خودروی خورشیدی سپهر در انتظار صنعتی شدن/ سرنوشت خاک گرفته اختراعات دانشجویی

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- زینب امیدی، دانشگاه علم و صنعت دیروز برای اولین بار از اختراع جدید خود که ساخته دستان هنرمند و پرداخته ذهن پویای دانشجویان جوانش است رونمایی کرد.  درب‌های آمفی تئاتر دانشکده مکانیک از ساعت ۱۴ روز گذشته برای رونمایی از این اختراع باز شد. دانشجویانی که مسئول برگزاری بودند با شالگردهای سفید از باقی حضار متمایز شده بودند؛ از یکیشان شنیدم حدود ۱۵۰ میهمان مدعو دعوت کرده‌اند اما این که چه تعداد به قول خود وفا کنند و بیایند معلوم نیست.

برخورداری از خوش قول‌های مراسم بود و همان اوایل سر رسید. برای گرفتن مصاحبه روی خوشی نشان داد که کمی تعجب را چاشنی مصاحبه می‌کرد. از وی در مورد جزئیات خودروی خورشیدی سپهر و کار دانشجویان پرسیدم. وی معتقد بود: «این برای دانشگاه علم و صنعت امتیاز بزرگی است که دانشجویانش اینقدر اعتماد به نفس دارند که کار را از صفر شروع می‌کنند و آن را به بهترین نحو ممکن به نتیجه می‌رسانند.

دانشجویان حمایت زیادی در این راه نداشته‌اند

وی ادامه داد: دانشجویان قطعا امکانات و حمایت‌های زیادی در این راه نداشتند. البته این بدین معنا نیست که دانشگاه هیچ حمایتی از این دانشجویان نکرده است، اما باید بدانیم که دانشگاه محدودیت بودجه و اعتبارات دارد. دانشگاه چون بودجه کمی دارد طبیعتا به همه کم می‌رسد اما همه تلاشش را می کند که در حد بودجه خود از چنین طرح‌هایی حمایت تمام و کمال داشته باشد.

برخورداری در پاسخ به این سوال که ماکت خودروی خورشیدی سپهر تا چه میزان امکان صنعتی شدن و مورد استقبال قرار گرفتن از سوی شرکت‌هایی هم چون سایپا  و ایران خودرو را دارد گفت: همه جای دنیا همیشه وقتی اختراعات و ایده‌های ابتکاری به ثبت می رسد لزوما بلافاصله تجاری نمی‌شوند. بخش خصوصی هیچ گاه قولی در خصوص صنعتی شدن اختراعات نمی‌دهد چرا که برای این بخش سودآوری در بخش صنعتی بسیار مهم است و این روند برای هر ایده، اختراعی تا صنعتی شدن طول می‌کشد.

حر‌ف‌های برخوردای همان اول مراسم واقعیتی را به گونه‌ای تلخ در صورت آدم می‌کوباند که یادآور تنها یک چیز بود؛ حال و روز خودروهای اختراع شده دانشجویی مشابه خودروی سپهر الان چیست و چقدر خاک روی آنها را گرفته؟ آیا صنعتی شده‌اند؟ کدامشان را تا به حال در خیابان‌های پایتخت دیده‌ایم؟

با این سوال سرجای خود می‌نشینم تا منتظر شروع مراسم باشم. سردار محمدی و سردار شیرزاد از ناجا روی صندلی VIP می‌نشینند و سالن کم کم پر شد. گوشه سمت راست سالن روی یک سکوی نسبتا بلند قرار گرفته بود و رویش یک پارچه بلند قرمز کشیده بودند که آدم را کنجکاو می‌کرد چه چیزی قرار است از زیر آن نمایان شود، چه شکل و شمایلی دارد و خلاصه این «ماکت خودروی خورشیدی سپهر» چیست؟

به افتخار شما پُز می‌دهیم

برخورداری وقتی برای خیرمقدم گویی پشت تیربون قرار گرفت با غرور خاصی گفت: با افتخار پز دانشجویانم را می‌دهم، او می گفت من همیشه می‌گویم هر کاری که بخواهیم به نحو احسنت انجام شود باید به دست دانشجویان بسپاریم چرا که دانشجو بدون چشمداشت به پول و اضافه کاری بدون چشم داشت کارش را انجام می دهد.

برخورداری خطاب به دانشجویان دانشگاهش گفت: ما به افتخار شما پز می‌دهیم و خدا را به خاطر داشتنتان شکر می کنیم. تمام این دستاوردها روزی صنعتی خواهد شد و امثال خودروی خورشیدی سپهر در خیابان های شهر ما حضور پیدا خواهند کرد تا شهری مثل تهران از آلاینده‌ها نجات یابد.

