شکست خورده!/ نگاهی به کارنامه ۳ ساله دولت در حوزه مسکن

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، «تامین مسكن در داخل شهر یا اطرف آن با مسكن مهر در بیابان فرق دارد.» این آخرین اظهار نظر روحانی در خصوص طرح مسکن مهر است. آقای رئیس جمهور و وزیر مسکنش در نزدیک به 3 سال گذشته بارها به طرح مسکن مهر حمله کرده‌اند و حتی آخوندی آن را مغایر با سیاست‌های ابلاغی امام و رهبری می‌داند. اما دلیل این همه هجمه علیه این طرح چیست؟ دولت یازدهم در 3 سال گذشته چه اقدامی برای مسکن انجام داده است؟ اگر طرح مسکن مهر در دولت قبل انجام نمی‌شد چه اتفاقی می‌افتاد؟

وعده‌هایی که عملی نشد

سابقه انتقاد روحانی و همکارانش به طرح مسکن بیشتر به روزهای پس از رای آوردن در انتخابات 92 برمی‌گردد. دولت یازدهمی‌ها از همان روز اول شمشیرشان علیه مسکن مهر را از رو بسته بودند. شاید رضایت خاطر مردم از این طرح مانع انتقادات تند حامیان روحانی در انتخابات بود.

پس مخالفت جدی مسئولان دولتی با طرح مسکن مهر مهم‌ترین سوال افکار عمومی از دولتی‌ها این بود که چه طرح جایگزینی برای آن در نظر دارند. سوالی که روحانی در سخنرانی هفته گذشته در دیدار مدیران بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به آن پاسخ داد. رییس‌ جمهور با اشاره به اهمیت توجه و رسیدگی به بافت فرسوده در شهرهای بزرگ، احیای این بخش از شهرها را با صرفه‌ترین اقدام در جهت تهیه مسکن مردم و ترمیم شکل ظاهری شهرها دانست.

انتقادات 95 روحانی از مسکن مهر اما یک تفاوت مهم باگذشته دارد. او هم اکنون قریب به 3 سال است که رئیس جمهور کشور شده است و به جای انتقاد باید آمار منتشر کند و نشان دهد طرح‌های دولتش برای بهبود اوضاع مسکن در کشور چه ثمراتی داشته است. البته نه روحانی و نه آخوندی هیچکدام از کرده‌هایشان سخن نگفتند.

انتقاد یا فرافکنی برای پوشاندن ضعف‌ها

با این حال کارشناسان حوزه مسکن معتقدند این رفتار دولت بیشتر یک فرافکنی برای فرار از پاسخگویی است. مقداد همتی مشاور وزیر سابق مسکن و شهرسازی معتقد است: «تفکر آقای روحانی هنوز در زمان تبلیغات اتخابات مانده است و ایشان به جای پرداختن به اقدام، هنوز دولت گذشته را نقد می‌کند.»

وی می‌افزاید: «آقای روحانی توضیح بدهند در چند سال گذشته چند واحد مسکن ساخته‌اند؟ ایشان روی احیای بافت فرسوده تاکید دارند و از ابتدای روی کار آمدن دولتشان وعده بازسازی 300هزار واحد فرسوده را داده‌اند. الآن پس از 3 سال تنها 15هزار واحد به مرحله انعقاد قرارداد رسیده است. این در حالی است که در دولت‌های قبل 200هزار واحد فرسوده احیا شد.»

آمارها نشان می‌دهد برنامه‌های دولت در هیچکدام از حوزه‌های مطرح شده بهتر از دوره‌های قبلی نیست. فرهاد بیضایی، کارشناس اقتصاد مسکن در خصوص اظهرات رئیس‌جمهور مبنی بر تأکید دولت بر احیای بافت فرسوده می‌گوید: دولت یازدهم در این زمینه اقدام خاصی انجام نداده است و تسهیلاتی که پیش از این ارائه می‌شد ادامه داشته است. این در حالی است که تعداد وام‌های داده شده از 80 هزار به 30 هزار فقره رسیده است.

