کلنگ‌زنی پتروشیمی کرمان بیشتر شبیه فرصت است یا تهدید؟ / توقف در نقطه صفر

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ حنانه جانمحمدی؛ کرمان، استانی وسیع و تاریخی که به اندازه وجب‌های خاک پهناورش با کم آبی و خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کند. استانی که به اندازه تاریخ ایران قدمت داشته و می‌توان با استفاده از دیگر ظرفیت‌های کاربردی اش درآمد زایی کرد و رونق اقتصادی را به این دیار بازگرداند. اما این بار پتروشیمی با جانمایی غلط و بدون کارشناسی آن هم در شهری که برای تهیه آب مصرفی شهروندانش بعضا با مشکل رو به روست، این طرح بدترین گزینه برای رشد اشتغال زایی است.

پتروشیمی فجر کرمان که تفاهم‌نامه احداث آن در سال ۹۳ امضا و در سال ۹۵ کلنگ‌زنی شد، در حال حاضر بدون هیچ پیشرفت فیزیکی رها شده است. تنها پیشرفتی که بعد از گذشت این چند سال چشم‌ها را به خود جلب می‌کند، نصب تابلویی در بیابان محل احداث بود که آن هم مدتی پیش جمع شد. به این پروژه عنوان یک برنامه کشوری داده شده در صورتی که با موانع بسیاری مثل تامین خوراک، مجوز‌های زیست‌محیطی، ابهام جدی در تامین آب موردنیاز و مشکلات تامین مالی مواجه بوده و هست.

با تشکیل هیئت موسس صنایع پتروشیمی فجر کرمان در بهمن ۹۳، وعده‌های مسئولان درباره طرح و نقش آن در کاهش خام فروشی و اشتغال در استان اوج گرفت و وارد رسانه‌ها شد تا دل مردم را به طرح و وعده‌ای پوچ که از ابتدا با ابهامات و تردید‌هایی جدی مواجه بوده است. یکی از سوالات و تردید‌هایی که مطرح می‌شود این است که ایجاد صنعت پتروشیمی در منطقه خشک و بدون سرمایه نفت و گاز کرمان به کدام توجیه اقتصادی قصد ظهور دارد؟

در نشست هیئت موسس این مجتمع، علیرضا رزم‌حسینی استاندار وقت کرمان با تضمین تامین زمین، برق، آب و گاز مورد نیاز این پروژه، مدعی شد با فعال شدن پتروشیمی فجر کرمان، ۵ هزار شغل به صورت مستقیم و ۶۰ هزار شغل به صورت غیر مستقیم ایجاد خواهد شد و حتی با توجه به کمبود منابع آب در کرمان، تکنولوژی‌های بکار رفته در این مجتمع در آینده منجر به تولید آب خواهد شد.

این طرح که به قول و گفته نماینده کرمان در مجلس می‌خواست چه در زمینه اشتغال‌زایی، افزایش روحیه و امنیت روانی مردم، شادابی نسل جوان و رونق اقتصادی تاثیر گذار باشد، با گذشت زمان به نمونه بارز یک طرح غیرکارشناسی تبدیل شده است و می‌شود گفت که روی دست مسئولان مانده است. هرچند به گفته نماینده کرمان در آبان سال گذشته، مسبب اصلی تاخیر در راه اندازی این طرح نوسانات ارزی بوده، اما مشکلات متعدد این طرح به قدری جدی است که پیشرفت این طرح را به اخذ مجوز و موافقت‌نامه‌محدود کرده است.

مطالعه بر روی بازدهی این طرح ۴ سال طول کشید، اما در آبان سال ۹۷ سرمایه‌گذار این طرح تقاضای تغییر محصولات تولیدی را مطرح کرد. همین مسئله باعث ایجاد وقفه‌ای طولانی در روند اجرایی پروژه شد. همچنین مدیرکل محیط زیست استان کرمان در اردیبهشت سال جاری اعلام کرد که طرح ارزیابی زیست محیطی این پروژه به سازمان محیط زیست کشور ارائه شده، ولی هنوز موافقتی با آن صورت نگرفته و مجوزی به این طرح تعلق نیافته است.

عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور در مصاحبه‌ای اعلام کرد که از ابتدای سال جاری برای هیچ کارخانه فولاد و پتروشیمی که در داخل سرزمین قصد ظهور داشته باشند مجوزی صادر نخواهد شد و احداث این دو صنعت از این پس تنها به شرط احداث در سواحل کشور مجاز خواهد بود.

قبل از امضای تفاهم‌نامه احداث مجتمع پتروشیمی فجر کرمان در سال ۹۳، نماینده مردم رفسنجان در نامه‌ای به استاندار کرمان مدعی این شد که این پروژه بیش از دو سال است که توسط مجتمع صنعتی رفسنجان در حال پیگیری برای اخذ مجوز و موافقت اصولی بوده، اما الان که موافقت‌های لازم صادر شده از انتقال این طرح به کرمان شوکه شده و معتقد است این جریان با اعمال نفوذ و فشار بعضی از مسئولان استان انجام گرفته و حق مردم رفسنجان پایمال شده است.

