دانشجویان دوره دکتری دانشگاه آزاد از مهرماه ملزم به چاپ یکی از مقالات خود در مجلات علمی هستند

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به نقل از روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی، محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در اولین جلسه کمیسیون انتشارات علمی شورای عالی پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی گفت: کشورهای جهان در گذار از دانشگاه نخبگانی به دانشگاه گسترده، برای کنترل کیفی امور خود نظام‌های موازی ایجاد کردند که یکی از این نظام‌ها نشر علمی است.

وی با اشاره به نظام نشر علمی در دنیا، اظهار داشت: ۶ کمپانی معروف در جهان اقدام به نشر علم می‌کنند و اینگونه نیست که نشر علمی در جهان یک نظام گسترده و بدون برنامه باشد، بلکه کاملاً برنامه‌محور و انحصاری است، به طوری که دو هزار مجله تحت پیکره الزویر و دو هزار مجله توسط اشپرینگر منتشر می‌شود و از ۱۵ سال پیش که انتشارات مختلف با یکدیگر ادغام شدند، این نظام جدید به وجود اشپرینگر آمد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه در کشور ما نگاه به مجلات علمی معیوب بود، تصریح کرد: متأسفانه مجلات علمی در کشور ما به عنوان یک نظام نشر ملی دیده نشد و ما به صورت نقطه‌ای بدون آنکه هویت ملی ما در این روند حفظ شود، به نشر جهانی متصل شدیم.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: کشورهایی پیشرفت کردند و به مرجعیت علمی رسیده‌اند که نشر علمی ملی داشتند. ژاپن، کره جنوبی، فنلاند، فرانسه، روسیه و بسیاری از کشورهای اروپایی از جمله کشورهایی هستند که نظام نشر ملی دارند و در این نظام فرهنگ‌های خاص خود را از جمله فرهنگ استناددهی، سبک ویراستاری و ... را رعایت می‌کنند. به عنوان مثال چینی‌ها پرهیز دارند که به آمریکایی‌ها ارجاع دهند و این یک نظام نانوشته در فرهنگ نشر علمی آنهاست.

طهرانچی با بیان اینکه زمانی که شبکه نشر ملی شکل گرفت و مقوم شد، می‌تواند به نظام نشر جهانی متصل شود، خاطرنشان کرد: یکی از نکاتی که درباره مجلات علمی ما مطرح است، اعتبارزا نبودن آن است، چرا که مجلات ما تولید اعتبار نمی‌کردند، بلکه اعتبارگیر بودند، در حالی که در نظام جهانی، مجلات از صفر شروع و پس از فعالیت خودشان اعتبارزایی می‌کنند. یکی از عیوب نشریات علمی در کشور ما این است که اعتبار خود را از مؤسسات بین المللی می‌گیرند و این اعتبار برای آنها انگیزه‌ای ایجاد نمی‌کند که ترقی پیدا کنند.

وی با بیان اینکه اقتصاد نشر در کشور ما یک اقتصاد ناکارآمد است، افزود: درآمد الزویر، اشپرینگر، تامسون رویترز و ... درآمد جدی اقتصادی است، در حالی که مجلات علمی ما به دلیل آنکه اقتصاد ندارند، با یارانه اداره می‌شوند که این موضوع باید در نظام نشر علمی دانشگاه آزاد اسلامی مورد توجه قرار گیرد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی افزود: گفتمان‌سازی و افزایش سطح علمی کشور از دیگر موضوعاتی است که در نظام نشر علمی دنبال می‌شود، اما مجلات علمی ما در این حوزه موفق نبودند و تنها به افزایش سطح علمی نویسنده منجر می‌شود و ژورنال‌های ما ملاک خوبی برای کنترل کیفی سطح دانش تولیدی و برون‌دادهای علمی نیستند.

طهرانچی با اشاره به الزام انتشار مقالات دانشجویان دکتری در مجلات خارجی، یادآور شد: ۲۰ سال پیش زمانی که دوره دکتری در کشور ما ارائه شد، به دلیل آنکه نظام نشر ملی نداشتیم، کنترل کیفی دانشجویان دکتری را به نظام جهانی سپردیم و دانشجویان را ملزم کردیم مقالات خود را در مجلات خارجی چاپ کنند و زمانی که دو داور جهانی این مقالات را تأیید می‌کردند، برای دانشگاه‌های ما ملاک ارزیابی علمی تلقی می‌شد، اما یکی از اشکالات این کار این است که ژورنال‌ها با نگاه علمی به چاپ این مقالات نگاه می‌کنند نه کار پایان‌نامه و رساله‌ای. ممکن است یک مقاله چند دستاورد علمی داشته باشد، اما ویژگی رساله در آن رعایت نشود.

