجازه سودجویی به گروه سیاسی را نمی‌دهد.