پای این اعتراضات حتی به خطبه‌های نماز جمعه رفسنجان رسید و حجت‌الاسلام عباس رمضانی‌پور، امام جمعه رفسنجان در بخشی از صحبت هایش به این وموضوع اشاره کرد و گفت که با ایجاد این صنعت در رفسنجان عمده مشکلات این شهر برطرف می‌شد و فرصت شغلی زیادی شکل می‌گرفت؛ لذا مردم از حق خود نمی‌گذرند. امام جمعه رفسنجان در بخشی دیگر از گفته هایش گفت که سال‌های زیادی است که در رفسنجان طرح و پروژه‌ای که بتواند باری از دوش مردم بردارد و مسبب رونق اقتصادی باشد انجام نشده و پتروشیمی چیزی نیست که بشود به راحتی از خیر آن گذشت.

محمدمهدی زاهدی، نماینده مردم کرمان در مجلس شورای اسلامی در گفتگویی در تیرماه ۹۴، در پاسخ به سوالی درباره منابع تامین آب مورد نیاز این مجتمع پتروشیمی گفت: برای تامین بخشی از آب مورد نیاز مجتمع، درخواست ۲۰۰ لیتر بر ثانیه آب از محل آب‌های زیرزمینی به شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان داده شده که در حال حاضر قرارداد ۱۰۰ لیتر آن قطعی شده و مجوز حفر چاه برای تامین ۲۰ لیتر در ثانیه از این محل صادر شده و به عنوان آب پایدار از محل پساب شهر کرمان ۵۰۰ لیتر در ثانیه آب به این شرکت واگذار شده است.

مدیرعامل مجتمع پتروشیمی فجر کرمان در گفت‌وگویی در مهرماه ۹۵، راهکاری که برای حل مشکل آب در نظر گرفته شده را تصفیه پساب شهری کرمان عنوان کرد و گفت که در این راستا مذاکراتی با مدیر عامل آبفا کرمان در خصوص جمع آوری و تصفیه فاضلاب کرمان صورت گرفته که کل فاضلاب کرمان را به پتروشیمی فجر کرمان واگذار کنند. همچنین پتروشیمی فجر کرمان آماده است که خریدار پساب تصفیه‌شده کرمان نیز باشد.

آنطور که به نظر می‌رسد آب مورد نیاز مجتمع پتروشیمی کرمان از طریق تصفیه پساب شهری نیز با مشکل‌های متعددی مواجه است. در آبان ۹۷ رئیس سازمان صمت استان کرمان، مصرف آب این مجتمع پتروشیمی را در مقایسه با بخش کشاورزی ناچیز خوانده و گفت که آب مصرفی صنایع و معادن استان به زودی از خلیج فارس و دریای عمان تامین می‌شود لذا چالشی در این حوزه برای صنعت وجود ندارد و با نگاهی ویژه ضعف کرمان در نداشتن پتروشیمی جبران خواهد شد.

بنا به گفته مدیر عامل این پتروشیمی در آغاز پروژه به بهانه کمبود آب، خوراک اختصاص داده شده قابل ملاحظه نبود، اما پس از مطالعات فنی و اقتصادی طرح و اطمینان وزیر نفت از نحوه عملکرد و توان این پروژه به این باور رسیدند که مدیریت اجرایی پتروشیمی فجر کرمان عملکرد درستی داشته و ضمن رضایت از تیم اجرایی پروژه دستور افزایش خوراک را به میزان یک میلیون تن متانول در سال صادر کردند. به گفته معاون امور عمرانی استانداری کرمان، با توجه به اینکه طرح‌های جدید پتروشیمی باید درکنار دریا باشد، صدور مجوز خوراک پتروشیمی فجر کرمان گام بسیار مهم و مثبتی برای اجرای این طرح است. با این حال شنیده‌ها و گفته‌ها حاکی از رایزنی‌های نماینده کرمان با وزارت نفت برای اخذ مجوز است.

به گفته استاندار کرمان این طرح از هفت خوان مجوز‌ها عبور کرده و با مشکل مالی و عدم تامین سرمایه مواجه شده است. با این وجود این سوال مطرح می‌شود که چرا در منطقه‌ای که با مشکلات متفاوتی رو به رو است، آقایان از احداث مجتمع پتروشیمی ذوق زده می‌شوند و از آن به عنوان یک طرح کلان ملی نام می‌برند؟ پافشاری نمایندگان و مسئولان شهری و اعمال نفوذ در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های کارشناسی این پروژه با چه توجیهی قابل قبول است؟ حتی محمد عباسی، مدیرعامل پتروشیمی فجر کرمان نهفته در گفتگویی اعلام کرد که ما نیاز داریم به هر قیمتی پای این صنعت در کرمان باز شود و مسئولان نظام باید خود را موظف به ایجاد پتروشیمی و صنایع وابسته به آن در کرمان بدانند.

 

عسکری، دبیر قرارگاه احمدی روشن کرمان معتقد است که این پروژه کمتر از آن است که حتی بخواهیم اسمش را طرح بگذاریم چه برسد به مجتمع پتروشیمی. به گفته او پیشرفت این پتروشیمی فقط در حد یک تابلو در بیابان بوده که بعد از مدتی حتی آن را از حاشیه بیابان جمع کردند.