بعد از برخورداری یک جوان تقریبا سی ساله به عنوان مجری طرح خودروی خورشیدی سپهر به بالای سن آمد که مجری آن را از اعضای هیئت علمی دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه علم و صنعت نیز خطاب کرد که نشان می‌داد جوان خوش آتیه ای به نظر می‌رسد.

هاشمی در ابتدای سخنان خود شروع مسابقات بین المللی خودروهای خورشیدی را به ۳۰ سال پیش در کشور استرالیا رجوع داد و گفت: پس از آن این مسابقات هر دو سال یک بار در این کشور برگزار می‌شود و هدف ما نیز ساخت سازه اصلی این ماکت و شرکت در این مسابقه است.

وی با اشاره به اینکه آخرین دوره این مسابقات در سال ۲۰۱۵ برگزار شده خاطر نشان کرد: در آخرین دوره این مسابقات ۵۰ تیم از ۵۰ کشور و دانشگاه برتر دنیا شرکت کرده اند که در آنها دانشگاه و صنایع همکاری خوبی با هم دارند.

بودجه دانشگاه کفاف کار را نمی‌دهد/ شرکت‌های خصوصی ما را ببینند

هاشمی گفت: خودرویی که تولید می شود و به عنوان نماینده هر کشور پا به این مسابقات می‌گذارد باید به خودروهای تجاری نزدیک باشد هدف ما از دعوت شرکت‌های صنعتی و خصوصی کشور دیدن ماحصل کار و تلاش ۱۴ ماهه تیم ۲۲ نفره دانشجویان دانشگاه علم و صنعت است.

مجری طرح خودروی خورشیدی سپهر در ادامه به نکته قابل تاملی اشاره کرد که نشان می‌داد برای ساخت چنین اختراعاتی به بودجه جداگانه‌ای از بودجه تخصیص یافته به دانشگاه نیاز است چرا که طبق گفته های او دانشگاه آزاد یک میلیارد تومان و دانشگاه تهران ۵۰۰ میلیون تومان در سال‌های گذشته برای ساخت چنین اختراعاتی هزینه کرده اند.

این جوان که علاوه بر مجری طرح این خودروی خورشیدی از اعضای هیئت علمی یکی از مهمترین دانشکده‌های دانشگاه علم و صنعت به حساب می‌آمد در پایان سخنان خود گفت: در بودجه و بضاعت مالی دانشگاه ما نیست که بتواند تمام هزینه های ساخت این خودرو را بپردازد و به نظر من وظیفه آن هم نیست، کشور و دولت وظیفه دارند از چنین طرح هایی حمایت کنند.

ما امید داریم...
پس از صحبت‌های هاشمی چند دقیقه ای چراغ های سالن برای به نمایش درآمدن یک کلیپ خاموش شد. روی پرده سالن تصویر یک اتاق ساده با یک در نسبتا قدیمی فلزی در یکی از ساختمان های دانشگاه علم و صنعت افتاد که نشان می داد ۲۲ جوان ایده های خود را در آن پرورانده بودند که ماحصل آن خودرویی شود که امروز ماکت آن را می بینیم. لنز دوربین روی صورت تک تک آنها بسته می شود و برق امید و شوق پیروزی در مسابقات بین المللی خودروهای خورشیدی در چشمانشان موج می زد.

یکی از آنها می گفت آرزوی من این است که روزی در خیابان های شهرم سوار خودرویی شوم که طراحش خودم بودم. یکی دیگر می گفت ایده این کار را نه کسی به ما نداد و نه قولی برای تولید انبوه رسیدن آن از کسی گرفتیم اما شوق به ثمر نشاندن ایده این خودروی خورشیدی ما را ۱۴ ماه ثابت قدم نگه داشت.

پس از پخش این کلیپ مجری اعلام کرد که لحظه هیجان انگیز رونمایی از ماکت خودروی خورشیدی سپهر فرا رسیده است. برخورداری رئیس دانشگاه نخستین کسی بود که برای حضور در بالای سن فراخوانده شد، بالا رفتن وی از روی سن و نه از روی پله ها با خنده جمع همراه شد. سردار محمدی و سردار شیرازی همچنان با لبخندی که به چهره داشتند از پله ها بالا آمدند و در جایگاه قرار گرفتند. برای کنار زدن آن پارچه قرمز به یکی از دانشجویان تیم ۲۲ نفره این طرح گفته شد تا به بالای سن بیاید.