وی ادامه داد: نگاه اعتماد به مجلات خارجی برای کنترل کیفی دانشجویان دکتری به قدری افراطی طی شد که حاکمیت ژورنال‌های دست چهارم و دست پنجم دنیا را به دانشمندان خودمان ترجیح دادیم، در صورتی که در کشورهای دیگر ارزیابی دانشمندان خود را بیش از ژورنال‌ها قبول دارند، البته موافق هستیم که مقالات دانشجویان دکتری در ژورنال‌های بین‌المللی منتشر شود، اما معتقدیم ابتدا باید نظام نشر ملی در کشور راه‌اندازی شود تا گفتمان‌سازی و به وجود آمدن فرهنگ ارجاع این مجلات در کشور ایجاد شود و پس از آن به سطح بین‌الملل توجه کنیم.

طهرانچی با اشاره به برنامه‌های دانشگاه آزاد اسلامی برای کنترل کیفیت علمی دانشجویان دکتری خاطرنشان کرد: دانشگاه آزاد اسلامی یک دانشگاه گسترده است و در داوری رساله‌های دکتری اگر بخواهیم فقط به نظرات داوران دانشگاه‌ها بسنده کنیم، شیوه درستی نیست، بلکه این روند یک نظام موازی لازم دارد که این نظام موازی در کشورهای مختلف متفاوت است.

وی افزود: در دانشگاه آزاد اسلامی به این نتیجه رسیدیم که علاوه بر حفظ روند بررسی رساله دانشجویان دکتری در هیأت داوران، هیأت‌های تحریریه قوی در مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد کنیم تا این مجلات علاوه بر نشر علم، هدایت علمی و کنترل کیفی دستاوردهای علمی دانشجویان دکتری را بر عهده داشته باشند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: برای آنکه بدانیم دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد اسلامی کفایت لازم را از لحاظ دستاوردهای علمی دارند، دانشجویان از مهرماه امسال ملزم به چاپ یکی از مقالات خود در مجلات دانشگاه آزاد اسلامی هستند که اگر اعضای هیأت تحریریه چارچوب رساله را تأیید و مقاله را چاپ کردند، پس از آن هیأت داوری دکتری نیز شاکله و جزئیات رساله را با دقت بررسی کند.

وی ادامه داد: برای اینکه روند بررسی مقالات و چاپ آن در مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی با دقت و سرعت بیشتری انجام شود، برای هر موضوع و اسکوپ باید حداقل دو ژورنال در دانشگاه آزاد اسلامی فعال باشد. معتقدیم که اگر این کار در دانشگاه آزاد اسلامی انجام دهیم، این دانشگاه با دارا بودن ۴۰ درصد کل آموزش عالی کشور می‌تواند یک نظام نشر ملی راه‌اندازی کند تا کسانی که از این دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند، علاوه بر آنکه کیفیت علمی آنها توسط داوران رساله به اثبات رسیده، دستاوردهای علمی آنها نیز از سوی اعضای هیأت تحریریه مجلات علمی تأیید شده باشد.

طهرانچی اظهار کرد: با این مدل طراحی شده در دانشگاه آزاد اسلامی، ۵۶ هزار دانشجوی دکتری که قرار است تا سه سال آینده فارغ‌التحصیل شوند، مورد کنترل و ارزیابی قرار می‌گیرند و این یک طراحی است که مطمئن خواهیم شد نظام دکتری دانشگاه آزاد اسلامی خوب عمل می‌کند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر اینکه باید در نظام نشر ملی با زبان فارسی تولید لغت کنیم و سبک نشری خود را داشته باشیم، گفت: یکی از آفت‌های ورود یک باره در نظام نشر جهانی، استفاده از زبان انتقاد یعنی زبان دوم به جای زبان تفکر، یعنی زبان مادری است، چرا که علم را می‌توان با زبان انتقال آموخت، اما تفکر علمی را نمی پ‌توان با زبان انتقال دریافت کرد، چرا که تفکر علمی با زبان مادری تولید می‌شود و زبان مادری بستر تفکرات نو و بدیع است. زمانی که دانشجویان و دانشمندان ما مستقیم از زبان خارجی و ترجمه‌ای استفاده کنند، زایش سبک علمی در کشور عقیم می‌شود و همه کشورهای پیشرو علم در جهان ابتدا به زبان مادری توجه داشتند. اگر زبان مادری نتواند زبان علم شود، مردم پیشرفت نخواهند کرد.

