نظری: کدام کسب و کار با کمترین سرمایه بیشترین بازده را دارد؟ / ۵۰ درصد اقتصاد آمریکا وابسته به تولید دانش بنیان

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، نوید نظری مدیر ۱۰۰ مجموعه استارآپ بنگاه سرمایه گذاری است که از تیم‌ها و کسب و کار‌های علاقمند به حوزه‌های دانش بنیان در حوزه‌های مختلف اعم از راهنمایی و مشورت تا سرمایه گذاری حمایت می‌کند. تامین بخش قابل توجهی از زیر ساخت‌های فیزیکی برای توسعه کسب و کار و حمایت‌های سرمایه گذاری از کسب و کار‌های دانش بنیان از خدمات شرکت ۱۰۰ استارآپ به شمار می‌رود که سکوی پرتابی برای فعالیت هاش شاخص و نوآوری‌های مختلف است. این گفتگو با کارآفرین جوانی است که علاوه بر ارضای اشتیاق خود به تولید ملی و حمایت از تولید داخلی، حمایت از کسب وکار‌های نوین را در رده‌های سنی جوان و فارغ التحصیلان دانشگاهی را دراولویت برنامه هایش قرار داده است.

دوره‌ای که در آن زندگی می‌کنیم از چه جهت با دوره‌های زندگی گذشته بشر تفاوت کرده است واین تفاوت منجر به چه تحولاتی در زندگی بشر شده است؟
معمولا زندگی بشر در دوره‌های مختلف تاریخی متاثرازغلبه یک نوع اقتصاد تمدنی بوده است، مثلا اولین دوره تمدنی بشر دوره شکاراست که انسان‌ها با شکار غذای مورد نیاز خود را به صورت روزانه تامین می‌کردند، یعنی اگر آن روز موفق به شکار نمی‌شدند گرسنه می‌ماندند یعنی یک قدم به مرگ نزدیک‌تر می‌شدند، پدر خانواده به دلیل قدرت بدنی بیشتر مسوول تهیه غذا بود لذا یک نفر مسوول تامین غذای خانواده بود.

 

دوره کشاورزی بشر با روشی نوین غذای بیشتری به دست آورد و دیگر محتاج به شکار حیوانات به صورت مطلق نبود، خانواده با کار کردن در کنار هم برای تولید یک یا چند محصول مثل گندم، جو یا برنج تلاش می‌کردند پس مدت زمان بیشتری غذا داشتند و کمتر از گرسنگی می‌مردند. دوره کشاورزی نزدیک به پنج هزار سال طول کشید، شواهد حاکی از آن است که دوره‌های گذشته تغییرات به کندی صورت می‌گرفته مثلا وسایل کشاورزی پانصد سال پیش تفاوتی با پنج هزار سال پیش نمی‌کند. سیصد سال گذشته عصر صنعت نامیده شد، عصری که حجم کشاورزی کاسته و بسیاری از مردم در حوزه صنعت به کار گرفته شدند، عصری که با تمدن خاص خود زنان را سر کار برد، اما با حقوق و مزایای کمتری نسبت به مردان، لذا در این عصر اساسا با فوت بزرگتر خانواده کلیت یک زندگی نابود نمی‌شد و نظامات اجتماعی، چون حقوق و بیمه داشتند مانع از گرسنه ماندن افراد شدند، عصر صنعت شتاب بیشتری نسبت به عصر کشاورزی داشت، بسیاری از تولیدات دویست سال گذشته همچون خودرو‌ها با حال حاضر قابل مقایسه نیست که این تغییرات منجر به شکل گیری یک اقتصاد متفاوت شد. عصر کنونی، عصر صنعت اطلاعات است که بر حوزه فرهنگ و مسائل اجتماعی تاثیر گذاشته است، مفهومی به نام اینترنت بیش از چهار دهه است که ارتباطات بشر را تسهیل کرده و کسب وکارها، زندگی و اقتصاد جوامع را متاثر از خود کرده که از آن به عنوان عصر چهارم یاد می‌شود.

