تراریخته؛ خطری بالقوه‌ برای ایجاد ناباروری/ واردات و مصرف محصولات تراریخته را ممنوع کنید

خبار دانشگاهی را از «کانال اخبار دانشگاهی SNN.ir» دنبال کنید

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو،  ۵۰۰ نفر از استادان علوم پزشکی، پزشکان و دانشجویان پزشکی کشور به کمیسیون تلفیق مجلس، نامه مهم و هشدارآمیزی در خصوص محصولات تراریخته در کشور نوشتند.

متن این نامه شرح زیر است:

بسمه تعالی

ریاست و اعضای محترم کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی

با اهدای سلام

با توجه به درج بند مربوط به محصولات دستکاری شده ژنتیکی (تراریخته) در لایحه برنامه ششم، به این وسیله نگرانی جمعی از استادان، پزشکان و دانشجویان پزشکی کشور در خصوص «تجاری‌سازی بدون ارزیابی کافی» این محصولات به اطلاع شما می‌رسد.

البته این نگرانیهای جدی منحصر به جمع نگارنده نیست؛ چنان که در مطالعه‌ای که بین متخصصان بیوتکنولوژي در مراکز دانشگاهی استان تهران انجام شد، تنها ۵/۴۴ درصد از متخصصان نسبت به تولید گیاهان تراریخته نگرشی مثبت یا نسبتاً مثبت داشتند و سایرین داراي نگرشی منفی و یا نسبتا منفی بوده و تمایلی  به مصرف محصولات دستکاری شده ژنتیکی نداشته اند. (۱)

نگرانیهای مربوط به محصولات تراریخته در سه حوزه شرعی، علمی و امنیتی طبقه‌بندی می‌شوند.

نگرانی ها در حوزه شرعی

مقدم بر دلایل علمی و امنیتی، مراجع معظم تقلید نظر صریح خود را درباره «تجاری‌سازی» این محصولات ابراز کرده‌اند و در صورت عدم احراز قطعی سلامت، استفاده از این محصولات را جایز نمی‌دانند. در این میان می‌توان به خصوص به آراء آیات عظام علوی گرگانی، مکارم شیرازی، موسوی اردبیلی، نوری همدانی و وحید خراسانی اشاره کرد. (۲, ۳)

نگرانی ها در حوزه علمی

گرچه مطالعات کوتاه‌مدت پژوهشگران ـ مانند مطالعات ۹۰ روزه ـ سلامت محصولات تراریخته را عموماً تأیید می‌کند (۴)، مطالعات بلندمدت‌تر  ـ مانند مطالعات دو ساله ـ احتمال ایجاد آثار زیانبار فراوان و جبران‌ناپذیر محصولات تراریخته را مطرح می‌کند. (۵) به گفته بسیاری از پژوهشگران تراز اول کشور و جهان، مطالعه کافی در این زمینه وجود ندارد و این موضوع بررسی های بیشتر و انجام مطالعات بلندمدت تر را ضروری می‌نماید. (۶)

نگرانیهای علمی در این مقوله عبارتند از:

به هم ریختن تعادل زیست محیطی:

برهم زدن یکباره و دفعی نظم در یک زیست بوم ـ که طی میلیونها سال به تعادل رسیده ـ برای موجودات زنده آن محیط، مخاطرات جدی در پی خواهد داشت، که نهایتا می تواند سبب اخلال در زندگی انسان شود.

برای مثال از بین رفتن دفعی علفهای هرز در یک زیست بوم می‌تواند زندگی زنجیره موجوداتی را که از آن علف تغذیه می‌کنند، به مخاطره اندازد؛ همین مشکل در آمریکا در اثر کاشت نوعی سویا و ذرت تراریخته به‌وجود آمده و نسل گونه ای از پروانه‌هایی که از گیاه استبرق تغذیه می‌کنند به خطر افتاده است. (۷, ۸)

خطر دیگر این است که با انتقال ژن های مقاوم به علف های هرز مجاور گیاهان تراریخته، این علف ها نیز نسبت به آفت مقاوم شده و به «ابرعلف هرز» تبدیل شوند. (۹, ۱۰)

همچنین در صورت آمیختگی بذرهای تراریخته با گونه‌های بومی، احتمال انتقال ژن تراریخته و ایجاد آثار سوء بر روی گنجینه ذخایر ژنتیکی کشور نیز وجود دارد.

