کشف گونه گیاهی جدید از سوی پژوهشگران دانشگاه شهید چمران اهواز / مسئولان دغدغه زیست‌شناسی ندارند

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ گیاهان، گروه بزرگی از گونه‌های زنده هستند که علاوه بر نقش زینتی که دارند در انواع روش‌های درمانی نیز از آن‌ها استفاده می‌شود. امروزه محوریت علم زیست شناسی به سمت کشف و شناسایی گونه‌های گیاهی جدید و درک خواص دارویی در حرکت است تا در زمینه رفع معضلات درمانی به روش‌های طبیعی و سنتی گام بردارد و علاوه بر آن، از این طریق به درآمدزایی برسد و اقتصاد را رونق دهد.

در ایران نیز پژوهشگران و محققان گروه زیست شناسی از بستر‌های لازم بهره می‌گیرند تا به کشف و شناسایی گونه‌های جدید گیاهی بپردازند و اغلب موفق می‌شوند تحقیقاتی روی خواص این گیاهان انجام دهند و در زمینه‌های دارویی و درمانی و اقتصادی از آن‌ها استفاده کنند، اما این مهم به اندازه کافی در ایران رشد نکرده و فعلا منتهی به کشف و شناسایی این گونه‌ها است و اغلب پژوهشگران موفق نمی‌شوند به خواص گیاهانی که کشف کرده اند به طور صحیح و اصولی پی ببرند.

پژوهشگران دانشگاه شهید چمران اهواز در چند سال اخیر در این زمینه گام‌های موثری برداشته اند و قدم در راه کشف گونه‌های جدید گیاهی گذاشته اند و حتی توانسته اند انواع مختلفی از گیاهان را که در دنیا نظیر ندارند در سطح استان خوزستان کشف و به جهان معرفی کنند.

محمدرضا پریشانی، عضو هیئت علمی گروه زیست‌شناسی دانشکده علوم دانشگاه شهید چمران اهواز است که در قالب طرح‌های علمی دانشجویی در این زمینه فعالیت دارد و حتی توانسته گونه‌ای گیاهی را کشف و شناسایی کند و آن را به دنیا معرفی کرده است.

پریشانی در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: از سال ۸۲ تاکنون در گروه زیست شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز شروع به تحقیق روی گونه‌های گیاهی مختلف کرده ام و طی گردش علمی و مطالعه پژوهشی که در مناطق مختلف استان خوزستان برای دانشجویان برگزار کردیم در سال ۹۴ متوجه نوعی جدید از گونه‌های گیاهی شدیم که نظیر آن را ندیده بودیم. بعد از بررسی‌های مختلفی که انجام دادیم در سال ۹۵ این موضوع اثبات شد که این گیاه، گونه‌ای جدید است که خاص منطقه شیمبار شهرستان مسجدسلیمان استان خوزستان است.

عضو هیئت علمی گروه زیست‌شناسی دانشکده علوم دانشگاه شهید چمران اهواز می‌افزاید: طبق بررسی‌هایی که انجام شد و تحقیقاتی که روی این نوع گونه گیاهی انجام دادیم، مشخص شد که این گیاه از انواع گل آفتابگران است، اما به طور دقیق نمی‌شد اطلاعاتی از ویژگی‌های آن به‌دست آورد. بررسی ویژگی‌های این گونه گیاهی زمان بر بود البته این زمان بر بودن مختص همین نوع گیاه نیست و اغلب گونه‌هایی که توسط پیوهشگران کشف و شناسایی و ثبت می‌شوند نیاز به پروسه زمانی طولانی دارند و این طولانی بودن به معنای تحقیق چندین ساله نیست، اما بسته به نوع گونه گیاهی از یک تا سه سال زمان نیاز است.

وی با بیان اینکه برای رسیدن به نتایج دقیق و کشف بی چون و چرای گونه‌های گیاهی نیاز به دقت بالا است و همین مسئله باعث زمان بر شدن این پروسه می‌شود، اضافه می‌کند: البته طی این مسیر بی خطر نیست و حتی در جریان مطالعه روی گیاهان دارویی ممکن است حوادثی برای محققان پیش آید و ممکن است جان آنان به خطر افتد و همین مسئله دلیلی برای حمایت بیشتر از محققان این حوزه است و به طور جد نیازمند این حمایت‌ها از سوی مسئولان هستیم. در جریان شناسایی این گونه گیاهی در سال ۸۴ از صخره سقوط کردم و همین مسئله باعث شد پروسه شناسایی و تحقیق روی این گونه زمان بیشتری ببرد.