 

 

 

آیا عصر جدید که همان عصر اطلاعات وارتباطات است به معنای از بین بردن اعصار گذشته است یا ویژگی‌های متفاوتی از عصر‌های پیشین برای زندگی مردم واقتصاد جوامع به دنبال دارد؟
عصر جدید به معنی حذف عصر گذشته نیست، بلکه شکل زندگی مردم تغییر کرده است. امروز حجم پول تولید شده در صنعت آنقدر بزرگ شده که در حوزه کشاورزی کوچک به نظر می‌رسد، مثلا ارزش کل حوزه اقتصاد کشاورزی اگر یک میلیون دلار باشد با ارزش افزوده آن نیم میلیون دلار به آن اضافه می‌شود در حالی که ارزش صنعت ده برابرارزش بخش کشاورزی است، این مساله نشان دهنده بزرگ بودن حجم صنعت به عنوان رقیبی بزرگ برای سایر حوزه‌های اقتصادی است، اما عصر اطلاعات همان کاری را با عصر صنعت کرد که عصر صنعت با کشاورزی کرد! حجم اقتصاد دراین عصر رشد بالایی دارد، برای آشنایی بیشتر با این مثال می‌توان به شرکتی به نام اینستاگرام با ۱۳ کارمند اشاره کرد که یک میلیارد دلارمعادل ۱۵ هزار میلیارد تومان ارزش دارد، در حالی که در عصر صنعت چنین رقم‌هایی قابل تصور نبود، ثروت کنونی شرکت‌های اطلاعاتی مثل فیس بوک، گوگل و سایر استارآپ‌هایی دراین حد بسیار بالاست و قابل مقایسه با ثروت زایی‌های عصر‌های پیشین نیست، خدمات و تکنولوژی‌های این عصر منجر به تغییرات جدی در عصر صنعت شده است، پس وارد اقتصاد جدید با چند ویژگی جدید شده ایم که عبارت است از برپایی فناوری اطلاعات با اینترنت، آی تی، فضای مجازی، فضای ابری که نوآوری درخدمات قدیمی را کلید زده است.

این نوآوری‌ها چه کمکی به زندگی من وشما کرده است؟
مثلا مردم تا چند سال پیش برای سفر‌های درون شهری مجبور به زنگ زدن و گرفتن آژانس یا تاکسی دربست بودند، کرایه‌های بالا، مشاجره با راننده، ذخیره شماره آژانس و اینکه راننده مجبور به بازگشت بدون مسافر بود، اما با آمدن تاک ۶ سی اینترنتی مساله گران گرفتن کرایه، درگیری با راننده، عدم ذخیره شماره آژانس و خالی برنگشتن ماشین با درخواست‌های مکرر سفر، پرداخت نقدی و اینترنتی نشان داد که عصر اطلاعات خدمات را متحول کرد.

در دهه‌های گذشته تنها مجبور به دیدن تلویزیون بودیم در حالی که محتوا‌های مختلف از سراسر دنیا در شبکه‌های اجتماعی کمتراز چند ثانیه به اشتراک گذاشته شده و به دست مردم دنیا می‌رسد، اقتصاد با فروش الکترونیکی شکل جدیدی از تجارت را تجربه می‌کند. در موضوع ویروس کرونا دیدیم که دیجی کالا به دلیل عدم خرید حضوری مردم با رشد ده درصدی فروش که عدد بزرگی محسوب می‌شود رو به رو شد. عصر اطلاعات موجب شد تا تکنولوژی‌ها به سرعت پیشرفت کنند و در حوزه‌های مختلف اعم از هوش مصنوعی، بلاک چین، اینترنت اشیا و فناوری نانو باید رشد قابل توجهی ایجاد شود، بنابراین عصر جدید بر پایه اطلاعات و تکنولوژی جدید بنا شده که به آن عصر دانش بنیان یا نوآوری می‌گویند، ترکیبی از نوآوری و فناوری شاخصه مهم این عصر است.