این مثالها پیچیده بودن عوامل مؤثر بر یک زیست بوم و لزوم بررسی‌های بیشتر و ارزیابی، قبل از تغییرات شتاب‌زده در محیط زیست را یادآور می‌شود.

توليد پروتئينهاي جديد در اثر ژنهاي جديد وارد شده به محصول زراعی، ممكن است باعث حساسيت‌زايي شده و يا با القاي تغييرات متابوليكي در گياهان، ميزان تركيبات حساسيت‌زا يا سمي گياه را افزايش دهد؛ این احتمال را می‌توان و باید با تحقیقات بیشتر و انجام آزمایشات دقیق بر روی نمونه‌های آزمایشگاهی ارزیابی کرد. (۱۱-۱۴)

مطالعات معتبر علمی نشان می‌دهد محصولات تراریخته با تأثیر بر غدد درون‌ریز بدن و ایجاد «اندومتریوز» می‌توانند خطر بالقوه‌ای برای ایجاد ناباروری در دراز مدت به شمار بروند. (۱۵)

در برخی مقالات معتبر بین‌المللی آثار مضر میکروسکوپی و مولکولی روی بافتها و اعضای مختلف بدن در اثر مصرف برخی محصولات تراریخته گزارش شده است؛ باز هم باید با ارزیابی دقیق این احتمال را ارزیابی نمود. (۱۶)

این محصولات ممکن است در درازمدت خطرات جبران ناپذیری داشته باشند. (۱۷) به عنوان نمونه در بررسی مدلهای حیوانی، طی آزمایشاتی که به مدت دو سال روی «رت» های مصرف کننده ذرت تراریخته انجام شد، مرگ و میر بیشتر و سریع‌تر «رت» ها، همچنین ایجاد سرطان پستان در رت‌های ماده (تقریباً در تمام موارد) آسیب به غده هیپوفیز، احتقان و نکروز کبد و مشکلات کلیه مشاهده شد. این مقاله مدتی پس از چاپ، رد شد اما دوباره پس از چند سال منتشر شد که این موضوع بر مبهم بودن جریان تولید تراریخته در جهان و لزوم ارزیابی بیشتر این محصولات صحه می گذارد. (۵, ۱۸)

برخی پژوهشها ارتباط مستقیم بین مصرف محصولات تراریخته و بیماریهای خاص مانند اوتیسم را نشان می‌دهد. (۱۹) بر اساس پژوهش ها گلیفوسیت -که برخی محصولات تراریخته به آن مقاوم اند –هنگام مصرف در مزرعه برای از بین بردن علف های هرز، در گیاهان تراریخته تجمع پیدا میکند و عامل ایجاد بیماری های متعددی می باشد. (۲۰-۲۳)

همه این شواهد و دلایل نشان می‌دهد بنابر قاعده عقلی «دفع ضرر احتمالی» باید نسبت به توقف و انجام ارزیابی های بومی تا حصول اطمینان از سلامت این محصولات اقدام کنیم.

نگرانی ها در حوزه امنیتی

۳۹ کشور پیشرفته جهان و از جمله رژیم صهیونیستی کشت محصولات تراریخته را کاملاً ممنوع کرده‌اند و ۶۴ کشور نیز برچسب زنی را اجباری نموده اند. بر اثر اعمال اقدامات احتیاط‌آمیز طی ۴۰ سال گذشته تنها ٢٨ کشور و آن هم با ملاحظاتی کشت این محصولات را انجام می‌دهند. البته برخی از این کشورها، واردات و مصرف این محصولات را تحت قوانین سختگیرانه برچسب‌گذاری آزاد کرده‌اند. به‌گونه‌ای که در این کشورها نیز عموماً واردات محصولات با تراریختگی بالای ۱ درصد کاملاً ممنوع است، اما نکته اینجاست که حتی کشورهای واردکننده نیز برای «کشت محصولات دستکاری شده ژنتیکی» ممنوعیتهای سختی درنظر گرفته‌اند. «ممنوعیت کشت» به‌دلیل تأثیرات عمیق کشت این محصولات در به‌هم‌زدن زیست بومهای کشور است. بنابراین گرچه واردات این محصولات در درازمدت خطراتی برای سلامت مردم در پی دارد، اما کشت این محصولات، باید در اولویت تحریم و ممنوعیت قرار گیرد. (۲۴)

در ایران نیز سازمان حفاظت از محیط زیست به مدت ۲۰ سال است که به دلیل آثار و مخاطرات ناشناخته محصولات تراریخته با آن مقابله می‌کند.

