کتاب جامع تحریم‌های ایران به چاپ دوم رسید
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری دانشجو، کتاب «گزارش ناخوانده از سرانجام یک مسیر» با هدف بررسی جامع تحریم‌های کشور در حوزه‌های مختلف اقتصادی و روشن نمودن سرانجام مسیر مذاکره برای رفع آنها به چاپ دوم رسید.
چاپ اول این کتاب را نشر شهید کاظمی با تیراژ ۳۰۰۰ نسخه روانه‌ی بازار نشر کرده بود که با استقبال مخاطبان مواجه شد و در مدتی کوتاه به چاپ دوم رسید. این کتاب به همت پژوهشگران اندیشکده‌ی صدق در قالب ۵۹۵ صفحه تهیه و تنظیم شده است و چاپ دوم آن نیز تیراژی ۳۰۰۰ نسخه‌ای دارد
این کتاب کدام خلأ را پر کرده است؟
موضوع تحریم‌ها و راه صحیح مواجهه با آنها را شاید بتوان مهم‌ترین مسئله‌ی مطرح در فضای عمومی این سال‌های کشور دانست. ایران اسلامی هم‌اکنون در حال گذراندن تجربه‌ای تاریخی پیرامون میزان کارایی و موفقیت عملی مسیر رفع تحریم از طریق مذاکره است.
این کتاب قصد دارد با فراهم کردن شناخت نسبت به واقعیات موجود و جزئیات تعیین‌کننده در حوزه‌ی تحریم‌ها، و آشنا کردن خوانندگان با طراحی‌های پیچیده‌ی حقوقی، سیاسی، اقتصادی تحریم‌کنندگان در میز مذاکره و در میدان عمل، و نیز واکاوی دقیق تجربه‌ی توافق ژنو در رفع تحریم‌ها، سرنوشت مسیر رفع تحریم با مذاکره را به طرز ملموس و دقیقی روشن نماید.
انتشار این کتاب در شرایطی است که با وجود سابقه‌ی سی و چند ساله‌ی تحریم‌های کشورمان، تا کنون پژوهشی جامع پیرامون ساختار و تأثیرات عملی تحریم‌ها در حوزه‌های مختلف اقتصادی منتشر نشده بود. این کتاب حقایقی مهم از تحریم‌ها و میزان تاثیر آنها را نشان می‌دهد که تا کنون مطرح نشده و حتی در موارد حساسی آن حقایق وارونه جلوه داده شده است.
همچنین با وجود اجرای توافق ژنو به مدت بیش از یک و سال نیم، هیچ گزارش مستندی از میزان تحقق تعهدات طرف مقابل و تأثیر این توافق در کاهش تحریم‌ها –یعنی هدف اصلی ایران از ورود به مذاکرات- وجود ندارد. این در حالیست که به اذعان مسئولین ایرانی و آمریکایی، در زمینه رفع تحریم‌ها، توافق ژنو مدل واقعی توافق نهایی است. اکنون نیز که اجرای برجام را در پیش داریم، لازم است با تجربه اجرای توافق ژنو آشنا شویم و آن را مد نظر قرار دهیم.
این کتاب به چه مباحثی می‌پردازد؟
بخش اول این کتاب که شامل ۹ فصل است، به ساختار تحریم‌های اقتصادی کشورمان در حوزه‌های اصلی، یعنی حوزه‌های مالی-بانکی، نفتی، کالاهای اساسی، پتروشیمی، خودروسازی، هواپیمایی، کشتیرانی، و فلزات گرانبها پرداخته، و در هر حوزه، علاوه بر احصاء و دسته‌بندی قوانین تحریمیِ مختلفِ اعمال‌شده، سابقه، اهمیت، و تأثیرات عملی آنها را مورد بررسی قرار داده، و برخی راهکارهای فعالین اقتصادی و مسئولین حوزه‌ی مربوطه برای بی‌اثر نمودن آن تحریم‌ها را ذکر نموده است.
