آیا وقت تغییر قانون سربازی نرسیده است؟/ پایان اجباری!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، همه چیز از یک پایان ،شروع می شود. پایان دوران تحصیل در دانشگاه که با همه فراز و نشیب هایش، حداقل در به تعویق انداختن دوران سخت و طولانی سربازی موفق است. اما وقتی تمام شود، کابوس سربازی خودش را نشان می دهد. کابوسی که دوسال از عمر دانشجوی دیروز و نیروی کار فردا را، به ثمن بخسی می خرد و جنس خریده شده اش را، هرگز پس نخواهد داد.

برای اصلاح و بهبود وضعیت خدمت سربازی، تاکنون اقدامات متعددی صورت گرفته و راههای پرشماری پیموده شده است. در میان همه این راهها اما، چند وقتی است «کمپین بهبود خدمت سربازی» آغاز به کار کرده و تلاش می کند با بررسی آسیب شناسانه و واقع گرایانه موضوع سربازی، راهکارهای جدیدی برای اصلاح ساختار این خدمت بیابد.کانال تلگرامی این کمپین به آدرس @khedmatesarbazi تاکنون بیش از 25 هزار عضو را به خود جذب کرده است. اما این کمپین، و سایر تحرّکات برای اصلاح ساختار سربازی،به دنبال چه چیزی هستند؟

120 هزار تومان، به ازای یک ماه سربازی!

یکی از مهم ترین مشکلات سربازان، بحث حقوق آنهاست. بسیاری از جوانانی که به خدمت سربازی اعزام می شوند، در سن و سالی هستند که نیروی کار مفید به حساب می آیند و بخش قابل توجهی از آنها هم متاهل هستند. طبق ماده 49 قانون خدمت وظیفه عمومی:« حقوق سربازان وظیفه حداقل شصت درصد (60%) و حداکثر نود درصد (90%) حداقل حقوق کارکنان نیروهای مسلح مبتنی بر قانون مدیریت خدمات کشوری است که با توجه به تحصیلات و درجات آنان توسط ستاد کل تهیه می شود و به تصویب فرماندهی  کل می رسد.» اما در واقعیت، آنچه به سربازان داده می شود، رقمی بسیار کمتر از این است. سردار کمالی،جانشین اداره کل منابع انسانی ستاد کل نیروهای مسلح، درباره این موضوع گفته است:« در ماده ۵۲ همین قانون گفته شده اجرای  دو ماده  49 و 50 منوط به تامین اعتبار مالی از سوی دولت است و دولت تا به امروز نتوانسته این اعتبار را تامین کند، لذا حقوق سربازان افزایش پیدا نکرده است. امروز حقوق سربازان چیزی حدود ۷۰ تا ۱۲۰ هزار تومان در ماه است که از نظر ما این حقوق ناچیز است، اما به هرحال برای افزایش حقوق باید منابع مالی‌اش تامین شود.» سردار کمالی همچنین ادامه داد:«اولویت ما حقوق سربازان نیست، بلکه خوراک، پوشاک و هزینه سفر سربازان برای ما در اولویت است.» آنچه در میان کشمکش های دولت و ستادکل نیروهای مسلح نادیده گرفته می شود،حق و حقوق قانونی سربازانی است که بی شک می توانستند در همین سالهای سربازی، رقمی بسیار بیشتر از حقوق اعطائی از سوی ستادکل نیروهای مسلح را بدست بیاورند.

فلاحت پیشه:سربازی باید «پیمانی»شود

حشمت الله فلاحت پیشه، نماینده مردم اسلام آباد غرب و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به سوال خبرگزاری دانشجو درباره بحث حقوق سربازان  می گوید:«اولین بار این بحث افزایش حقوق سربازان در مجلس هشتم مطرح شد و این رقم از حدود 20 هزار تومان به 80 هزار تومان رسید.ماده 49 هم در همان زمان مطرح شد ولی به دلیل مشکلات موجود، به مرحله اجرا نرسیده است. » او همچنین درباره ساختار فعلی خدمت سربازی می گوید:« به نظر من سیستم سربازی در کشور ما باید دستخوش اصلاحات اساسی شود. در حال حاضر بیش از 130 کشور در جهان دیگر خدمت سربازی اجباری ندارند و در منطقه ما هم فقط کویت و آن هم برای یک سال خدمت اجباری دارد.با توجه به تهدیدات امنیتی پایدار کشور، بحث سربازی هم باید به صورت پایدار برنامه ریزی شود. در حال حاضر سربازان در مدت دو تا سه ماه به پادگان ها و مناطق مرزی می روند و آموزش می بینند و بعد به حال خود رها می شوند. در حالی که به نظر من باید سربازی به صورت «پیمانی»باشد. یعنی قرارداد امضا شود و سرباز به مدت پنج سال با بهره مندی کامل از حقوق و مزایا مشغول به خدمت شود. در این طرح مدت زمان آموزش هم به 9 ماه تا یک سال افزایش خواهد یافت. ما در مجلس گذشته طرحی را برای تبدیل 10 درصد از ظرفیت سربازی کشور به نیروی پیمانی در هر سال تا پایان چشم انداز 20 ساله ارائه کردیم که متاسفانه در کمیسیون فقط 6 رای آورد. اصلاح ساختار سربازی مخالفین زیادی دارد و نیازمند چانه زنی درون و بیرون مجلس است.» فلاحت پیشه در خلال صحبت هایش تاکید می کند که به عنوان یک «نظر شخصی» با روند فعلی موجود برای سربازی در کشور مخالف است و آن را نیازمند اصلاحات می داند.