تجربه شکست کشور پاکستان در کشت پنبه تراریخته:

در پاکستان با کشت ده ساله این محصول برخلاف پیش‌بینی ها نه تنها میزان تولید پنبه افزایش نیافت، بلکه به دو سوم میزان اولیه رسید. همچنین کشت این محصولات باعث برهم خوردن شرایط زیست محیطی و تغییر نوع آفت پنبه در این کشور شد. (۲۵)

عقیم و یکبار مصرف بودن برخی گونه‌های بذر محصولات تراریخته:

به صورتی که ساخت مجدد آنها به‌جای «خودزایش طبیعی» باید توسط «آزمایشگاه و خطوط تولید سازندگان» صورت گیرد؛ فناوری تولید این محصولات نیز عمدتاً در اختیار صهیونیستهاست. به‌همین دلیل کشاورزی کشور، از سال اول کشت به تولیدکننده این بذرها وابسته خواهد شد و طبیعتاً در اثر این وابستگی، امنیت غذایی و امنیت ملی کشور به مخاطره خواهد افتاد. (۲۴, ۲۶)

بدسابقه و شناخته شده بودن شرکتهای اصلی محصولات تراریخته در جهان از جمله شرکت یهودی آمریکایی «مونسانتو» و «بنیاد راکفلر» (۲۷)

انتشار اسناد نفوذ جریانهای بین‌المللی منتسب به صهیونیستها در برخی مراکز تصمیم‌ساز عرصه زیست‌فناوری کشور بسیار نگران کننده است؛ چنان که محمدرضا اسکندری - وزیر اسبق جهادکشاورزی- می‌گوید: در کمال تعجب افرادی که قصد تولید و انبوه‌سازی محصولات تراریخته را دارند، با بودجه پژوهشی کشور شرکت دانش‌بنیان تأسیس کرده‌اند و خودشان نیز عضو کمیته نظارت بر تراریخته و مجوز واردات محصولات تراریخته‌اند. اما هیچ فردی از مخالفان تراریخته را نمی‌بینیم که در کمیته صدور مجوز واردات حضور داشته باشد. (۲۵)

اعطای سه مدال (از سه مدال) طلای کشاورزی ایران به سه صهیونیست شناخته شده بین‌المللی ـ «نورمن بورلاگNorman Ernest Borlaug-» در سال ۷۸ و به«گوریو خوشGurev Khush-» در سال ۷۹ و به «ون مونتاگوMarc Van Montagu-» در سال ۹۴ ـ دلیل دیگری بر مشکوک بودن جریان تراریخته در ایران است. (۲۷)

وارد ساختن انتقادات جدی بر بند مربوط به محصولات تراریخته در اسناد لایحه برنامه ششم از سوی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی و بیان مورد تایید نبودن ایمنی این محصولات در مورد محیط زیست و سلامت انسان از نظر متخصصان دنیا و کشور و همچنین اجرایی نشدن و مشکل‌دار بودن قوانین و مقررات حوزه  محصولات تراریخته در کشور، نگرانی ها را تشدید کرده است. (۲۸)

احساس خطر دکتر محمد جواد ظریف و بیان احتمال استفاده از محصولات تراریخته به‌عنوان «سلاح» و «برای عقیم‌سازی یک نسل» یا «تغییر حالات روحی و روانی یک نسل» که در سال ۷۸ طی نامه‌ای به رییس جمهور وقت نوشته شد، نیز حائز اهمیت است. (۲۹)

دکتر مهناز مظاهری، استاد تمام بیوتکنولوژی و معاون پژوهشی سازمان محیط زیست نیز اظهاراتی داشته اند؛ مبنی بر اینکه نه ‌تنها در کشور هیچ ارزیابی خطر در مورد تراریخته‌ها صورت نگرفته، بلکه اصولاً هیچ متخصص ارزیاب خطری در این بخش تربیت نشده و خود ذی‌نفعان به‌ صورت «خوداظهاری بدون شاخص» این ارزیابی خطرات احتمالی را انجام داده‌اند. (۳۰)

محمدعلی ملبوبی، معاون پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری که سمتپرزیدنت فدراسیون بیوتکنولوژی آسیا و ریاست کارگروه کشاورزی ستاد توسعه زیست‌فناوری را دارد نیز، بر عدم شناخت تأثیرات بلند مدت این محصولات بر سلامتی و محیط زیست تأکید دارد. (۳۱)

