نقد مستند تئوریسن خشونت در دانشگاه علامه برگزار شد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، امروز یکشنبه (۲۱ مهر) نقد و بررسی مستند تئوریسن خشونت با حضور مهدی یوسفی استاد دانشگاه علامه طباطبایی و کارگردان این اثر برگزار شد.

در ابتدای این مراسم این مستند برای عموم اکران شد و در پایان این مستند یوسفی و کوقان کارگردان اثر به نقد مستند پرداختند.

سید مهدی یوسفی، در ابتدای این نقد گفت: به نظر من این مستند در انتقال اندیشه فردید موفق نیست. ما یک گزارش دیدیم. این مستند متاسفانه موضع نفی‌کننده دارد.

وی با بیان این که درباره فردید مخالفت‌ها و موافقت‌هایی وجود دارد گفت: این که این فیلم مستند دوباره این بحث‌ها و مخالفت‌ها و موافقت‌ها را دوباره بیان کند یعنی دارد یک دعوا را گزارش می‌کند. به نظر من هر ظرفیتی که در فردید بود توسط شاگردان و یا دشمنانش از بین رفت. عبدالکریم سروش مهملاتی درباره فردید گفته و حالا مستند تئوریسین خشونت براساس نفی‌های سروش شکل گرفته است. سروش اصلا فردید را درست نشناخته است.

یوسفی درباره این که از فردید اثر مکتوبی بر جای نمانده گفت: این که از یک اندیشمند اثر مکتوبی بر جای نمانده باشد نشانه ضعف نیست. فردید در سال‌های ۱۳۱۵ تا ۱۳۲۰ حدود ده تا ۱۵ مقاله دارد که مقاله‌هایی جدی هستند، ولی مسئله برای فردید مدام پیچیده‌تر شد. از سوی دیگر در دوره‌ای قرار گرفت که افراد زیادی نتوانستند بنویسند. مثلا مظفر بختیار استاد برجسته علوم انسانی بود، اما کتابی ننوشت. فردید نیز ننوشت همانطور که جرج هربرت مید ننوشت.

عضو هیئت علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی گفت: شاگردان فردید دارند فردید را له می‌کنند. در مستند تئوریسین خشونت، عباس سلیمی نمین می‌گوید از افرادی که در کیهان می‌نوشتند هیچکس فردیدی نبود، پس عباس معارف در کیهان چه می‌کرد؟ از طرفی عبدالکریم سروش هم دروغ می‌گوید. او در مستند می‌گوید که همه در کیهان فردیدی بودند در حالی که خود او نیز در کیهان می‌نوشت. عباس معارف درباره دستگاه فکری فردید خیلی دقیق صحبت می‌کند در حالی که حرف‌های رجبی درباره فردید کلی‌گویی است.

یوسفی افزود: فردید می‌گوید من غرب زده‌ام. نمی‌شود کسی مقاله علمی پژوهشی بنویسد و در آن مقاله بگوید که غرب بد است، چون همان مقاله، ژورنالی که مقاله در آن چاپ می‌شود و اثر مقاله از غرب آمده است. فردید تصور نمی‌کرد که می‌توان از ذیل غرب بیرون آمد. فردید معتقد است که تاریخ دوره‌هایی غیر‌قابل بازگشت دارد.

وی با بیان این که علم بومی می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد ، گفت: یکی از معانی علم بومی این است که این علم به موضوعات خاص ایران می‌پردازد مثلا فرم خانواده در ایران با فرم خانواده در آمریکا متفاوت است پس جامعه‌شناسی خانواده در ایران باید با جامعه شناسی خانواده در آمریکا متفاوت باشد. در این معنی علم بومی که مناقشه‌ای نیست.

یوسفی ادامه داد: معنی دیگری که از علم بومی برداشت می‌شود این است که، چون ایران با غرب فرق دارد باید برای ایران نظریه‌های مختلف یا روش‌های تحقیق متفاوتی پدید آورد. نظریه‌هایی که ایران را توضیح می‌دهند غرب را توضیح نمی‌دهند.

