تنش در روابط آمریکا و روسیه شرایط دوران جنگ سرد، بازدارندگی هسته ای، تشدید مسابقه تسلیحاتی و تلاش هر طرف برای حمایت از متحدان خویش را آشکار تداعی میکند.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، به نقل از العالم، با پایان مدت زمان توافق «استارت جدید» در فوریه سال ۲۰۱۸ (بهمن ماه گذشته) آمریکا و روسیه بر تحرکات خود در عرصه تسلیحات هستهای افزوده اند. «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا حدود یک ماه قبل گزارش خود را از «بررسی وضعیت هسته ای» ایالات متحده منتشر و در مقابل چند رو پیش «ولادیمیر پوتین» هم از راهبرد هستهای روسیه و تلاش برای افزایش توانایی مسکو پرده برداری کرد.
به گواهی رسانههای غربی تا زمان اعتبار این توافق هر دو طرف تقریبا به آن پایبند بودند، اما با پایان دوره هفت ساله بر شدت اقدامات هستهای هر دو کشور افزوده شده است. روزنامه یو. اس.ای تودی نوشت: در جهان ۱۶ هزار سلاح هستهای وجود دارد که بیش از ۹۰ درصد آنها در اختیار آمریکا و روسیه قرار دارد. درباشگاه هستهای همچنین بریتانیا، فرانسه، چین، هند، پاکستان و اسرائیل و کره شمالی هم قرار دارند.
با وجود بی اعتمادی میان واشنگتن و روسیه، تا فوریه گذشته (بهمن ماه) دو طرف به توافقهای مربوط به کاهش تسلیحات هستهای تا ۱۵۵۰ کلاهک پایبند بوده اند. نشریه «نیوزویک» نمونههایی از برابری سلاح هستهای دو کشور در چارچوب توافق استارت منتشر کرد و به عنوان نمونه آورد که ایالات متحده در کل ۶۵۲ موشک قاره پیما و موشک بالستیک قابل پرتاب از زیردریایی در اختیار دارد تعداد این تسلیحات در روسیه ۵۲۷ عدد است. همچنین ایالات متحده میگوید ۸۰۰ سکوی پرتاب آماده و غیرآماده دارد حال آنکه روسیه این تعداد را ۷۷۹ اعلام کرده است.
تقابل هستهای روسیه با آمریکا رئیس جمهوری آمریکا برای نخستین بار بعد از سه دهه، برنامه ریزی برای ساخت کلاهکهای هستهای جدید را در دستور کار قرار داد و بودجه سنگینی را برای آن در نظر گرفت. در سند بررسی وضعیت هستهای آمریکا، دولت ترامپ بر تولید سلاحهای هستهای به ویژه بمبهای اتمی کوچک برنامه ریزی کرد. ترامپ بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار را برای بهسازی و نوآوری در راهبردها و تاسیسات هستهای آمریکا اختصاص داد.
رئیس جمهور روسیه هم چند روز قبل در نشست مشترک فدراسیون و مجلس روسیه مدعی شد مسکو تسلیحات هستهای جدیدی را آزمایش و تولید کرده که فراتر از همه سلاحهای دفاعی آمریکا در اروپا است. وی گفته روسیه موشکهای بالستیک جدید با بُرد نامحدود را در اختیار دارد که قابل رهگیری و نابودی نیست. ولادیمیر پوتین دفاع موشکی ناتو را در مقابل موشکهای روسیه بی مصرف توصیف کرد.
سپس مقامهای آمریکایی به اظهارات پوتین، واکنش نشان داده و مدعی شدند از شنیدن این خبر شگفت زده نشده و برای این امر برنامه ریزی کرده بودند. «دانا وایت» سخنگوی پنتاگون مدعی شد: روسیه از مدتها قبل به دنبال توسعه زرادخانه هسته ایی بود و وزارت دفاع آمریکا خود را برای این موضوع و مقابله با هر تهدیدی آماده کرد. «سارا سندرز» سخنگوی کاخ سفید هم به گونهای به سخنان پوتین واکنش نشان داد گویی از همه چیز مطلع بوده و افزود: روسیه در بیش از یک دهه گذشته در حال توسعه سیستمهای تسلیحاتی بود؛ این کار موجب بی ثباتی شرایط میشود و نقض آشکار توافقهای پیشین است.
پوتین حتی به صورت مستقیم به کاخ سفید پیام داد: روسیه به هر گونه استفاده از سلاح هستهای علیه خود یا متحدانش واکنش و به سرعت پاسخ میدهد. سی. ان. ان در گزارشی به بررسی هدف پوتین از بیان این سخنان پرداخت و نوشت: وی تواناییهای هستهای مسکو در کنار تسلیحات تازه و موشکهای سطح پایین بدون برد محدود این کشور را واقعیتهای جدیدی از تواناییهای روسیه عنوان کرد. مخاطب سخنان رئیس جمهوری آمریکا تنها یک نفر و آن هم دونالد ترامپ بود.
