ماشینم را می‌فروشم تا سرم جلوی شهید جهان‌آرا پایین نباشد

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، حمیدرضا آذرنگ کارگردان و نمایشنامه‌نویس تئاتر، بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون و دبیر بیست و دومین جشنواره تئاتر ملی فتح خرمشهر به برنامه «فرمول یک» تلویزیون رفت و صحبت‌های قابل تأملی را عنوان کرد. او در ابتدا درباره این جشنواره گفت: همانطور که از نام جشنواره پیدا است در گذشته 21 دوره از آن برگزار شده است؛ این جشنواره در ابتدا شکل محلی داشته است و کم‌کم به جشنواره‌ای وزین در سطح استان بدل شده تا امروز که ملی شده است و چشم‌اندازی برای بین‌المللی شدن آن هم داریم. چون بضاعت آن را به‌طور کلی دارد، البته نه به‌صورت سخت افزاری. جشنواره هم از 15 تا 19 آبان‌ماه در آبادان و اروند برگزار می‌شود.

وی که دوران کودکی‌اش در دوران انقلاب و جنگ گذشته است، افزود: این جشنواره به مناسبت فتح خرمشهر است و با وجود همه نکبت و رذالت واژه جنگ در همه‌جای دنیا اما مربوط به بخشی از جنگ است که از فتح می‌گوید و به یکی از مناسبت‌های ملی کشورمان می‌پردازد که به شدت حماسی و باشکوه است.

بازیگر فیلم سینمایی «ملکه» ادامه داد: این جشنواره قرار نیست از جنگ دفاع کند و هر رخدادی که بخواهد از جنگ دفاع کند هم وزن خود جنگ می‌تواند سیاه و کبود باشد؛ بلکه یک مراسم پایکوبی و جشن باشکوهی است تا بگوییم ما روزی اینجا را از بند آزاد کردیم.

آذرنگ در پاسخ به اینکه چرا جشنواره در خردادماه و همزمان با مناسبت آزادسازی خرمشهر برگزار نمی‌شود، توضیح داد: 21 دوره قبل جشنواره در همین ایام برگزار شد اما هوا به شدت گرم بود، ما هم با تغییر زمان برگزاری جشنواره، چالش‌هایی با دوستان داشتیم؛ اما واقعاً در چنین شرایطی نه هنرمند رغبت دارد اثر بدهد نه کسانی که به لحاظ اجرایی کار می‌کنند توانایی دارند صبح تا شب در گرما دنبال کارها بدوند.

وی در پاسخ به این سؤال که به حضورش در جنوب کشور و قطعی برق در اوج گرما اشاره می‌کرد، یادآور شد: خود آنجا حسابی گرم است، قطعی برق هم پیش بیاید که فاجعه می‌شود؛ به یکی از دوستان می‌گفتم اگر شما کولرتان خراب باشد مهمان دعوت می‌کنید تا بیاید و ببیند شما چه می‌کشید؟ به هر حال تاریخ مهم نیست رخداد مهم است و آزادسازی خرمشهر واقعه‌ای است که تمام طول سال می‌توانیم با آن عشق‌بازی کنیم؛ خدا را شکر از مسئله تغییر تاریخ جشنواره هم عبور کردیم و پذیرفته شد.

این نمایشنامه‌نویس درباره نمایش «ترن» که مجری آن را شاهکار خطاب می‌کرد، اظهار کرد: مردمان جنوب هشت سال تمام جنگ را به‌صورت کاملاً مستقیم تجربه کردند؛ البته تمام مردم ایران درگیر جنگ بودند اما خرمشهر و آبادان به‌نفسه ویرانی جنگ را دیده‌اند؛ متأسفانه آثار آن هم هنوز هست و دولتمردان نتوانستند ذره‌ای تأثیر بگذارند و حال عمومی مردم زیاد خوب نیست؛ مردم سرزمینی که در رگ‌های آن نفت کشیده شده و بخشی از دغدغه‌های مالی مملکت را رفع می‌کند نباید این‌قدر گرفتار باشند.

آذرنگ با اشاره به واژه «ضدجنگ» تصریح کرد: همیشه از خلق برخی واژه‌ها تعجب داشتم؛ مثل واژه ضدجنگ که باعث شد برخی آثار هنری متوقف شود؛ آیا باعث شرافت کسی است که ضدجنگ کار کند یا باعث می‌شود از جنگ جلوگیری شود؟ خلط مبحث شده است.