همچنین در هر یک از حوزه‌های تحریمی مذکور، تعهدی که در توافق ژنو از طرف گروه ۱+۵ به کشورمان داده شده بود و میزان فایده‌ی واقعی آن، با بررسی مسائل زیر، مورد واکاوی موشکافانه قرار گرفته است:
معنا، محدوده و اهمیت دقیق تعهد ذکر شده در متن توافق و نسبت آن با تحریم‌های اصلی آن حوزه
توافقات صورت گرفته پیرامون جزئیات و نحوه‌ی اجرای آن تعهد (با استفاده از اسناد مختلف مربوط به توافق ژنو و مذاکرات اجرایی پس از آن)
وقایع و اقداماتِ عملیِ صورت گرفته بعد از اجرای توافق، و میزان عملی شدن تعهدات ۱+۵
میزان تغییر واقعی در وضعیت تحریم‌های آن حوزه، نسبت به قبل از توافق ژنو
اظهارات دست‌اندرکاران آن حوزه‌ی اقتصادی پیرامون میزان فایده‌ی عملی امتیاز دریافت شده از ۱+۵
موانع موجود بر سر راه مفید واقع شدن امتیاز دریافتی کشور از ۱+۵ در آن حوزه، و طراحی‌های قانونی و اجرایی گسترده‌ی طرف مقابل در این زمینه
در بخش دوم کتاب، نقشه‌ی تحریم‌های صورت گرفته علیه کشورمان از ابتدای انقلاب تا کنون تبیین گردیده است. این بخش ابتدا در سه فصل، به قوانین تحریمی وضع شده علیه کشورمان توسط آمریکا، اتحادیه اروپا و شورای امنیت می‌پردازد. اهداف، مفاد، سیر تاریخی، ویژگی‌ها، علل وضع، میزان اهمیت، و شرایط لغو این تحریم‌ها، و ارتباط این سه مجموعه تحریم با یکدیگر، در این سه فصل مرور شده‌اند.
فصل چهارم از بخش دوم کتاب، این موضوع را مورد واکاوی قرار می‌دهد که کدام یک از تحریم‌های مذکور، «مرتبط با هسته‌ای» هستند و در صورت انجام توافق نهایی احتمال برداشته شدن آنها وجود دارد.
در واقع بخش دوم کتاب، تمرکزی حقوقی بر قوانین تحریم صورت گرفته است، تا مکمل بخش اول کتاب باشد که تمرکزی اقتصادی بر وضعیت تحریم‌ها در صحنه‌ی عمل دارد.
بخش آخر کتاب نیز حاوی پنج ضمیمه است. این ضمائم عبارت‌اند از: «جدول اسناد رسمی منتشر شده توافق ژنو» (غیر از سند ۴ صفحه‌ای منتشر شده از توافق ژنو، ۱۰ سند دیگر مرتبط با آن معرفی گردیده است که در فضای رسانه‌ای اصلا دیده نشده‌اند)، «ترجمه‌ی رسمی وزارت خارجه از برنامه مشترک اقدام، به همراه اشکالات آن»، «فهرست تعهدات ایران در توافق ژنو و وضعیت اجرای آنها»، «جدول تطبیقی مرکز تحقیقات کنگره آمریکا از تحریم‌های ایران» (که در آن به صورتی فشرده تحریم‌های آمریکا، اروپا، شورای امنیت و سایر کشورها علیه ایران به تفکیک حوزه‌های مختلف مورد مقایسه قرار گرفته است)، «گزارش تصویری از صفحات اول روزنامه‌های کشور در ایام پس از توافق ژنو» (که فضاسازی گسترده‌ی رسانه‌ها برای القای موفقیت مسیر مذاکرات در رفع تحریم‌ها را ثبت کرده است).
این کتاب چگونه تهیه شده است؟
این کتاب با پژوهشِ گروهی گسترده در حوزه‌ی تحریم‌ها و واقعیات سیاسی و اقتصادی پیرامون آنها تهیه و تنظیم شده، و در این پژوهش‌ها، به تناسب نیازهای موجود در بخش‌های مختلف، از منابع گوناگونی استفاده گردیده است؛ به طوری که در هر یک از ۱۳ فصل اصلی کتاب، به طور میانگین بیش از ۱۳۰ سند مورد استفاده و استناد قرار گرفته است.
در تهیه‌ی این کتاب، تلاش زیادی شده که مطالب تا جای ممکن موجز و فشرده نوشته شوند، و با وجود تعداد بالای اسناد و منابع استفاده شده در هر فصل، با انتخاب بخش‌های کوچک و مهم آنها، مطالب به صورت «خلاصه گزارش» تهیه گردند، و تا جای ممکن حجم هر گزارش کاهش یابد.