 

 

از مزایای اقتصادی عصر اطلاعات به طور کلی گفتید، اما به صورت ساده و مختصر بفرمایید که چرا به لحاظ اقتصادی سود آور است؟
عصر صنعت با عصر اطلاعات در مدل سرمایه گذاری و رشد اقتصادی تفاوت‌های زیادی دارد، این تحولات در آمریکا باعث شده که سرمایه گذاری به سمت شرکت‌های دانش بنیان سوق پیدا کند چرا که سرمایه گذاری درعصر صنعت با ریسک‌های مختلفی توام است، مثلا اگر وامی بگیرید وصنعت جوجه کشی راه بیاندازید اگر موفق به تولید مرغ نشدید سرمایه را از دست داده و از صحنه اقتصادی حذف می‌شوید، در حال حاضر در آمریکا تقریبا حجم سرمایه گذاری خطر پذیر ۵ درصد کل جی دی پی این کشور است، اما شرکت‌هایی که از سرمایه گذاری خطر پذیر به وجود آمده اند، به لحاظ عددی در بورس امریکا ۴۵ درصد و به لحاظ ارزش حدود ۵۰ درصد اقتصاد آمریکا را در بر گرفته اند، این اعداد نشان می‌دهد سرمایه گذاری در عصر اطلاعات و شرکت‌های دانش بنیان نوع سرمایه گذاری و نگاه به کارآفرینی را متحول کرده است.

 

گوگل به عنوان یک شرکت استارآپی که از یک اتاق شروع شد یا فیس بوک که پروژه یک دانشجو در یک اتاق بود یا اپل، مایکروسافت یا آمازون که شرکت‌های بزرگ بورس آمریکا هستند جزء شرکت‌هایی به شمار می‌روند که در عصر اطلاعات بر مبنای سرمایه گذاری دانش بنیان تشکیل شده اند. تغییرات این عصر بسیار سریع‌تر است، ماهیانه و حتی هفتگی! این عصر بر خلاف حکمرانی‌های قبلی دنیای گذشته که معروف به حکمرانی سخت بود دیگراز طریق حکمرانی سخت قابل کنترل نیست. یعنی در عصر اطلاعات نمی‌توانید مانع از ورود قلم به کشور شوید چرا که از طریق اینترنت وارد خانه شما می‌شود، نمی‌توان برای عدم جا به جایی ارز مرز‌ها را بست چرا که میلیارد‌ها دلار از طریق اینترنت در جهان جا به جا می‌شود، عصر اطلاعات، عصر حکمرانی نرم است، عصری که فناوری و تولید شرکت‌های دانش بنیان نه تنها اقتصاد جوامع بلکه فرهنگ و سیاست و زندگی مردم را نیز تغییر می‌دهند، لذا این اقتصاد قابل مقایسه با اقتصاد‌های دیگر نیست و در ایران هم اقتصاد جذاب و پول سازی است.

 

 

وضعیت شرکت‌های دانش بنیان و استارآپ‌ها در ایران چگونه است؟
از این منظر وضعیت خوب است مثلا برای ایجاد یک شغل در صنعت پتروشیمی باید ۷۰۰ میلیون تومان سرمایه گذاری کرد، اما یک شرکت استارآپ سه نفره با نفری ۵ میلیون سرمایه می‌تواند تحول ایجاد کند. خوشبختانه چند سالی است که نخبگان و فارغ التحصیلان دانشگاهی کسب و کار‌های دانش بنیان را مورد توجه قرار داه اند، گشایش‌های اقتصادی کوتاه مدت بعد از توافق برجام و پیشرفت شبکه اینترنت در کشور بستر مناسبی برای این اتفاق بود، از آن سو تحریم‌های بین المللی علیه ایران باعث شد که بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان، چون آمازون، یوتیوب و اوبر به ایران خدماتی ارائه ندهند این موضوع فرصتی پیش روی شرکت‌های دانش بنیان ما باز کرد تا به جای شرکت‌های خارجی شاهد رشد شرکت‌هایی شویم که از آن‌ها خدماتی، چون دیجی کالا، آپارات یا اسنپ ارائه شد،

 