طهرانچی تأکید کرد: نظام نشر ملی که دانشگاه آزاد اسلامی به دنبال ایجاد آن است، فارسی نویسی، تمیزنویسی و خلق لغت‌های علمی است که به طور جدی پیگیری خواهیم کرد، چرا که نمی‌پذیریم این دانشگاه ۶۰۰ عنوان کتاب و ۴۰۰ مجله علمی داشته باشد، اما از داشتن سبک ادبی یکپارچه محروم باشد، بنابراین دانشگاه آزاد اسلامی باید در حوزه نشر علمی سبک آفرین بوده و زبان علم را توسعه دهد.

عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه این دانشگاه می‌خواهد زبان علمی فارسی را توسعه دهد، گفت: برای تحقق این موضوع باید به دانشجویان صحیح‌نویسی بیاموزیم تا ۴۰۰ نشریه علمی دانشگاه آزاد اسلامی به گونه‌ای ویراستاری شوند که تنها به چگونه‌نویسی تمرکز نداشته باشند، بلکه به چگونه فکر کردن هم توجه کنند تا این نشریه‌ها بتوانند طریقه فکر صحیح را دیکته کنند.

وی با تأکید بر اینکه دانشگاه آزاد اسلامی تلاش دارد در ایجاد نظام نشر ملی ادبیات فاخر را در ادبیات علمی به کار گیرد، گفت: می‌خواهیم سبک جدیدی از نشر علمی را تجربه کنیم. برای این کار ضعف‌های مجلات دانشگاه آزاد اسلامی را بررسی و اصلاح خواهیم کرد تا بتوانیم طرحی نو ایجاد کنیم که مقوم دوره دکتری باشد. در این راستا سامانه مدیریت یکپارچه نشریات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در حال راه‌اندازی است.

طهرانچی با اشاره به راه‌اندازی کمیسیون انتشارات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی گفت: این کمیسیون در حوزه محتوایی که وظایف معاونت‌های موضوعی است، ورود نخواهد کرد و چیدمان اعضای هیأت تحریریه مجلات علمی بر عهده معاونت‌هاست. کمیسیون انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه کار معاونت‌ها را پیگیری می‌کند و به زبان نشر، رعایت استانداردها، دوره‌های چاپ مجلات و اسکوپ‌ها توجه خواهد داشت.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: در مدل جدید نظارت بر مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، بر تشکیل شدن جلسات هیأت تحریریه و عملکردها کنترل خواهیم داشت و مجلات باید از جامعه علمی و مردم اعتبار خود را کسب کنند. نظام مالی این مجلات هم بر پایه منبع باز (open source) خواهد بود و در این مدل دغدغه اینکه مجلات علمی توسط مردم خوانده شود، مهم است و این مجلات در فضای مجازی به صورت دسترسی آزاد و به صورت فیزیکی هم به اندازه اشتراک چاپ خواهد شد، بنابراین درآمد مجلات دانشگاه آزاد اسلامی از طریق کسانی که می‌خواهند مقالات خود را چاپ کنند، مقالاتی که اکسپت شده‌اند و فروش به مشترکان تأمین خواهد شد.

وی تأکید کرد: برنامه داریم تعداد مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی را از ۴۰۰ عنوان به ۶۰۰ عنوان برسانیم تا بتوانیم یک نظام نشر ملی بسیار قوی، متقن و خوب ایجاد کنیم. در این نظام همه نشریات با عنوان دانشگاه آزاد اسلامی ذیل آزاد پرس منتشر خواهد شد و واحدهای دانشگاهی نقش پشتیبان این مجلات را دارند.

طهرانچی در پایان گفت: مجلات علمی دانشگاه آزاد اسلامی باید از موقعیت منطقه‌ای به ملی تبدیل شوند، چرا که میخواهیم وضعیت علمی دانشجویان دکتری دانشگاه آزاد اسلامی در کل کشور را از این طریق کنترل کنیم. برای این کار باید یک سند نشر علمی ملی نوشته شود که این موضوع در دستور کار کمیسیون انتشارات علمی قرار گرفته است.