منابعی که در پژوهش‌های این کتاب مورد استفاده قرار گرفته‌اند، در یک دسته‌بندی کلی عبارت‌اند از:
· پژوهش‌های منتشر شده پیرامون تحریم‌های ایران توسط اندیشکده‌های معتبر جهانی (اندیشکده‌هایی مانند گروه بین‌المللی بحران، شورای روابط خارجی، بنیاد دفاع از دموکراسی، مرکز بلفر دانشگاه هاروارد، مرکز ویلسون و...)
· اسناد رسمی منتشر شده در ارتباط با تحریم‌ها و توافقات پیرامون آنها (اسناد سازمان ملل متحد، قوانین کنگره و دستورات اجرایی رئیس جمهور آمریکا، ویرایش‌های مختلف قوانین اتحادیه‌ی اروپا، اسناد دادگاه‌های اروپا، اسناد وزارت خزانه‌داری انگلیس، اسناد نهادهای تخصصی بین‌المللی مانند ایکائو و...)
· اظهارات و مواضع رسمی مسئولین داخلی و خارجی
· آمارها و اطلاعات رسمی منتشر شده توسط سازمان‌ها و نهادهای داخلی (مانند بانک مرکزی، گمرک و اتاق بازرگانی) و سازمان‌ها و نهادهای خارجی (مانند اداره انرژی آمریکا، آژانس بین‌المللی انرژی، مرکز آمار کشورهای مختلف، گزارش‌های مالی بنگاه‌های بزرگ اقتصادی جهان مانند بوئینگ و رنو و...)
· گزارش‌های تحلیلی پایگاه‌های تخصصی داخلی و خارجی حوزه‌های مختلف اقتصادی (اعم از پایگاه‌های بین‌المللی مانند اویل پرایس، اینشورنس ژورنال، و پایگاه‌های تخصصی حوزه‌های خودرو، نفت، پتروشیمی، کشتیرانی، طلا و...)
· اخبار انعکاس‌نیافته در کشور و گزارش‌های تحلیلی رسانه‌های معتبر خارجی (مانند فایننشال تایمز، وال‌استریت ژورنال، رویترز، بلومبرگ، کریستین ساینس مانیتور، واشنگتن پست، نیو ریپابلیک، راشا تودی و...)
· مطالب منتشر شده توسط وکلا و موسسات حقوقی فعال در حوزه‌ی تحریم‌ها (وکلای طرف‌های ایرانی در دعاوی مرتبط با تحریم، موسسه‌ی استپتو، گروه حقوقی وولکوف و...)
· اطلاعات به دست آمده از فعالین اقتصادی در حوزه‌های مختلف و دست‌اندرکاران درگیر با تحریم‌ها در صحنه‌ی عمل.
· جلسات مختلف با کارشناسان و پژوهشگران حوزه‌ی تحریم، و نیز مسئولین درگیر با این حوزه در دولت و مجلس شورای اسلامی.
متن کامل تمامی اسناد و منابع استفاده شده در فصل‌های مختلف کتاب (که مجموعاً بالغ بر ۱۳۵۰ سند و منبع مختلف می‌شوند) در وب‌سایت این کتاب به نشانی www.gozaresh-nakhande.ir قرار خواهد گرفت.
چرا باید این کتاب را خواند؟
این کتاب برای اولین ساختار، تاثیر، دسته‌بندی و قوانین تحریمی را به تفکیک ۸ حوزه‌ی مهم صنعتی و تجاری بررسی کرده و در پی آن حقایق مهمی از واقعیات تحریمی را آشکار نموده است که می‌تواند اساساً پیش فرض‌های ورود به مذاکرات برای رفع تحریم را تغییر دهد. مسائلی چون روند واقعی تاثیر تحریم‌ها بر فروش نفت خام، تاریخچه و علت خروج شرکت‌های خودروساز جهانی از ایران پیش از وضع قوانین تحریم، ساختار چند لایه تحریم‌های مالی و بانکی، امکان‌پذیری تحریم طلا و فلزات گرانبها، موارد مستثنا از تحریم و...
