به مناسبت ایام فاطمیه؛
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، حضرت زهرا(س) در نزد مسلمانان برترین و والامقام‌ترین بانوی جهان در تمام قرون و اعصار است. این عقیده بر گرفته از مضامین احادیث نبوی است. این دسته از احادیث، اگر چه از لحاظ لفظی دارای تفاوت هستند، اما مضمونی واحد دارند. در یکی از این گفتارها (که البته مورد اتفاق مسلمانان، اعم از شیعه و سنی است)، رسول اکرم (ص) می‌فرمایند: «فاطمه سرور زنان جهانیان است».
اگر چه بنابر نص آیه شریفه قرآن، حضرت مریم برگزیده زنان جهانیان معرفی شده و در نزد مسلمانان دارای مقامی بلند و عفت و پاکدامنی مثال‌زدنی بوده و از زنان برتر جهان معرفی شده است، اما ایشان برگزیده زنان عصر خویش بوده است در حالی که علوّ مقام حضرت زهرا (س) تنها محدود به عصر حیات آن بزرگوار نیست و در تمامی اعصار جریان دارد.
آنچه در ادامه می‌خوانیم به بررسی و تبیین فرموده حضرت رسول(ص) مبنی بر «سیدة النساء العالمین» می‌پردازد که برگرفته از کتاب «دانشنامه فاطمی» تألیف آیت‌الله علی‌اکبر رشاد انتخاب شده است.
«سیده» مؤنث سید، در لغت به معنای شریف، فاضل، بزرگ، مهتر قوم، دانا و سرآمد در نیکی است. به فاطمه زهرا(س) از آن حیث سیده نساءالعالمین گفته شده که بر اساس آیات و روایات، در تمامی فضایل و کمالات، از همه زنان عالم برتر و الگو و سرآمد همه زنان جهان است.
در ادیان پیش از اسلام، زنان اسوه و کاملی وجود داشته‌اند که از آنان به قداست یاد شده است. در قرآن کریم از ساره، همسر حضرت ابراهیم(ع)، به‌عنوان زنی یاد شده که رحمت و برکات خدا بر او و خانواده‌اش تعلق گرفته است. از آسیه، همسر فرعون، به‌عنوان اسوه پایداری در ایمان به خدا و دل بریدن از شکوه ملوکانه و امید به بهشت و سکونت در جوار خدا یاد شده است. همسر زکریای نبی(ع)، همسری شایسته خوانده شده است که به همراه خانواده‌اش برای کارهای نیک پیشی می‌گرفته، در برابر خداوند فروتن بوده و با بیم و امید دعا می‌کرده است. مریم(س) نیز برگزیده خدا و برترین زن دو عالم معرفی شده است.
در اسلام، از حضرت فاطمه(س) با عنوان سرچشمه خیر کثیر و یکی از ابرار یاد شده است. همچنین آیه‌های تطهیر، مباهله و مودت نیز بیانگر بخشی از برتری ایشان بر دیگر زنان است.
حضرت زهرا محبوب‌ترین فرد نزد رسول خدا(ص) بود. در روایتی، غضب فاطمه(س) غضب خداوند و خشنودی او خشنودی خداوند دانسته شده است. در احادیث، برتری وی با کلماتی چون اصطفا، افضل و سیده بیان شده است. برتری حضرت فاطمه(س) به سبب ویژگی‌ها و فضایلی است که برخی از آنها عبارت‌اند از: دختر پیامبر(ص) بودن، همسری علی(ع)، مادری حسنین و دیگر امامان(ع)، آفرینش نوری، داشتن فضایلی چون علم غیب، ایمان و خداترسی، محدثه بودن. در متون حدیثی شیعه، در بیش از پنجاه روایت که بیش‌تر نبوی هستند، از این مقام با تعابیر گوناگون یاد شده است، نظیر سیده نساءالعالمین، سده نساء اهل‌الجنه، سیده نساء یوم‌القیامه، سیده نساء المؤمنین، سیده نساء هذه‌الامه و سیده نساء‌الاولین و الاخرین.