این کارشناس اقتصاد مسکن در خصوص یکی دیگر از وعده‌های دولت که قرار بود جایگزین مسکن مهر شود یعنی مسکن اجتماعی می‌گوید: «طرح مسکن اجتماعی از نظر ماهوی تفاوتی با مسکن مهر ندارد و از نظر علمی هر دو در حوزه مسکن عمومی هستند. دولت فقط می‌خواست اسم جدیدی که متعلق به خودش باشد مطرح کند. مسکن اجتماعی به صورت اجاره‌ای که دولت از آن صحبت می‌کند در درازمدت هزینه‌های زیادی برای دولت ایجاد خواهد کرد که عملا موجب متوقف شدن آن در مقیاس بزرگ می‌شود. کمااینکه طرح مسکن اجتماعی هم تا کنون فقط روی کاغذ بوده و هیچ عملی در این خصوص انجام نشده است.»

به غیر از مسکن اجتماعی و احیای بافت‌های فرسوده، طرح دیگری که دولت در حوزه مسکن برنامه ریزی کرده است طرح مسکن یکم است. تحلیل‌گر سایت تخصصی «مسکن نیوز» در خصوص این طرح می‌نویسد: «آقای روحانی می‌گوید: «كاري كه دولت يازدهم در حوزه مسكن انجام داد اجراي طرح صندوق پس انداز يكم بود.» جالب اینکه اولا منابع اولیه برای تشکیل این صندوق با مصوبه شورای پول و اعتبار از محل بازگشت اقساط مسکن مهر ( یعنی همان طرح به قول وزیر راه و شهرسازی، مزخرف ) تامین شد. به عبارت دیگر در صورت وجود نداشتن مسکن مهر، دولت یازدهم حتی امکان اجرای همین طرح جزئی را نمی‌یافت. ثانیا وام ۱۶۰ میلیون تومانی صندوق پس انداز یکم با اقساط ۲٫۱ میلیون تومانی هیچ گونه تناسبی با درآمد اقشار ضعیف جامعه ( که آقای روحانی به مناسبت سالروز پیام امام خمینی برای خانه دار کردن این اقشار مشغول سخنرانی بوده‌اند ) ندارد.

فارق از کارهای نکرده دولت یازدهم در حوزه مسکن بسیاری از کارشناسان مسکن با وجود پذیرش وجود برخی ایرادات اجرایی در طرح مسکن مهر، انتقادات روحانی و آخوندی به این طرح را رد می‌کنند. مقداد همتی کارشناس مسکن می‌گوید: «هیچ مسکنی خارج از شهر ساخته نشده است. تمام واحدهای مسکن مهر در محدوده قانونی مصوب شورای عالی شهرسازی است. اگر خانه‌ای هم در شهرهای جدید ساخته شده است مکان یابی آن در دوران وزارت همین آقای آخوندی در دهه 70 انجام شده است و همین بیابان‌ها را وزیر آقای روحانی مکان‌یابی کرده‌اند!»

همتی همچین در مقایسه عملکرد دولت یازدهم با دولت قبل معتقد است: « اگر این 4 میلیون واحد[مسکن مهر] ساخته نمی‌شد و مانند دولت روحانی عمل می‌شد الان کشور با یک بحران امنیتی-اجتماعی سنگین مواجه می‌شد.»

فرهاد بیضایی، کارشناس اقتصاد مسکن هم با رد بی فایده بودن طرح مسکن مهر معتقد است عقلانی‌ترن گزینه برای دولت یازدهم ادامه دادن طرح مسکن بود.

واضح است که روحانی پس از گذشت 3 سال از عمر دولتش نمی‌تواند همچنان به انتقاد از عملکرد گذشتگان بپردازد و مردم از او انتظار عمل دارند. واقعیت این است که هیچکدام از طرح‌های دولت نتوانسته تغییری در بازار مسکن ایجاد کند و مسکن همچنان  دغدغه اصلی بخش زیادی از مردم است و از دولتی که با شعار رونق اقتصادی سر کار آمده است انتظار دارند تا به جای حرف زدن برای خانه دار شدن آن‌ها تدبیری بیاندیشد و دست به اقدام و عمل بزند.