این کتاب هرچند به بررسی وضعیت کلی تحریم‌ها و کارنامه‌ی توافق ژنو در رفع تحریم‌ها پرداخته است، اما ادعای روشن کردن سرنوشت این مسیر در آینده را دارد؛ این ادعا از آن روست که از نظر مولفین کتاب، تداوم این مسیر در حال و آینده، با همان جزئیات تعیین‌کننده و قواعد و روال‌های قبل صورت می‌پذیرد، و در واقع توافق ژنو را می‌توان «مدل واقعی» توافق نهایی (با همان ادعاها، با همان مشکلات اجرایی، و با همان سرنوشت) دانست. جالب اینجاست که مسئولین ایرانی و آمریکایی نیز بر این ادعا صحه گذاشته‌اند. برای مثال دیوید کوهن، مسئول مستقیم تحریم‌ها و معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا می‌گوید:
در برنامه مشترک اقدام ما برخی از تحریم‌ها را تعلیق کردیم و تحریم‌های اصلی را ادامه دادیم. همین مدل برای توافق جامع انجام خواهد شد. تحریم‌ها تکه تکه نمی‌شود و معماری تحریم‌ها دچار فروپاشی نخواهد شد.
ازسوی دیگر نشانه‌هایی که از هم اکنون در اجرای برجام پدیدار شده است نیز ثابت می‌کند که همان روال توافق ژنو در حال طی شدن است، مواردی مانند عدم ورود جدی شرکت‌های بزرگ به دلیل باقیماندن زنجیره تحریم‌های بانکی، وجود فضای روانی سنگین تحریم‌ها که مانع همکاری شرکت‌ها و بانک‌ها می‌شود، مشکلات ناشی از تعلیق تحریم‌ها (لغو نشدن آنها) و...
خواننده با مطالعه‌ی این کتاب و همراه شدن با داستان پرماجرای تحریم‌ها، به صورت تدریجی، نسبت به واقعیات موجود پیرامون تحریم‌ها و تحریم‌کنندگان، مذاکرات و توافقات، و مشکلات و راه حل‌ها، درکی عمیق پیدا می‌کند.
شناخت دقیق طراحی‌های پیچیده‌ای که متن امتیازات را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که نتوانند فایده‌ی عملی داشته باشند، جزئیات و قیودی که در مذاکرات اجرایی اضافه می‌شوند و همان امتیازات اندک اخذ شده را نیز خنثی می‌کنند، نظام چندلایه و زنجیره‌ای تحریم‌ها که رفع برخی تحریم‌ها بدون رفع برخی تحریم‌های دیگر را بی‌فایده می‌کند، فشارهای سیاسی که به مسائل حقوقی سایه می‌افکنند و توافقات را در عمل بی‌اثر می‌کنند، فضای روانی سنگین برای حفظ تحریم‌ها که امتیازات داده شده را نیز خنثی می‌کند و دیگر روال‌هایی که در آینده نیز تکرارشدنی‌اند، نگاه خواننده نسبت به مذاکرات برای رفع تحریم را وسعت بخشیده، و موجب می‌شود شناخت عمیق‌تری راجع به ماهیت پیچیده نظام استکبار پیدا کند. همچنین اکنون که یکی از شروط پذیرش و اجرای برجام تشکیل یک هیئت قوی به منظور رصد انجام تعهدات طرف مقابل است، ضروری است که این هیئت و سایر مسئولین نسبت به ابعاد مختلف تجربه توافق ژنو شناخت کافی پیدا کنند و آن را در مدت اجرای برجام پیش روی خود قرار دهند.
این کتاب را چگونه تهیه کنیم؟
علاقمندان می‌توانند برای تهیه این کتاب به کتابفروشی‌های جبهه انقلاب در سراسر کشور و پایگاه کتاب «گزارش ناخوانده از سرانجام یک مسیر» به آدرس www.gozaresh-nakhande.ir مراجعه کنند. همچنین علاقمندان به توزیع و ترویج محتوای این کتاب در قالب‌های مختلف یا تهیه تعداد انبوه این کتاب می‌توانند با شماره تلفن ۰۹۱۲۷۱۷۵۰۵۴ تماس حاصل نمایند.
ارسال نظرات