پس از اظهارات پوتین مبنی بر دراختیار داشتن کلاس جدیدی از تسلیحات، فیلمها و تیزرهای انیمیشنی، موشکهای قاره پیمایی را نشان دادند که فلوریدا در خاک ایالات متحده و مناطقی در جنوب اقیانوس اطلس را هدف قرار دادند. سی. ان. ان ضمن اعتراض شدید به سخنان پوتین آورد، وی اظهارات آتشینی را ابراز کرد تا به ترامپ پاسخ داده باشد؛ پوتین حتی به تواناییهای نظامی و انسانی آمریکا هم توهین کرد تا به توئیتهای رئیس جمهوری آمریکا جواب داده باشد.
جنگ سرد تحلیلگران خط مشیها و سخنان کاخ سفید و کرملین را نشانهای از جنگ سرد جدید با مولفههای نوین میدانند. هر دو کشور سعی دارند تا دامنه نفوذ خود را اقصی نقاط جهان به ویژه در اروپا و خاورمیانه گسترش دهند. آمریکا در بخشهایی از خاورمیانه و غرب اروپا و روسیه هم در بخشهای از شرق اروپا و حوزه مدیترانه به ویژه در سوریه سیطره خود را نشان داده است.
با این حال «آد آرنه وستد» استاد تاریخ در دانشگاه هاروارد تنشهای کنونی دو کشور را با دوره جنگ سرد بسیار متفاوت میداند و اعتقاد دارد ولادیمیر پویتن هر چیزی میتواند باشد به جز یک سوسیالیست یا کمونیست. در واقع جنگ سرد گذشته تقابل دو ایدئولوژی بود که اکنون وجود ندارد. پوتین زندگی در نظام سرمایه داری را میپذیرد و راضی به اجرای آن در روسیه است. به اعتقاد وی، پوتین تنها سهم بیشتری را برای روسیه میخواهد. رئیس جمهوری روسیه به دنبال تغییر در نظم جهانی است با منافع مسکو در تقابل است. مسابقه تسلیحاتی از محورهای مهم رقابت دو ابرقدرت در گذشته و حال به شمار میرود. سی. ان. ان پیش بینی کرد پاسخ رئیس جمهوری آمریکا تنها به توئیتر خلاصه نخواهد شد و به طور قطع واشنگتن تحریمهای بیشتری را علیه روسیه به اجرا در میآورد و شاید تحریمهای ثانویه هم در مورد کشورهای معامله کننده با مسکو اجرا شود. البته این تحولات محرکی برای ترامپ است تا هر چه سریعتر دریافت ۷۵ میلیارد دلار بودجه دفاعی بیشتر را در دستور کار خود قرار دهد. البته روسیه برای تمرکز بر سلاح هستهای دلیل قدیمی و خاصی را دارد. از زمان جنگ سرد، واشنگتن در عرصه سلاحهای متعارف برتری محسوسی نسبت به روسیه دارد. به نوشته خبرگزاری روسی «اسپوتنیک» کرملین میداند روسیه نمیتواند در یک جنگ متعارف با ایالات متحده پیروز شود. تهدید مهم برای روسیه این است که نیروهای نظامی متعارف ایالات متحده در حال نزدیک شدن به مرزهای روسیه هستند. به نظر میرسد به همین دلیل روسیه بر روی توسعه تسلیحات و توان هستهای خود تمرکز ویژه دارد.
در حالی که برای کاهش و محدودیت تولید سلاح هستهای در سراسر جهان تلاش میشود، اما مسکو و واشنگتن در فرایند مدرن سازی زرادخانه هستهای خود قرار گرفته اند. روزنامه یو. اسای تودی در مورد این نگرانی آمریکاییها نوشت با اینکه پنتاگون تمایل دارد سخنان پوتین را کم اهمیت جلوه دهد، اما وی با گفتن این نکته که در حال توسعه موشکهای هستهای با برد نامحدود و غیرقابل رهگیری است بر نگرانیها افزود. شاید بتوان جدی بودن رقابت میان دو کشور را در این اظهار نظر مقام نظامی آمریکا درک کرد. ژنرال «جان هیتن» فرمانده نیروهای راهبردی ایالات متحده به تازگی گفته است: ما اکنون در حال جنگ نرم (با روسیه) هستیم. ما باید همیشه در موقعیت برتر نسبت به روسیه قرار داشته باشیم، زیرا این به ما اجازه حمایت از متحدان را میدهد و ما را قادر میسازد هر اقدامی را که نیاز است در جهان انجام دهیم.