خلاصه پس از کلی تعارف میان رئیس دانشگاه و دانشجو پارچه قرمز رنگ کنار زده شد و لنز دوربین عکاسان مدام روی این خودروی خورشیدی فلش می زد تا این لحظه ثبت شود. لحظه ای که دوربین ها ثبت کردند و خبرنگاران مخابره؛ تا چند ماه دیگر یا شاید چند سال دیگر بدانیم این خودرو کی و  کجا رونمایی شد تا بپرسیم حال و روزش چگونه است.

یک تامل؛ ایران و اختراعاتش

در گزارشی که از وضعیت ثبت اختراعات بین المللی به تفکیک کشورها در دوره زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ منتشر شده است، ایران در یک روند رو به رشد در این ۶ سال، اختراعاتی را به صورت بین المللی ثبت کرده است. از آنجا که ثبت اختراعات در نظام ثبت اختراعات معتبر یکی از شاخص‌های مهم در تبدیل دانش به ثروت است، اهمیت این فرآیند بیشتر مشخص می‌شود. اما طرح این سوال ضروری است که ایران در تبدیل دانش خود به ثروت و بهره بردای از اختراعات خود طی سالیان گذشته چقدر موفق بوده است.

سال گذشته نسل جدید ماشین های CNC دروازه ای توسط پژوهشگران دانشکده مهندسی مکانیک صنعتی شریف و حمایت مالی دانشگاه مالایا پس از سه سال تلاش و با هزینه ای حدود ۱۵۵ میلیون تومان ساخته شد، این نسل جدید با تلفیق دو نوع از ماشین ابزارهای موسوم به ماشین فرز دروازه ای CNC طراحی و تولید شده است.

اختراعاتمان را می‌برند، می‌سازند، بعد به خودمان می‌فروشند

استاد راهنمای پروژه و دانشیار دانشکده مکانیک دانشگاه صنعتی شریف همان موقع در مصاحبه ای اعلام کرده بود: « در صورت عدم توجه به تجاری سازی این فناوری در کشور با وجود آنکه این اختراع به ثبت جهانی رسیده است بیم آن می‌رود که تا چندی دیگر شرکت‌های خارجی، آن را به تولید انبوه رسانده و بازار جهانی و حتی بازار کشور را در دست بگیرند در حالیکه این فناوری توسط پژوهشگران ایرانی ابداع شده است.»

در همان سال خودروی خورشیدی «هاوین ۲» که در دهمین دوره مسابقات روبوکاپ آزاد ایران رونمایی شده بود، در مسابقات علمی امریکا در بخش پیست سرعت موفق به کسب رتبه سوم جهان شد.

علیرضا جعفرخانی، عضو تیم مکانیک طراحی خودرو خورشیدی «هاوین ۲» در همان سال و در گفت‌‌وگو با خبرنگار ما گفته بود: این خودرو اولین خودروی خورشیدی چهار چرخ در ایران و خاورمیانه است. سرعتی معادل ۱۵۰ کیلومتر دارد و در طول ۳ سال توسط تیمی ۱۷ نفره طراحی و  ساخته شده است.

وی در خصوص لزوم تجاری‌سازی محصولات نو فناوری نیز یادآور شده بود: در تجاری‌سازی خودروهای خورشیدی و برقی تا زمانی که قیمت سوخت در ایران پایین است، تولید انبوه چنین خودروهایی مقرون به صرفه نخواهد بود اما با اتمام ذخایر نفتی این خودروها حضور خود را بر همگان تحمیل خواهند کرد.

خودروهای خورشیدی و راه حلی برای آلودگی

جعفرخانی با تاکید براینکه میزان آلودگی این خودرو صفر است، اظهار داشت: هم‌اکنون یکی از معضلات زندگی در شهرهای بزرگ مانند تهران، موضوع آلودگی تهران است که از همین رو خودروهایی از این دست می‌توانند بسیار مفید و کارآمد باشند.

وی در خصوص قیمت تمام شده خودروهایخورشیدی پس از تجاری‌سازی نیز، تاکید کرد: علم ساخت خودروهای خورشیدی اگرچه در ایران وجود دارد اما متاسفانه سلول‌های خورشیدی و باتری این خودروها در کشور تولید نمی‌شود که همین امر موجبات بالا رفتن قیمت تمام شده این خودروها می‌شود که در صورت بومی سازی این مشکل نیز برطرف خواهد شد.

پراید برقی کجایی؟

یک سال قبل از ثبت این اختراع یعنی در سال ۹۳ پراید برقی توسط چند تن از دانشجویان دانشگاه آزاد کرج خبرساز شد. اما امروز چیزی بیش از چند عکس و مصاحبه از سرنوشت این اختراع باقی نمانده است. این خودرو با میزان آلودگی چیزی حدود صفر درصد برای مقابله با آلودگی و کاهش آلاینده های کلان شهرهایی مثل تهران با هزینه خود دانشجویان ایجاد شده بود.