وی یادآور شد: قرار اولیه ما برای این جشنواره این بود که مردم را با تئاتر به جشنواره بکشانیم؛ بنابراین این نیست که نگاه آماری داشته باشیم و مردم بیایند و بروند بلکه باید رسالت فرهنگی اتفاق بیفتد. قرار این است که از آموزش و پرورش کمک بگیریم و برای بچه‌ها تئاتر کودکان بگذاریم حتی اگر مرتبط به جنگ نباشد چون کودک که نباید جنگ را ببیند و با نمایش‌های دیگری می‌خواهیم شاهد حضور کودکان هم در جشنواره باشیم.

دبیر بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر ادامه داد: در کنار موضوع اصلی جشنواره، بخش آزاد را هم قرار داده‌ایم و تمام همّ‌وغم‌ّمان را گذاشته‌ایم تا یک جشن باشکوه را در 5، 6 روز که خرمشهر و آبادان میزبان 16 استان کشورند برگزار کنیم و میزبان هنرمندان نیمی از استان‌هاییم.

آذرنگ با اشاره به شادی که در این جشنواره در جریان خواهد بود، تأکید کرد: گاه با نگاه‌هایی مواجه می‌شدم که می‌گفتند اگر لبخند زده شود چه اتفاقی می‌افتد!؟ گفتم این جشنواره درباره فتح است برای این هم سوگواری کنیم؟ مردم به اندازه کافی سوگواری می‌کنند! و حتی در شرایط فعلی در سوگ زندگی‌اند! شهرسازی آبادان و خرمشهر را که آدم می‌بیند می‌گوید چطور چنین چیزی ممکن است چه اتفاقاتی آن حول و حواشی می‌افتد که آن مردم را آنقدر محروم ببینیم؟!

وی ادامه داد: ما می‌خواهیم در این جشنواره آتش‌بازی بگذاریم، موسیقی بیداد کند، در کوچه‌ها جشن راه‌بیندازیم و پایکوبی‌مان به گوش خیلی‌ها برسد که اینجا دست ما نبوده و حالا آزاد شده و ما داریم هلهله می‌کنیم؛ این جشنواره 21 دوره برگزار شده است و کار فرهنگی کردن در مداومت آن است. اگر پشت کار فرهنگی فکر باشد، ما در این 21 دوره هربار یک لامپ کم مصرف 100 روشن کرده‌ایم و حالا اندازه 21 لامپ کم مصرف به امکانات اضافه شده است.

بازیگر «غلامرضا تختی» با انتقاد از وضعیت سالن‌های تئاتر در خرمشهر یادآور شد: با وجود اینکه جشنواره بوده، حیات از سالن‌ها رخت بربسته و همواره یک‌سری امکانات به‌صورت قرضی آنجا بوده است؛ من عاشق ایرانم اما از اسم جنوب نمی توانم بگذرم؛ در این جشنواره پای یک اسم درمیان است، پای هیچ عقیده سیاسی و ایدلوژی هم نیستم! اما نام محمد جهان‌آرا مقدس و بزرگوار است و به‌جایی ربطی ندارد که به آن نسبت بدهیم.

آذرنگ تصریح کرد: لوگوی همین جشنواره، محصول از جان‌گذشتن این دوستان بوده است و محل کسب خیلی‌ها! اما این دوستان خودشان دارند از یاد می‌روند و این دردناک است و جشنواره فتح خرمشهر باید اسم آنها را یادآوری کند؛ آن موقع که موبایل نبوده تا آنها با تانک سلفی بگیرند یا بنویسند من و عراقی همین حالا یهویی. یک لباس خاکی تنشان بوده و دسته و رده و یگان هم برایشان مهم نبوده است. این آدمها برای من در رأسند و عاشقانه دوستشان دارم و به‌خاطر آنها از پا نمی‌نشینم.

وی اذعان کرد: یک‌شب به استعفا نزدیک شدم و اولین جمله‌ای که برای دوستی فرستادم که بگویم استعفا می‌دهم، گفتم با عذرخواهی از محمد جهان‌آرا استعفا می‌دهم؛ در دوره‌های گذشته  250 میلیون برای برگزاری این جشنواره داده بودند و من گفتم با این مبلغ یک کار نیمه حرفه‌ای تئاتر ببیندید شرف دارد تا این اتفاق بزرگ و این اسم را با این کوتاه‌نگری‌ها ویران کنید و برای همین گفتم من دیگر نیستم.