الگوی درست: تبدیل سربازی نظامی به سربازی اجتماعی

تهیه «الگوی مناسب سربازی» هم یکی دیگر از چالش های بهبود این خدمت است. یکی از کارشناسان امر، طی یادداشتی در روزنامه دنیای اقتصاد می نویسد:« هم‌اکنون 123 کشور سربازي اجباري ندارند و در مقابل 17 کشور سربازي اجباري بيش از یک سال را به اجرا گذاشته‌اند. بقیه کشورها نيز شيوه‌هايي مانند ترکیبی، سربازي اجتماعي، غيررزمي، انتخابي و سربازي داوطلبانه را در پيش گرفته‌اند. بسیاری از کشورهاي مجری سربازي اجباري، فاقد صنايع نظامي و دفاعي بوده و از خودکفايي نظامي بي‌بهره هستند و در واقع کشورهاي قدرتمندی به‌لحاظ نظامي محسوب نمي‌شوند (کشورهايي مثل ارمنستان، بورکينافاسو، تاجيکستان، ترکمنستان، سائوتوم، سودان، سوريه، سومالي، قرقيزستان، کنگو، کوبا، گينه، ليبي و موزامبيک). امروزه ارتش‌های بزرگ دنیا در پی جایگزین‌سازی سیستم‌های بدون سرنشین به جای نیروی انسانی در صحنه‌ نبرد هستند.» و در انتها نتیجه می گیرد:« رویکرد دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران در هر گونه رویارویی نظامی احتمالی، مسلما متمرکز بر استفاده از نیروی هوایی، نیروی دریایی و تهاجم موشکی خواهد بود که بدیهی است راه مقابله با آن نه شمار زیاد سربازان وظیفه، بلکه وجود سیستم‌های آفندی و پدافندی پیشرفته موشکی، تقویت نیروی هوایی و نیروی دریایی به‌لحاظ تجهیزات و ادوات و پرسنل متخصص است. به نظر می‌رسد ضرورت دارد با توجه به شرایط خاص ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک کشور و نیز مطالعات صورت گرفته درخصوص مسائل اجتماعی و اقتصادی ناشی از وضعیت کنونی خدمت سربازی، نسبت به بهینه‌سازی خدمت وظیفه عمومی در کشور متناسب با جنس تهدیدات پیش رو اقدام شود.» نتیجه گیری آقای کارشناس،نتیجه گیری درستی است. به نظر می رسد واقعیت های جنگ مدرن، بیش از نیروی زمینی، وجود نیروی قدرتمند هوایی و هوافضایی را می طلبد. انگار زمان آن رسیده که سرباز ها، از پادگان ها به کارگاه ها و ادارات منتقل شوند تا به چرخش بهتر سیستم تولید و کارآفرینی کشور کمک کنند. «امریه» پدیده ای است که از دل همین نیاز متولد شده است.

اکثر منتقدین وضعیت فعلی خدمت سربازی، با توجه به واقعیات کشور،به جای حذف کامل در پی راه حل هایی برای «بهبود»آن هستند. یک اتفاق جالب در این میان، به یکی از مطالب منتشر شده از جانب سایت دفتر مقام معظم رهبری Khamenei.ir برمی گردد. این سایت در  اینفوگرافیک «ازدواج موفق»، یکی از وظایف مسئولین را  «حل مشکل سربازی» عنوان کرده است. تعبیر از مساله سربازی به مثابه یک «مشکل» توسط دفتر رهبری، می تواند راهگشای تسریع روند حل آن باشد.

در شرایط فعلی کشور، حذف کامل خدمت سربازی حفره امنیتی بزرگی برای کشور ایجاد خواهد کرد. اما کاهش دوره،افزایش حقوق و شاید از همه اینها مهم تر؛ از بین رفتن حس بیهودگی ضمن خدمت، از مهم ترین مطالبات جنبش های اصلاح طلب در حوزه سربازی است.