شکل گیری استارآپ‌ها در ایران مانع مهاجرت بسیاری از نخبگان به خارج از کشور شد، اما متاسفانه با کاهش حجم سرمایه گذاری و تنش‌های اقتصادی ارزی و ... اکوسیستم با نشاط شرکت‌های دانش بنیان درایران رو به افول گذاشت. متاسفانه برخی نیز آمده بودند تا یک شبه چندین میلیون دلار کسب درآمد کند، اما تلاش بسیاری از نخبگان و فارغ التحصیلان دانشگاهی علی رغم فشار‌های اقتصادی وعدم حمایت از ما منجر به حرکت‌های خوبی شده است. مثلا ارزش سایت دیجی کالا سه هزار میلیارد تومان است یا ارزش اپلیکیشن آپ یک میلیون دلار نزدیک به ۱۵ میلیارد تومان است، برابر با ارزش یک شرکت صنعتی بزرگ، اپلیکیشن‌هایی که با کمترین سرمایه درآمد زایی‌های بالایی دارند، بنابراین این حوزه برای اقتصاد بسیار به صرفه و سود آوراست.

ویژگی شرکت ۱۰۰ استارآپ شما چیست؟
۱۰۰ استار آپ همه شتاب دهنده‌های کشور را همکار خود می‌داند، و سکوی پرتابی برای موفقیت استارآپ‌های برتر است. ۱۰۰ استارآپ برای حفظ چابکی و سرعت فرآیند سرمایه گذاری تفاهم با کارآفرینان را از طریق دو مدل قرار داد تبدیل پذیر و سرمایه گذاری مبتنی بر درآمد پیگیری می‌کند. در این مدل قرار دادها، تصمیم گیری درباره سهم سرمایه گذار به آینده‌ای موکول می‌شود که با سرمایه گذاری مراحل بعدی یا رسیدن استارآپ به درآمد زایی، امکان ارزش گذاری واقع بینانه فراهم باشد.

 

به این شکل اختلاف نظر در تفاهم کاهش پیدا کرده و رسیدن به توافق در دوره نیاز کسب و کار‌ها به سرمایه، ساده و سریع‌تر می‌شود. از هر صد تیمی که برای ارزیابی سرمایه گذاری شرکت می‌کنند معمولا ده تیم موفق می‌شوند، ما با این ایده که سالیانه حداقل از صد استارآپ جدید حمایت کنیم تا آخر هر سال ده استارآپ برتر باقی بماند و ظرف پنج سال بیست استارآپ ویژه متولد شود از سال ۹۸ با بیست میلیارد تومان سرمایه صندوق حمایتی ایجاد کردیم. ما در شرکت ۱۰۰ استارآپ از داوری متخصصان و راهبران برای ارزیابی تیم‌های معرفی شده استفاده می‌کنیم.

 

این ساختار‌ها همچنین نیازمند پشتیبانی فیزیکی و غیر فیزیکی هستند، دراولین رویداد داوری ما که با ثبت نام پانصد تیم آغاز شد آذر ماه سال گذشته حدود ۲۵ تیم تحت داوری قرار گرفتند که ۵ تیم آن مشمول سرمایه گذاری شد، ما به این نتیجه رسیدیم که در هر فصل باید ۲۵ تیم را مورد حمایت و سرمایه گذاری قرار دهیم که متاسفانه روند داوری تیم‌ها در اسفند ماه سال ۹۸ به دلیل شیوع کرونا به تعویق افتاد. بعد از داوری و ارزیابی اطلاعات داده شده تیم عددی بین ۵۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان برای حمایت از طرح‌های دانش بنیان اختصاص می‌دهد، لایه‌های بالاتر مشتری بیشتر و ریسک پایین تری دارد، اما رده‌های پایین‌تر و طرح‌های پایین‌تر مشتری کمتر و ریسک بییشتری دارد، لذا کاهش ریسک بسیار مهم است، اما تفاوت شرکت ۱۰۰ استارآپ با شرکت‌های مشابه در این است که رویکرد ما تنها به حمایت از طراحی سایت و حوزه‌های از این دست نیست، بلکه ما برآن هستیم تا با استفاده از ظرفیت‌های جدی در حوزه منابع معدنی، شرایط جغرافیایی، نفت، پتروشیمی، فولاد، گردشگری و توسعه تکنولوژی ظرفیت جدیدی برای توسعه استارآپ‌های حوزه سخت افزاری محصول محور ایجاد کنیم، یعنی برآن هستیم که از شرکت‌ها و طرح‌های دانش بنیانی حمایت کنیم که حداقل نیمی از آن ازجنس محصول و پلتفرم‌های خدمت محور باشد.