دبیر جشنواره تئاتر ملی فتح خرمشهر در ادامه روایتی که از استعفای خود داشت، توضیح داد: به من قول دادند این مبلغ 250 میلیون به 300 تبدیل بشود و سرانجام تلاش کنند آن را 400 میلیون کنند؛ گفتم به همین مبلغ هم برسانید خوب است و من برای باقی کار گدایی می‌کنم؛ این تکدی برای من افتخارآمیز است. هنرمند و به‌طور کل انسان با غرورش زنده است اما برای این اتفاق حاضرم دستم را جلوی هرکسی دراز کنم غیر از نامردان که هیچوقت کاری با آنها ندارم؛ قرارمان این شد اما وقتی رفتیم، دیدیم در برآورد همان 250 میلیون را ذکر کرده‌اند.

آذرنگ ادامه داد: ارشاد منطقه آزاد اروند متولی این جشنواره و حامی آن مرکز هنرهای نمایشی تهران است و آنها هم به همین میزان به جشنواره کمک کردند؛ شهرام کرمی مدیر وقت هنرهای نمایشی اعلام کرد به همان میزان منطقه آزاد به جشنواره کمک می‌کند و این مبلغ دارد بیشتر هم می‌شود؛ اما به هر حال این مناسبت و اتفاق خجسته و فرخنده عین بچه یتیمی وسط است که انگار به زور دارند قبولش می‌کنند. وقتی آدم بچه سرراهی می‌بیند جگرش می‌سوزد، اینکه مایه مباهات است چرا؟ البته منطقه آزاد به اندازه بضاعتش دارد کار می‌کند و بیش از این در ساختار آن برای این اتفاق فرهنگی تعریفی نشده است.

نویسنده نمایش «دو متر در دو متر جنگ» تصریح کرد: من کجاها که برای این جشنواره رفته‌ام و به چه کسانی رو زده‌ام؛ وزیری داریم که در مراسمی می‌گفت این جشنواره حتماً باید حمایت شود اما بعدها فهمیدیم نامه ما را گم کرده بود! برای بار سوم که به او گفتیم پاسخ داد من وقت ندارم تئاتر ببینم و اصلاً مرا یادش نبود. من به‌صراحت به او گفتم نه آمده‌ام مجیز بگویم نه هیچ، فقط آمده‌ام شرایط را توضیح بدهم و می‌دانم عمر میز تو شاید یک سال هم نشود. اما با وجود اینکه خودشان با این وجد گفتند می‌خواهیم همکاری کنیم اما خبری نیست.

وی اضافه کرد: این جشنواره خیلی تنها مانده است و من این را با صدای بلند گفته‌ام؛ همسرم ساناز ادیب می‌گفت می‌دانم تو ممکن است ماشینمان را هم برای این جشنواره بفروشی! من زیاد پس‌انداز ندارم و اگر لازم باشد ماشینم را هم می‌فروشم که سرم جلوی "محمد جهان‌آرا" پایین نباشد، امیدوارم با شنیدن صدای من اتفاقی بیفتد.

آذرنگ ادامه داد: مگر می‌شود فقط ارشاد و منطقه آزاد اروند نسبت به این موضوع احساس دِین کنند؟ یعنی هیچ ارگان دیگری خودش را مدیون نمی‌داند و نمی‌خواهد برای چنین اتفاق فرهنگی مشارکت کند؟ باید بدانیم بزرگترین قدرتها صاحب تئاتر قوی‌اند و تئاتر تمدن‌ساز و ریشه است و از بدو ایجاد بشر با بشر بوده و خود زندگی است.

این هنرمند در ادامه از سیدعلی ضیاء قول گرفت مجری اختتامیه این جشنواره باشد و گفت: هنرمندان دیگری هم مهمان ما خواهند بود و می‌کوشیم یک‌قدم برداشته شود نه اینکه فقط جشنواره برگزار شود. این روزها دنبال اینیم که یک تعداد نور برای سالن‌ها بگیرم و سالن‌ها مرمت و رنگ آمیزی شود و بوی تعفن دستشویی‌ها که انگار 10 سال است کسی از آنها استفاده نکرده از بین برود. به هر حال امکانات ضعیف است و منطقه آزاد هم برای مرمت هزینه کرده‌اند اما گویا این امر کارشناسی نشده اتفاق افتاده است؛ در مجموع دردناک است هر روز خبر دو اختلاس بشنویم اما من به‌عنوان دبیر جشنواره اینجا بخواهم از مشکلات این اتفاق فرهنگی بگویم.