غزال۲ و یک دنیا هدف

خودروي خورشيدي غزال ۲ از جمله دیگر خودروهای  خورشیدی دانشجویی به حساب می آید که سال ۱۳۹۰ از ان رونمایی شد. اینت خودرو که توسط گروهي از محققان پرديس دانشكده هاي فني دانشگاه تهران طراحي و ساخته شد در شانزدهمين نمايشگاه بين المللي نفت، گاز ، و پتروشيمي نیز به نمايش درآمد.

خودرو غزال 2۲ به عنوان يكي از پروژه هاي پژوهشي واحد پژوهش و فناوري شركت بهينه سازي مصرف سوخت با هدف حمايت و همگامي با پژوهش هاي علمي جهاني در راستاي توسعه بكارگيري انرژي هاي تجديد پذير و با همكاري محققان دانشگاه تهران به ثمر رسيد و گمان می‌رود امروز در کلکسیون خودروهای خورشیدی دانشجویی جا خوش کرده است.

ما در سالیان گذشته دانشجوی مخترعی را داشته‌ایم که برای ساخت اختراعش خودروی شخصی‌اش را فروخته و حتی به علت بضاعت کم مالی از شرکت در هفت نشست علمی خارج از کشور با وجود دعوت از وی جا مانده است. البته این نیز نبوده که چراغ به ثمر نشستن همه اختراعات کشور بی فروغ مانده باشد اما گویا اختراعات دانشجویی هنوز برای اینکه رویشان حساب باز شود، راه زیادی باید طی کنند. چرا که از نمونه‌های ذکر شده بالا، تا کنون خبری مبنی بر به تولید انبوه رسیدن و تجاری شدن آنها منتشر نشده است!

۲۲ نفر بودیم، برای حمایت امیداوریم

بعد از پایان مراسم رونمایی، هاشمی مجری طرح خودروی خورشیدی سپهر را برای مصاحبه پیدا کردم. او می‌گفت: « طرح خودروی خورشیدی سپهر از مهر ماه سال ۱۳۹۴ کلید خورد. اعضای تیم تشکیل دهنده این طرح متشکل از ۲۲ دانشجوی دانشگاه علم و صنعت است که از دانشکده های مختلفی هم چون مکانیک، برق، خودرو و گروه طراحی صنعتی تشکیل شده است.  حمایت های ستادی دانشگاه تا این مرحله وجود داشته اما چون به مرحله ساخت نرسیده زیاد هزینه بردار نبوده است. برای ساخت ماکت اسپانسرهایی از خارج دانشگاه نیز ما را یاری کردند و ما امیدواریم که حمایت های شرکت های داخلی از طرح ما برای ساخت سازه اصلی این خودرو به وجود بیاید تا بتوانیم در مسابقات بین المللی خودروهای خورشیدی شرکت کنیم.

از ایران خودرو و سایپا دعوت کردیم، جلسه داشتند نیامدند!

هاشمی در پاسخ به این سوال که طرح این خودروی خورشیدی کی به تولید انبوه و صنعتی شدن تبدیل خواهد شد گفت: طرح این خودرو در بخش توسعه و فناوری است و تولید کنندگان خودروهای ملی مثل ایران خودرو و سایپا همین الان می توانند از این طرح حمایت کنند چرا که هر کدام از آنها دارای یک مرکز تحقیقات هستند و می توانند حتی ما را در مراحل ساخت نیز حمایت کنند، ما امروز از مدیران مراکز تحقیقاتی این شرکت‌ها دعوت کرده بودیم اما گویا به علت جلساتی که داشتند نتوانستند حضور یابند.

مجری طرح خودروی خورشیدی سپهر در خصوص این که تا چند سال آینده خودروهای خورشیدی همانند خودروی سپهر در خیابان ها خواهند بود گفت: ما به زودی استفاده از سلول های خورشیدی را در خودروهای تجاری خواهیم دید و فکر می کنم که در سال آینده در خیابان های شهرمان شاهد حضور خودروهایی باشیم که تماما خورشیدی هستند.

طبق آمار رسمی که نظام ثبت اختراعات آمریکا در سال ۲۰۱۵ اعلام کرده است تعداد اختراعات ثبت شده از سوی ایران در چهار سال از ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ افزایش و در سال ۲۰۱۴ افت داشت و پس از آن دوباره رشد کرده است. به همین خاطر امید می‌رود از چنین اختراعات ناب دانشجویی پیش از گذشته استقبال شود. زیرا افسوس خوردن بابت اینکه طرح مهندسان ما باید به دست عده‌ای دیگر ساخته و بعد به خود ما با هزینه ای گزاف‌تر فروخته شود بی‌فایده است.