از مقالات علمی کپی شده تا نمره‌های ۲۰ الکی/ سبقت بی‌سابقه تقلب در عرصه دانشگاهی

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، «نگات به ورقه خودت باشه»، «چی زیر برگت قایم کردی؟»، «از جلسه بیرونت میکنما»، «برگتو می‌گیرم صفر می‌زنم روش»، «هندزفیری تو گوشته؟» یادآور تنها یک کلمه است؛ تقلب!

تقلب، واژه‌ای است که کماکان در صحنه دانشگاه حماسه ساز است و در بین مسائل دیگر انضباطی یکه تازانی میکند. با وجود ضوابط و مقررات سخت دستگاه‌های آموزش عالی تقلب کردن همچنان به قوت خود باقی است. آمارهای دقیقی از تقلب‌های دانشجویی در دست نیست و نمی‌توان قطع به یقین گفت چند درصد از چهارمیلیون دانشجوی در حال تحصیل کشورمان، تجربه یک بار تقلب کردن را در دوران تحصیلشان داشته‌اند.

شیب تند تقلب‌ها در دانشگاه‌

اما نکته‌ای که باعث شد تا دوباره به این موضوع در دانشگاه‌ها بپردازیم حرف‌هایی است که ریاضی، معاون دانشجویان داخل سازمان امور دانشجویان به تازگی در این خصوص به خبرگزاری دانشجو گفته است. وی مدعی است در حال حاضر بیشترین پرونده‌ها در کمیته انضباطی، مربوط به تقلب دانشجویان در دانشگاه‌ها می‌شود.

وی اضافه کرد گزارش‌هایی که درباره تخلفات مربوط به تقلب از دانشگاه‌ها ارسال شده، نشان می‌دهد که آمار این نوع تخلف نسبت به گذشته افزایش یافته. به طور مثال در یک دانشگاه دو هزار نفری ۱۰۰ مورد تقلب به کمیته مرکزی گزارش شده که نسبت به جمعیت این دانشگاه آمار بسیار بالایی است.

نام امتحان به‌اندازه‌ای دلهره‌آور است که برخی دانشجویان برای گرفتن نمره قبولی دست به هر کاری می‌زنند حتی تقلب! اما شاید بی اطلاعی دانشجویان از عواقب حقوقی تقلب در امتحان در رشد این تخلف در دانشگاه ها موثر باشد.

دانشجویان ناگزیرند در کمیته‌های انضباطی بدون اطلاع از آیین‌نامه‌ها و قوانین و داشتن وکیل از خود دفاع کنند٬ در حالی که متأسفانه در دانشگاه‌های ما آیین‌نامه‌های انضباطی به دانشجویان ارائه نمی‌شود یا در صورت ارائه به دلیل حقوقی بودن ادبیات آئین نامه‌ها اکثر دانشجویان توان استفاده از آن‌ها را ندارند. درنتیجه دانشجو بدون اطلاع از عواقب تقلب و شناخت از آیین‌نامه انضباطی نمی‌تواند دفاع کاملی از خود داشته باشد و خود این پدیده مشکلات رسیدگی به تخلف دانشجویان را بیشتر می‌کند و حتی در مواردی می تواند زمینه ساز ضایع شدن حقوق دانشجویان شود.

درج نمره ۲۵ صدم در کارنامه دانشجو سال‌هاست که برای فرد متخلف به عنوان تاوان تقلب در نظر گرفته شده، روندی که سبب کاهش آمار تقلب در جامعه دانشگاهی نشده است. بر اساس بند رسیدگی به تخلفات آموزشی و اداری آیین‌نامه انضباطی مصوب وزارت علوم٬ چنانچه فرد متخلف در امتحان از تقلب منتفع شده باشد٬ در امتحان درس مربوطه نمره «بیست‌وپنج صدم» برایش لحاظ شده و متناسب با نوع تقلب به یکی از تنبیهات اخطار شفاهی٬ تذکر کتبی بدون درج در پرونده دانشجو٬ اخطار کتبی بدون درج در پرونده دانشجو٬ تذکر کتبی و درج در پرونده دانشجو یا توبیخ کتبی و درج در پرونده دانشجو محکوم خواهد شد.

در این آیین‌نامه همچنین گفته‌شده: در صورت تکرار تخلف از سوی دانشجو٬ این تنبیهات به ترک موقت از تحصیل به مدت یک نیم سال بدون احتساب سنوات٬ ترک موقت از تحصیل به مدت یک نیمسال با احتساب سنوات٬ منع موقت از تحصیل به مدت دو نیم سال بدون احتساب سنوات یا ترک از تحصیل به مدت دو نیم سال با احتساب در سنوات قابل تشدید است.

