سنی‌های ایران در قاب یک مصری!

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری دانشجو، ایران هراسی ابعاد گوناگونی دارد و رسانه‌های معاند تلاش می‌کنند تا این مسئله را با ارجاع به رخداد‌های مختلف در یک خوانش وارونه به تصویر بکشند. بدیهی است یکی از اهداف این کار تخریب ایران در نسبت با مفهوم حقوق بشر و مصادیق آن است. در همین راستا بازنمایی مسائل مربوط به اقلیت‌ها و نادیده گرفتن حق و حقوق آن‌ها از جمله این تمهیدات رسانه‌ای است. تمهیداتی که در نهایت به تصویری هولناک از ایران ختم شده و به ایران هراسی دامن می‌زند. بر همین مبنا محسن اسلام زاده مستند ساز تلاش کرده تا در مستندی به نام «اهل سنت ایران» زندگی سنی‌های ایران را به روایت اهل مصر به تصویر بکشد.
در واقع مخاطب در این مستند با احمد مصطفی کارشناس مسائل سیاسی و سنی اهل مصر همراه می‌شود تا به درک سوژه برسد. او قصد دارد از اوضاع هم مذهبان خود درکشور شیعی ایران آگاهی پیدا کند و بداند تصویر واقعی ایران با آنچه رسانه‌های غربی و عربی ترسیم می‌کنند چقدر همخوانی دارد و یا اینکه چقدر متفاوت است. در واقع مستند با تکیه بر یک روایت فردی به پردازش و تحلیل یک مساله اجتماعی- سیاسی می‌پردازد و در آیینه دیگری به تصویر خودی می‌نگرد.

 

روش او در روایت و بازنمایی سوژه و اساسا ساختار محتوایی مستند مصداق این شعر است که خوشتر آن باشد که سر دلبران... گفته آید در حدیث دیگران. در واقع مستند ساز به دفاع درون متنی روی نیاورده تا به اثبات سوژه بپردازد بلکه با ارجاع به یک راویی و تحلیگر غیر ایرانی تلاش کرده این دفاعیه در شکل برون متنی خود صورت بندی شود.
دوربین این مستند همراه با احمد مصطفی از بسیاری از مناطق و شهر‌های سنی نشین در شمال، جنوب، شرق و غرب کشور همراه می‌شود تا مصطفی با زندگی و شرایط حاکم بر محیط آن‌ها بیشتر آشنا شود. او در این مدت سعی می‌کند با مسولین مختلف اهل سنت همچون فرماندار، نماینده مجلس و امام جماعت شهر‌ها و نیز چهره‌های فرهنگی و هنری و حتی همسر شهید اهل سنت به گفتگو بپردازد. در واقع احمد مصطفی برای نفی روایت‌های کلیشه‌ای و تبلیغاتی از وضعیت سنی‌ها در ایران به درون و عمق سوژه رفته و از آنجا آیینه‌ای به سمت مخاطب می‌گیرد تا او را با آنچه واقعیت است آشنا کند. اگرچه مستند در رد و نفی یک ادعا ساخته شده و سویه سلبی آن پررنگ است، اما به شکل ناخودآگاه، سویه ایجابی و اثباتی هم به خود می‌گیرد و می‌توان آن را مستندی درباره سنی‌های ایران، سبک و سطح زندگی و موقعیت آن‌ها از منظر حقوق شهروندی دانست. ضمن اینکه در ذات مستند می‌توان نوعی ایرانشناسی را هم ردیابی کرد.
در واقع محسن اسلام زاده، کارگردان این مستند علاوه بر اینکه نشان می‌دهد اهل تسنن در ایران از تمامی حقوق خود برخوردار هستند، به این بهانه و با سفر به شهر‌های مختلف ایران، چهره‌ای زیبا از ایران به نمایش می‌گذارد و بیننده را با فرهنگ‌های مختلف اقوام ایرانی نظیر ترکمن، بلوچ؛ جنوبی، کرد و آذری آشنا می‌کند. به همین دلیل می‌توان آن را در ذیل مستند‌های مردم‌نگار و پژوهشی هم دانست که به بازنمایی فرهنگ بومی می‌پردازد. در واقع این مستند فرهنگ بومی و قومیتی را در پاسخ به یک تصویر غلط جهانی روایت می‌کند که هم نفی یک ادعاست هم اثبات یک واقعیت.
فارغ از مخاطب اسپانیایی زبان یا هر مخاطبی در جهان که این مستند را می‌بیند و قرار است در نهایت به یک تفکر قیاسی- انتقادی درباره سوژه برسد مخاطب ایرانی هم از تماشای آن می‌تواند به آگاهی بیشتری هم درباره اقوام و هم وطنان سنی مذهب برسد و هم روایت‌های متناقض یا وارونه‌ای که از آن‌ها در جهان امروز صورت می‌گیرد. چه بسا بسیاری از مخاطبان ایرانی نیز نسبت به وضعیت اهل سنت در ایران آگاهی درست و اطلاعات دقیقی نداشته باشند و تماشای این مستند آن‌ها را به شناخت تازه تا مکملی برساند.
فارغ از رویکرد مضمونی مستند، تصاویری که از قومیت‌های مختلف سنی مذهب در این مستند می‌بینیم واجد غنای بصری و زیبایی شناسی تصویری است که سویه و صورت فرمیک آن را جذاب و تماشایی ساخته است. درموفقیت این مستند همین بس که این مستند بیش از دو میلیون بازدید در یوتیوب داشته‌است و یک میلیون و دویست هزار بازدید به زبان انگلیسی و حدود ۳۰۰هزار به زبان عربی و فارسی. این مستند همچنین جایزه پنجمین دوره جشنواره عمار را نصیب خود کرده است. این مستند را می‌توان مستند جاده‌ای و سفرنامه‌ای هم دانست که احمد مصطفی در آن ۱۱۰۰۰ کیلومتر مسیر استان‌های مرزی ایران را از گلستان، خراسان رضوی و جنوبی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، فارس، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی را که غالب اهل سنت ایران آن ساکن هستند را می‌پیماید و در نهایت تصویری شفاف از شرایط اهل سنت در ایران ارائه می‌دهد. تصویری که بازتاب آن از سوی یک شبکه اسپانیایی زبان مچون هیسپان تی وی به خوانش مخاطبان این شبکه از اوضاع ایران کمک بسیاری می‌کند.