این استاد دانشگاه درباره معنی چهارمی که علم بومی می‌تواند داشته باشد گفت: ما پیشینه و احکام و مناظر علمی داریم مثلا فارابی حرف‌های خوبی زده است، این که حرف‌های فارابی را بیاوریم و وارد یک علم مانند ارتباطات کنیم معنی چهارم علم بومی است. یکی دیگر از معانی علم بومی این است که با توجه به اتفاقاتی که در ایران روی داده، داده‌های جدیدی را وارد علم کنیم مانند آن چه محسنیان راد در علم ارتباطات کرد.

یوسفی اظهار کرد: گفته می‌شود ما، چون کشور خاصی هستیم پس احتیاج به روش‌شناسی خاصی داریم. این ایده که، چون شی متفاوت است علم متفاوتی نیاز دارد از محصولات فلسفه قرن ۱۹ غرب است. این که بگوییم دولت بیاید و علم بومی تاسیس کند و متولی علم شود نیز ایده‌ای از سوی غرب است. به طور کلی دوگانه شرق-غرب محصول قرن ۱۷ اروپا است. به همین دلیل است که فردید می‌گوید غرب‌زده است و این جاست که مسئله پیچیده می‌شود.

در ادامه این نشست، محسن کوقان، کارگردان مستند تئوریسین خشونت که درباره اندیشه‌های احمد فردید بود با بیان این که فضای علوم انسانی ایران چه در حوزه و چه در دانشگاه با سطحی‌زدگی رو‌به‌رو شده گفت: جامعه مخاطب من نسلی از بدنه دانشگاهی است که اصلا اسم فردید را نشنیده‌اند. چرا سروش در این مستند اهمیت پیدا می‌کند؟ چون فضای دانشگاهی اسم سروش را شنیده، اما فردید را نمی‌شناسد.

وی افزود: این جنس پرداختن به فردید برای این است که هر کس در دنیای علوم انسانی ایران حضور دارد از سطحی بودن این فضا رنج می‌کشد و من گام کوچکی برداشتم که یک اندیشمند را به نسلی که اسم فردید را نشنیده بشناسانم. ما امروزه غربزدگی را از منظر سیاسی می‌بینیم و کسی غرب را از منظر ارزشی بررسی نمی‌کند. بحث غربزدگی بحث مهمی است و ما چه بخواهیم از غرب فاصله بگیریم و چه بخواهیم به آن نزدیک شویم باید غرب را بشناسیم.

کوقان با بیان این که این مستند با کمترین هزینه ممکن ساخته شده گفت: از آن جایی که اصحاب رسانه از این سبک مستند سازی در فضای اندیشه استقبال نمی‌کنند این مستند با کمترین هزینه ممکن ساخته شده است. زاویه نگاه‌های مختلفی نسبت به غربزدگی وجود دارد که من سعی کردم در این مستند به این دیدگاه‌های مختلف بپردازم.

وی با اشاره به بنیاد فردید گفت: متاسفانه در ایران، شاگردان اندیشمندان را مصادره به مطلوب می‌کنند. صوت‌ها و فیلم‌هایی در بنیاد فردید وجود دارد که آن‌ها را در اختیار کسی قرار نمی‌دهند.

این مستند ساز در پایان درباره علم بومی گفت: طرفداران علم بومی در ایران متاسفانه تحت تاثیر فضای سیاسی و با بودجه‌های کلانی که می‌گیرند خروجی مناسب ندارند. از سوی دیگر از دانشگاه نیز نمی‌توان دفاع کرد، چون ما الان اندیشمندی در فضای دانشگاه نمی‌بینیم. دانشگاه‌های ما نمی‌توانند موضوعات ایران را مورد تحلیل قرار دهند. در واقع هم موافقان و هم مخالفان علم بومی در حال حاضر ناکار‌آمدند.