با همه این تفاسیر پژوهشی که در دهه ۸۰ بر روی ۱۵۰۰ دانشجوی کشور صورت گرفت آمار قابل تاملی را در حوزه آموزش تحصیلی نشان داد که شبیه زنگ هشداری برای حالای جامعه دانشگاهی بود. ۶۰  درصد دانشجویان مورد پرسش در این پژوهش اظهار داشتند که به روش‌های مختلف تقلب می ‌کنند و مواردی از قبیل تقلب در تکالیف درسی و امتحان، غیبت در کلاس از سوی نیمی از دانشجویان، اعمالی بدون اشکال تلقی شده است. مدرک گرایی به جای توجه به محتوا سبب شده که نگرش‌های فوق، قبح تقلب و کم کاری دانشجویان را از بین ببرد که این امر به عنوان مهمترین عامل تقلب، سلامت علمی دانشگاه ها را زیر سئوال می‌برد.

چندی پیش خبر از تغییراتی در آیین نامه انظباطی داده شد  و دکتر ریاضی با اشاره به بررسی نحوه رسیدگی به تقلب در جلسه امتحان توسط دانشجویان اظهار کرد: یکی از موضوعاتی که در این شیوه نامه مورد بازنگری قرار گرفته نحوه رسیدگی به انجام تقلب توسط دانشجویان در جلسه امتحان است. در گذشته نحوه رسیدگی به این تخلف متفاوت بوده و اظهار یک ناظر امتحان منجر به صدور رای می‌شده در صورتی که اظهارات شفاهی نمی‌توانند مبنا باشند. بنابراین این امر مورد بازنگری قرار گرفت و تصریح شد که برای اثبات این تخلف باید مدارک مستند وجود داشته باشد؛ در جلسه امتحان صورت جلسه شود، صورت جلسه دارای امضا باشد، مدرک تقلب ضمیمه شود و آن تقلب به نحوی در نمره گرفتن دانشجو تاثیرگذار باشد.

 
معاون دانشجویان داخل سازمان دانشجویان وزارت علوم در پاسخ به این سوال که چنانچه تقلب از طریق لب‌خوانی صورت بگیرد چه برخوردی با متخلف می‌شود، خاطرنشان کرد: در صورتی که تقلب از طریق لب‌خوانی صورت بگیرد از آنجایی که کمیته‌های تجدید نظر و شورای انضباطی در جلسه حضور نداشتند و این امر مدرک مستندی ندارد نمی‌توان گفت تقلبی صورت گرفته است. مگر اینکه این تخلف در دوربین مدار بسته دانشگاه ضبط شده باشد که در این صورت سی دی باید همراه این پرونده به شورای انضباطی مرکزی ارسال شود.

بررسی این موضوع که آیا نصب دوربین‌های مدار بسته در دانشگاه موجب کاهش اقدام به تقلب و هراس دانشجویان از این امر شده نیز جای سوال دارد. واقعیت این است که ما هنوز در روند کاهش تقلب جلسه‌های امتحانی اندر خم یک کوچه هستیم و این واژه روز به روز با ورژن‌های جدیدی پا به عرصه علمی می‌گذارد.

تقلب‌های ورژن جدید

امروزه حتی نرم‌افزارهایی وجود دارند که می‌توانند بدون دخالت مستقیم انسان مقاله‌های علمی با استفاده از بانک اطلاعاتی بزرگ خود برای انتشار در مجلات و سمینارها تولید کنند. ولی علاوه بر غیراخلاقی بودن، به دلیل تأثیر مخربی که این کار بر پیشرفت علمی و فناوری و اعتبار جامعه دانشگاهی یک کشور در بین دیگر کشورها می‌گذارد، تقلب علمی مسئله‌ای بسیار مذموم قلمداد و با آن به‌طورجدی برخورد می‌شود. پدیده تقلب علمی این روزها چنان گسترده شده که حتی به مقاطع پایین‌تر تحصیلی نیز راه‌یافته است. برای مثال می‌توان به بازار تازه فروش پژوهش‌های دانش‌آموزی که گزارش‌های متنوعی برای پروژهای درسی دوره‌های دبستان و دبیرستان تولید می‌کنند اشاره کرد.