با توجه به اینکه برخی پژوهشگران داخلی، ابداعات ثبت شده کمپانیهای جهانی را بدون کسب اجازه از صاحب اختراع در تولید این محصولات به‌کار گرفته‌اند، در صورت پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی، تجاری‌سازی این محصولات (بدون کسب اجازه رسمی از صاحب اختراع) در آینده نزدیک سبب محکومیت بین‌المللی و تحمیل میلیاردها دلار هزینه به کشور، به نفع کمپانیهای خارجی خواهد شد. (۲۴)

با این اوصاف به نظر می‌رسد دلایل کافی برای تأکید و صحه گذاشتن بر مصوبه دقیق کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در ممنوعیت واردات و کشت محصولات تراریخته و تاکید بر تحقیقات توسعه ای وجود داشته باشد.

ما جمعی از اساتید، پزشکان و دانشجویان پزشکی کشور درخواست داریم که جهت حفظ سلامت و امنیت ملت ایران و حفظ محیط زیست میهن عزیزمان، واردات، تولید و مصرف محصولات تراریخته طی پنج سال آینده ممنوع اعلام شود تا در طی این فرصت ضمن حمایت از تحقیقات و بررسی های علمی و کارشناسی و ارزیابی در حوزه های مختلف این محصولات در انتهای این فرصت تصمیم مناسب جهت حفظ امنیت ملی، امنیت غذایی، سلامت مردم و حفاظت از منابع و ذخایر ژنتیکی کشور اتخاذ گردد و در ضمن بر اساس بند ۸ ابلاغیه مقام معظم رهبری در سیاست های کلان محیط زیست «کشاورزی سالم و ارگانیک» توسعه یابد.

با تشکر و امتنان

1.             NAEIMI A, PEZESHKIRAD GR, GHARAHYAZI B. AN INVESTIGATION OF BIOTECHNOLOGY EXPERTS’ATTITUDES IN UNIVERSITY CENTERS OF TEHRAN PROVINCE TOWARDS THE USE OF TRANSGENIC PLANTS. ENVIRONMENTAL  SCIENCES. 2010;7:141-54.

2.             مراجع عظام تقلید فتوا دادند/«تحقیقات»، آزاد و «کشت تجاری» تراریخته حرام شد  [updated ۲۵ شهريور ۱۳۹۵]. Available from: http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/06/25/1187376/.

3.             فرد ا, نجف. بررسی دیدگاه‌های اسلامی (شیعه) درباره‌ی مصرف محصولات تراریخته. مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی. 2013;6(1):74-83.

4.             Zeljenkova D, Ambrusova K, Bartusova M, Kebis A, Kovriznych J, Krivosikova Z, et al. Ninety-day oral toxicity studies on two genetically modified maize MON810 varieties in Wistar Han RCC rats (EU 7th Framework Programme project GRACE). Archives of toxicology. 2014;88(12):2289-314.

5.             Séralini G-E, Clair E, Mesnage R, Gress S, Defarge N, Malatesta M, et al. Republished study: long-term toxicity of a Roundup herbicide and a Roundup-tolerantgenetically modified maize. Environmental Sciences Europe. 2014;26(1):1-17.

6.             Domingo JL. Safety assessment of GM plants: An updated review of the scientific literature. Food and chemical toxicology : an international journal published for the British Industrial Biological Research Association. 2016;95:12-8.

7.             GMO crops in US threaten to exterminate monarch butterflies  [updated 24 March 2016]. Available from: http://www.telesurtv.net/english/news/GMO-Crops-in-US-Threaten-to-Exterminate-Monarch-Butterflies-20160324-0028.html.

8.             Stenoien C, Nail KR, Zalucki JM, Parry H, Oberhauser KS, Zalucki MP. Monarchs in decline: A collateral landscape level effect of modern agriculture. Insect science. 2016.

9.             Kling J. Could Transgenic Supercrops One Day Breed Superweeds? Science. 1996;274(5285):180-1.

10.          Cavan G, Biss P, Moss SR. Herbicide resistance and gene flow in wild-oats (Avena fatua and Avena sterilis ssp. ludoviciana). Annals of Applied Biology. 1998;133(2):207-17.