بازیگر «تنگه ابوقریب» در پاسخ به این سوال که می‌گفت فقط 2 درصد مردم تئاتر می‌بینند که شاید همین آمار هم از آثار کمدی باشد، تأکید کرد: از همین 2 درصد هم باید ببینید چه نمایشی می‌بینند؟ همان اتفاقی که در جریان سینما و تلویزیون هم هست؛ خوشبختانه برای جشنواره ما بیش از 600 اثر در تمامی بخش‌ها شرکت کردند که تعداد بالایی برای جشنواره‌ای با این عقبه است و بیش از 600 گروه آمده‌اند؛ برای کسانی که نتوانسته‌اند به جشنواره راه پیدا کنند هم آرزو می‌کنم که در دوره‌های بعد بین ما باشند. هیچ کمک و وعده‌ای به ما داده نشده اما از تمام ارگان‌ها؛ شهرداری، فرمانداری، نیروی انتظامی، اورژانس، هتلداران، کشتی‌رانان، آموزش و پرورش و... تشکر می‌کنم بلکه کمکمان کنند و دست تمنایم به‌سوی همه دراز است.

آذرنگ افزود: جشنواره ما در بخش‌های صحنه‌ای، میدانی و محیطی، بخش کوتاه و بخش نمایشنامه‌نویسی برگزار می‌شود؛ ادبیات دراماتیک در عرصه جنگ رو به نیستی می‌رود و کسانی که دغدغه نوشتن از نکبت جنگ را داشته‌اند خانه‌نشین شده‌اند، خود من هم دیگر زیاد دستم به قلم نمی‌رود؛ این زخمی است که باید درمان شود. خوشبختانه در این بخش هم 190 اثر تازه فرستاده شد که از بینشان 5  اثر برگزیده در یک مجلد زیر نظر مهرداد رایانی مخصوص چاپ می‌شود.

دبیر بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر یادآور شد: جلسات نقد و بررسی هم راه انداخته‌ایم و جشنواره‌ها باید محل کنش و واکنش باشند و این بخش هم زیرنظر استاد نصرالله قادری برپا می‌شود؛ کارگاه‌های آموزشی هم زیر نظر "پیام دهکردی" خواهد بود. البته همه می‌گویند کو پول و امیدوارم همه اینها بشود. بخش کوتاه هم از یک دقیقه تا 20 دقیقه است و به نظرم اتفاق ویژه‌ای می‌تواند باشد.

وی تأکید کرد: من در خراسان در جشنواره نمایش‌های کوتاه که از 30 ثانیه تا 30 دقیقه بود، آثاری دیدم که بی‌نظیر بود و در 2 دقیقه بن‌مایه اثر به شدت قدرتمندی را می‌دیدی که خلق آن ورزیدگی می‌خواست. بخش مسابقه‌های میدانی و محیطی را هم داریم که مردم آن را داوری می‌کنند.

بازیگر فیلم «بیست و یک روز بعد» در بخش‌های بعدی برنامه که حالت مسابقه و سرگرمی داشت، در بخشی که باید جمله‌ای از جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور را مبنی بر بهبود وضعیت مردم کامل می‌کرد، تصریح کرد: ما این نقل را تکمیل می‌کنیم اما چقدر دردناک است آدم با صداقت بتواند راست چیزی را نگوید!

آذرنگ اذعان کرد: گمنامانی در کنار "محمد جهان‌آرا" بودند که ما حتی اسمشان را هم نمی‌دانیم؛ چون فضای مجازی آن زمان نبوده که آنها خودنمایی کنند و کاری کردند که به آنها افتخار کنیم؛ در همه‌جای دنیا از این مناسبت‌ها حماسه‌سرایی می‌کنند تا آنها را به گوش دنیا برسانند و از آنها به‌عنوان ابزار تبلیغاتی به‌نفع مردم استفاده می‌کنند نه به‌نفع سیاست.

دبیر بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر همچنین در پایان خبر دست‌اولی درباره جشنواره نیز ارائه کرد: سالهای پیش تندیس جشنواره یک نخل بود، گاهی اندازه اتفاقات فرهنگی را آنقدر پایین می‌آورند که آدم به کمترین‌ها قناعت می‌کند؛ اما امسال تندیس جشنواره سردیس "محمد جهان‌آرا" است و امیدوارم این بزرگترین نشانه و نماد جشنواره باشد؛ این را هم بگویم که هیچکس منتی سر این جشنواره ندارد، منت این جشنواره و آن روزگاران به گردن ما است و اگر بیایند افتخارشان است من هم دستشان را می‌بوسم و من منت‌دارم.

علی ضیاء نیز در پایان به رسم هر قسمت، دمابان، کیسه پارچه‌ای و دستبندی را که دختران مناطق محروم درست کرده بودند، به آذرنگ اهدا کرد و او هم گفت به اندازه 500 هزار تومان در حد بضاعت خودش از این دستبندها خریداری می‌کند و در پایان گفت: من فدای مردم سرزمینم.