فراوانی این روایت‌ها و وجود احادیث صحیح در میان آنها، به‌گونه‌ای است که برخی به تواتر اجمالی آنها قائل‌اند. بررسی سند این احادیث نشان می‌دهد که ناقلان طبقه اول احادیث نبوی بیش از بیست تن از صحابه بوده‌اند که عبارتند از: امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، جابربن سمره، جابربن‌عبدالله انصاری، حذیفه‌بن‌یمان، زیدبن‌ثابت، سلمان فارسی، ابو رافع، عایشه، عبدالله‌بن‌جعفر طیار، عبدالله‌بن‌عباس، عبدالرحمن‌بن‌سمره، عمار یاسر، عمران‌بن‌حصین، ابوذر غفاری، ابوسعید خدری، ابوهریره، ام‌سلمه و ام‌ایمن. از منابع شیعه چنین برداشت شده است که اصحاب پیامبر اکرم(ص) لقب سیده نساءالعالمین را مختص حضرت فاطمه(س) می‌دانستند و او را با این لقب می‌خواندند. در طبقه دوم تابعان، بزرگانی همچون سعیدبن‌جبیر، سعیدبن‌مسیب، سلیم‌بن‌قیس هلالی، اصبغ‌بن‌نباته، مکحول، مجاهد و مسروق قرار دارند. در طبقات پایین‌تر نیز محدثان، دانشمندان علوم اسلامی، مورخان، مفسران قرآن و دیگران این روایات را در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند.
افزون بر این احادیث نبوی، امامان شیعه(ع) به نقل از پیامبر اکرم(ص) یا در سخنان خویش، از حضرت فاطمه(س) با لقب سیده نساءالعالمین یاد کرده‌اند، چنانکه در روایتی صحیح از امام جعفر صادق(ع) درباره این سخن رسول خدا(ص) که «فاطمه(س) سرور زنان اهل بهشت است»، پرسیده شد: «آیا فاطمه(س) برترین زن زمان خویش است؟» امام صادق(ع)، مریم را سرور زنان زمان خویش و فاطمه(س) را سرور همه زنان بهشت، از آغاز تا فرجام جهان، معرفی کرد. روایت سرور زنان، در منابع معتبر اهل سنت به شکل سیدة نساء الجنه، سیدة نساءالمؤمنین، سیدة نساء هذه الامة و سیدة نساءالعالمین آمده است. ابن‌ابی‌الحدید، در شرح نهج‌البلاغه، آن را متواتر دانسته است.
عایشه نیز روای حدیثی است که در آن فاطمه(س) سرور تمام زنان این امت معرفی شده است. از جمله در سرآغاز باب «مناقب قرابةالرسول(ص) و منقبت فاطمه(س)، حدیث نبوی «فاطمه سیدة نساء اهل الجنه» را ذکر کرده که نشان‌دهنده اعتبار بسیار این حدیث در نزد وی است. حدیث مذکور مشهورترین حدیث در بیان سروری حضرت زهرا(س) نزد اهل سنت بوده و نقل آن با چند سند در صحیح‌البخاری، آن را در بالاترین درجه اعتبار نزد اهل سنت قرار داده و از طریق آنان در کتاب‌های حدیث شیعه نیز نقل شده است.
در روایتی دیگر از عمران‌بن‌حصین، از زهرا(س) با لقب‌های سیده نساءالعالمین و سید نساء عالمک یاد شده است. وی پس از دادن گزارشی از همراهی خویش با پیامبر(ص) در عیادت فاطمه(س) که از شدت گرسنگی بیمار شده بود، گفته است که رسول خدا(ص)، پس از تأکید بر شکیبایی زهرا(س)، ایشان را برترین زن جهان معرفی کرد. نبی اکرم(ص) در پاسخ به پرسش حضرت زهرا(س) درباره جایگاه مریم(س)، حضرت مریم(س) حضرت فاطمه(س) را سرور زنان دوران خودشان خواند. بر اساس این روایت، مقایسه برتری فاطمه(س) و مریم(س)، مقایسه دو زن کامل در دو امت است و چون امت اسلام، به استناد آیه 110 سوره آل‌عمران، برترین امت است، زهرا(س) نیز برترین زن جهان است. در روایتی از پیامبر(ص) نیز بر این مطلب تصریح شده است.
علاوه‌بر این، برای حضرت زهرا(س) القاب متفاوت ذکر شده است که بر سیادت عام ایشان دلالت می‌کند، چنانکه در روایت جابربن سمره از نبی اکرم(ص)، از فاطمه(س) با لقب سیده‌نساء یوم‌القیامه، در گزارش عبدالله‌بن‌عباس با لقب خیرةالله و در روایت علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) با لقب سیده‌نساء اهل الجنه یاد شده است.
دانشمندان بزرگ شیعه، همچون شیخ طوسی و ابن‌قولویه قمی، این القاب را در زیارت‌های متعدد، در کتاب‌های معتبر خود نقل کرده‌اند. با توجه به مشهور بودن اختصاص این القاب به حضرت زهرا(س) در میان طبقه اول و فراوانی احادیث، بلکه تواتر معنوی آنها، برخی از علمای شیعه، همچون سیدمرتضی، برتری مطلق حضرت فاطمه(س) را بر همه زنان جهان، از اول تا آخر، اجماعی دانسته‌اند.
ارسال نظرات