کشور آلمان چندی پیش برای مقابله با این امر قوانینی را وضع کرد که خواب را از چشمان بسیاری از دانشجویانش ربود. از جمله آنها وضع جریمه نقدی در صورت اثبات تقلب در نگارش مقاله و اخراج از دانشگاه بوده است. البته یک نوع جریمه از گذشته وجود داشته و آن باطل اعلام کردن مدرک و عنوان تحصیلی در صورت به اثبات رسیدن تقلب است. اما در این میان اخراج از دانشگاه و به‌ویژه جریمه نقدی راه‌های جدیدی است که برای جلوگیری از تقلب در نوشتن مقالات علمی در دانشگاه‌های این کشور اتخاذ شده است.

این را هم باید مدنظر قرار داد که تقلب صرفا مختص ایران و دانشجویان ایرانی نمی‌شود و در همه جا شایع بوده و هست اما نکته حائز اهمیت چگونگی نحوه پرداختن به این آسیب اجتماعی در دانشگاه‌ها است که به نظر می‌سد در ایران همچنان راه برای طی کردن باقی دارد.

طبق آخرین آمار سال گذشته از دانشگاه‌های اروپایی حدود ۵۰،۰۰۰ دانشجو در حین تقلب سر جلسه امتحان شناسایی شدند اما فقط یک درصد از این تعداد از دانشگاه اخراج شدند. در دانشگاه کوئین مری لندن، ۳ نفر از هر ۴ فارغ‌التحصیلی که مشخص شد مرتکب سرقت ادبی شدند، خارجی و از این میان هم یک‌سوم چینی بودند.

آمار ۱۲۹ دانشگاه انگلستان نیز نشان می‌دهد ۳۶۲ نفر به خاطر تقلب از دانشگاه اخراج شدند. ۵ نفر هم فرد دیگری را به‌جای خود سر جلسه فرستاده بودند. پروفسور یک از دانشگاه‌ها می‌گوید ازنظر وی استفاده از مقاله نویسان حرفه‌ای که در اینترنت به‌راحتی قابل‌دسترسی هستند، در حال افزایش است. آقای جفری آلدرمن، پروفسور دانشگاه باکینگهام نیز می‌گوید: تقلبی که آن را تقلب نوع ۱ می‌نامم شامل سرقت ادبی و کپی کردن می‌شود که شناسایی‌شان آسان است؛ اما نگرانی من از بابت تقلب نوع ۲ است یعنی استفاده از خدمات قراردادیِ مقاله‌نویسی که روزبه‌روز هم بیشتر می‌شود.

تقلب و تقلب پیشگان در عرصه علم و فناوری همچنان تقلب را در لیالی مبارک امتحان و مقالات علمی خود راهی برای پیشبرد اهداف و موفقیت‌های خود می‌دانند و بیچاره جامعه‌ای است که در بدنه اجرایی خود باید چنین افرادی را با معدل‌های دورغین و مقاله‌های کپی پیستی جای دهد. تا چند وقت دیگر ماراتن امتحانات دانشگا‌ه‌ها آغاز می‌شود و باید دید با وجود دوربین‌های مداربسته، نمره ۲۵ صدم و محرومیت چند ترمی از تحصیل تا چه حد موجبات کاهش تقلب خواهد شد.

هرچند برای مواجهه با تخلف وجود قوانین نظارتی قوی و اجرای این قوانین مهم است اما مهمترین چیز در این رابطه از بین بردن زمینه های بروز تخلف است. مدرک گرایی و کاهش اقبال دانشجویان به رشد علمی که آثار آن را در رکود علمی کشور می توان مشاهده کرد به عنوان انگیزه اصلی درس نخواندن و تقلب کردن باید مورد توجه قرار گیرد و این امر با توجه به بالا رفتن آمار تقلب در کشور نسبت به گذشته کاملا قابل لمس و مشاهده است.

گفت: در امتحانات میان‌ترم چند مورد تقلب در دانشگاه شما ثبت و ضبط شد؟

گفتم: تقلب دیگر چیست؟

گفت: تنها روش اصولی و مبتنی بر عقل برای کسب نتیجه‌ای مطلوب در امتحانات!

گفتم: این چه سخن گزافی است که بر زبان می‌آوری؟ گمان نمی کنم در دانشگاه ما تقلبی صورت بگیرد!

گفت: اصلا مگر امتحان بدون تقلب امکان دارد؟

گفتم: اگر هدف نمره و مدرک نباشد، چرا نشود؟

گفت: به نظر من امتحان بدون تقلب مثل کریسمس بدون درخت است! اصلا صفایی ندارد!