11.          عبدالحسن ك, محمود ع. موادغذايي تراريخته و حقوق مصرف كننده. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری. 1387;3(3,4):47-55.

12.          Lehrer SB, Bannon GA. Risks of allergic reactions to biotech proteins in foods: perception and reality. Allergy. 2005;60(5):559-64.

13.          Selgrade MK, Kimber I, Goldman L, Germolec DR. Assessment of allergenic potential of genetically modified foods: an agenda for future research. Environmental Health Perspectives. 2003;111(8):1140-1.

14.          Sten E, Stahl Skov P, Andersen SB, Torp AM, Olesen A, Bindslev-Jensen U, et al. Allergenic components of a novel food, Micronesian nut Nangai (Canarium indicum), shows IgE cross-reactivity in pollen allergic patients. Allergy. 2002;57(5):398-404.

15.          Gao M, Li B, Yuan W, Zhao L, Zhang X. Hypothetical link between infertility and genetically modified food. Recent patents on food, nutrition & agriculture. 2014;6(1):16-22.

16.          Magana-Gomez JA, de la Barca AM. Risk assessment of genetically modified crops for nutrition and health. Nutrition reviews. 2009;67(1):1-16.

17.          Chan JC. Hypotheses of cancer weakening and origin. Journal of Cancer. 2015;6(5):457-63.

18.          Seralini GE, Clair E, Mesnage R, Gress S, Defarge N, Malatesta M, et al. Long term toxicity of a Roundup herbicide and a Roundup-tolerant genetically modified maize. Food and chemical toxicology : an international journal published for the British Industrial Biological Research Association. 2012;50(11):4221-31.

19.          Smith JM. Are Genetically Engineered Foods Promoting Autism? Available from: https://archive.is/Xsf4L.

20.          Mesnage R, Séralini GÉ. The Need for a Closer Look at Pesticide Toxicity during GMO Assessment. Practical Food Safety: Contemporary Issues and Future Directions. 2014:167-89.

21.          Samsel A, Seneff S. Glyphosate, pathways to modern diseases II: Celiac sprue and gluten intolerance. Interdisciplinary toxicology. 2013;6(4):159-84.

22.          Samsel A, Seneff S. Glyphosate, pathways to modern diseases IV: cancer and related pathologies. The Journal of Biological Physics and Chemistry. 2015;15:121-59.

23.          Samsel A, Seneff S. Glyphosate, pathways to modern diseases III: Manganese, neurological diseases, and associated pathologies. Surg Neurol Int. 2015;6:45.

24.          تشکر مقام بلندپایه دولتی از «راکفلر»/ آلودگی خطرناک ۱.۳میلیون هکتار از اراضی کشاورزی ایران + اسناد  [ ۱۲ ارديبهشت ۱۳۹۵]. Available from: http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/02/12/1056387/.

25.          پنبه ایران در دام "راکفلر"/ طرحی که پنبه تراریخته را زد/ پشت‌پرده یک نسخه شکست‌خورده از پاکستان تا مکران+ فیلم و اسناد  [3 شهریور 1395]. Available from: http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/06/03/1155821/.

26.          Service RF. Seed-Sterilizing 'Terminator Technology' Sows Discord. Science. 1998;282(5390):850-1.

27.          مستند ویژه تسنیم از ردپای «راکفلر» در کشاورزی ایران/ ۳مدال طلای کشاورزی ایران بر گردن چه‌کسانی است؟  [1 تیر 1395]. Available from: http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/04/01/1102571/.

28.          نقد جدی مرکز پژوهش‌ها بر برنامه ششم/سلامت تراریخته مورد تردید است  [2 شهریور 1395]. Available from: http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/06/02/1165345/.

29.          نفوذ محصولات "تراریخته" به برنامه ششم/ ظریف: این "سلاح" نسل ایرانی را عقیم می‌کند  [5 بهمن 1394]. Available from: http://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/11/05/978096/.

30.          هیچ تراریخته‌‌ای تاکنون ارزیابی خطر نشده/ اصلاً ارزیاب تخصصی تراریخته نداریم/ «دانشکده» که نمی‌گوید ماست من ترش است  [12 شهریور 1395]. Available from: http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/06/12/1170204/.

31.          راست می‌گویید؛ در درازمدت تبعات تراریخته‌ها بر سلامت مردم معلوم نیست + فیلم  [20 مرداد 1395]. Available from: http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/05/20/1154171/.