پریشانی ابراز می‌کند: بعد از تحقیقاتی که روی این گونه انجام دادیم مشخص شد که این گیاه از تیره Tricholepis است و زمانی که از کشف آن برای اولین بار در دنیا مطمئن شدیم، تصمیم گرفتیم نام استان خوزستان را برای آن به کار ببریم چرا که این گونه تاکنون فقط در منطقه شیمبار شناسایی و کشف شده است و بر همین اساس نام Tricholepis khuzistanica Parishani را برای آن انتخاب کردیم و با این اصطلاح به معرفی آن به پژوهشگران گروه زیست شناسی کشور‌های مختلف معرفی کردیم.

 

وی ادامه می‌دهد: حتی تحت عنوان Tricholepis khuzistanica Parishani اواخر سال ۲۰۱۸ تصویر و ویژگی‌های ظاهری این گونه گیاهی در عرصه‌های بین المللی به نمایش درآمد و بنابر بررسی‌های انجام شده این گیاه، گونه بومزاد (Endemic) منطقه شیمبار استان خوزستان بوده و تنها در یک وسعت نسبتاً کوچک دیده می‌شود.

عضو هیئت علمی گروه زیست‌شناسی دانشکده علوم دانشگاه شهید چمران اهواز اذعان می‌کند: در بخشی از تحقیقات گیاه‌شناسی، وضعیت مناطق مختلف ازنظر فلوریستیک مورد بررسی قرار می‌گیرد. در چنین مطالعاتی، به ویژه در نقاط صعب‌العبور و با دسترسی سخت مناطق تحت بررسی، احتمال آن وجود دارد که گونه‌های گیاهی جدید جمع آوری و شناسایی شود.

وی یادآور می‌شود: ناگفته نماند که برای معرفی نمونه‌های جدید گیاهی، قواعد و قوانینی وجود دارد که باید لحاظ شود که مراحل لازم برای ثبت این نمونه انجام‌شده و درنهایت بصورت مقاله‌ای در مجله علمی NORDIC JOURNAL OF BOTANY به چاپ رسید و به عنوان گونه‌ای جدید به عالم گیاه‌شناسی معرفی شد.

پریشانی با اشاره به ویژگی‌های گیاه Tricholepis khuzistanica Parishani بیان می‌کند: این آرایه گیاهی دولپه ای، چندساله و صخره‌زی متعلق به تیره Asteraceae است. این تیره یکی از تیره‌های بزرگ گیاهی دنیا است که تا پیش‌از این نزدیک به ۲۴ هزار گونه برای آن معرفی شده و بر اساس کار انجام شده در این دانشگاه، یک گونه جدید دیگر به این تعداد افزوده می‌شود.

وی خاطرنشان می‌کند: این گیاه براساس مطالعات انجام‌شده محدوده پراکنش گسترده‌ای ندارد و لازم است سازمان‌های مربوط مانند منابع طبیعی، محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور نسبت به حفاظت آن توجه داشته باشند و از محدوده گسترش آن محافظت به عمل آورند. در غیر این صورت ممکن است این آرایه همچون بسیاری از موارد مشابه به ورطه انقراض کشیده شود. مسلماً دانشگاه شهید چمران اهواز نیز با توجه به وظایف ذاتی خود با این ارگان‌ها همکاری می‌کند.

پریشانی ادامه می‌دهد: کشف گونه‌های گیاهی جدید در دنیا به وفور انجام نمی‌شود. در اروپا تقریباً دیگر نمونه‌ای برای کشف شدن وجود ندارد، اما در ایران به دلیل تنوع اقلیمی و اکولوژیک، گونه‌های گیاهی زیادی وجود دارد که به دلیل مسائلی از جمله صعب‌العبور بودن و در دسترس نبودن، مستعد کشف جدید هستند. در حال حاضر نزدیک به هشت هزار گونه گیاهی در ایران معرفی‌شده که هرساله ممکن است به تعداد این گونه‌ها اضافه شود.

وی ضمن بیان اینکه مسئولان دغدغه زیست شناسی ندارند، تصریح می‌کند: تحقیق روی این گونه گیاهی همچنان ادامه دارد، اما بستر لازم برای تکمیل آن فراهم نیست و بهتر است دانشگاه و سایر نهاد‌ها این زمینه را ایجاد کنند که بررسی دقیق علمی روی این گونه انجام شود و به خواص درمانی آن پی ببریم تا از این طریق به درآمدزایی برسیم و به رونق اقتصاد کشور کمک کنیم. بهتر است مسئولان دانشگاه شهید چمران اهواز از تحقیقات بنیادی و پایه گروه زیست شناسی حمایت‌های بیشتری داشته باشند.