یک مدرس علوم ارتباطات مطرح کرد
به گزارش گروه فناوری خبرگزاری دانشجو، حمیدرضا مدقق، مدرس علوم ارتباطات و فعال رسانه‌ای، جشنواره نانو و رسانه را یکی از معدود جشنواره‌هایی دانست که به صورت مستمر با هدف ارزیابی تولیدات رسانه‌ای در یک زمینه تخصصی علمی برگزار می‌شود.
مدقق در این باره گفت: «ما در کشور جشنواره‌های تخصصی برای ارزیابی تولیدات خبرنگاران فعال در حوزه علم نداریم، در حالی که مثلا در حوزه کتاب و نشر، جشنواره تخصصی نقد کتاب و جشنواره کتاب و رسانه چند سال است که به شکل مستمر برگزار شده‌اند. در این میان فقط جشنواره نانو و رسانه بوده که برخلاف بسیاری از جشنواره‌ها که چند دوره برگزار شدند و بعد متوقف ماندند، به فعالیت خود ادامه داده و به شکل تخصصی تولیدات رسانه‌ای در حوزه فناوری‌نانو در آن ارزیابی شده است.»
این مدرس علوم ارتباطات اثربخشی بیشتر جشنواره نانو و رسانه را در گرو توجه بیشتر این جشنواره به تولیدات رسانه‌ای خبرنگاران شهرستانی در زمینه نانو دانست و افزود: «حضور تولیدات رسانه‌ای خبرنگاران خارج از پایتخت در دوره‌های قبلی جشنواره نانو و رسانه بسیار کمرنگ بوده، در حالی که مثلا گزارش‌ها و مطالب خبرنگاران از فعالیت‌های پارک‌های علم و فناوری در شهر‌های مختلف می‌تواند به این جشنواره ارسال و ارزیابی شود تا تمرکز بیش از حد جشنواره بر فعالیت‌های انجام شده در تهران کاهش یابد.»
مدقق همچنین گفت: «تولیدات رسانه‌ای در حوزه نانو نباید صرفا «ستادمحور» باشند. به بیان دیگر خبرنگاران بهتر است علاوه بر پوشش اخبار مدیران و مسئولان ستاد نانو، تریبون را در اختیار مردم عادی نیز قرار دهند تا تجربه‌های تلخ و شیرین‌شان از مواجهه و مصرف یک محصول نانویی را بیان کنند. در حقیقت با افزوده شدن مردم به تولیدات رسانه‌ای و اتخاذ راهبرد مردم‌محور به جای رویکرد مسئول محور، تولیدات رسانه‌ای با موضوع فناوری‌نانو تنوع و جذابیت بیشتری خواهند داشت.»
سردبیر علمی و فرهنگی شبکه خبر درباره مفهوم روزنامه‌نگاری علمی گفت: «ژورنالیسم علمی یعنی علم به زبان ساده، یا به بیان بهتر یعنی انتقال مطالب علمی از دانشمندان، پژوهشگران و نهاد‌های علمی به مخاطبان، به شکل و زبانی که برای عامه مردم قابل فهم و استفاده باشد؛ بنابراین خبرنگاران حوزه علم در واقع مجرای ارتباط میان پژوهشگران و نهاد‌های علمی با مردم عادی هستند. نمونه‌های این ارتباط را هم در همین دوران شیوع ویروس کرونا دیده‌ایم. در این مدت، خبرنگاران حوزه سلامت به عنوان شاخه مهمی از ژورنالیسم علمی با گزارش‌ها و مطالب خود و با بهره‌گیری از ابزار‌هایی مانند اینفوگرافی تلاش کرده‌اند تازه‌ترین اطلاعات درباره این ویروس و نحوه مقابله با آن را به زبان ساده برای مخاطبان خود در رسانه‌های مکتوب، صوتی، تصویری و فضای مجازی بیان کنند. این شکل از فعالیت نمونه‌ای از خبرنگاری علمی است.»
مدقق درباره سابقه خبرنگاری علمی در کشور هم گفت: «در قبل از انقلاب آن چه که در نشریاتی مانند «دانشمند» منتشر می‌شد، غالبا مطالب ترجمه شده خارجی بود که گاهی در حوزه «شبه‌علم» هم قرار می‌گرفتند، یعنی صحت علمی آن‌ها مورد تردید بود. این الگو در دهه شصت با تغییراتی اندک و البته کیفیتی بهتر در نشریه «دانستنی‌ها» دنبال شد. در این زمان در رادیو و تلویزیون هم شمار برنامه‌های علمی اندک بود؛ مثلا در حوزه خبر فقط یک بخش خبری علمی، فرهنگی و هنری در شبکه دو داشتیم. اما از نیمه دوم دهه هفتاد به بعد، در نتیجه افزایش صفحات و چاپ رنگی روزنامه‌ها و نشریات، افزایش شبکه‌های تلویزیونی و زیاد شدن عناوین نشریات و روزنامه‌ها و همچنین گسترش اینترنت، روزنامه‌نگاری علمی نیز همپای دیگر شاخه‌های تخصصیِ ژورنالیسم در ایران دستخوش تحول شد. یکی از ویژگی‌های این دوران توجه خبرنگاران به فعالیت‌ها و دستاورد‌های دانشمندان، پژوهشگران و نهاد‌های علمی داخلی بود. در نتیجه برای نخستین بار در تاریخ روزنامه‌نگاری علمی ایران، میزان خبر‌های علمی داخلی در رسانه‌ها از خبر‌های علمی ترجمه شده پیشی گرفت.:
مدقق در این باره گفت: «ما در کشور جشنواره‌های تخصصی برای ارزیابی تولیدات خبرنگاران فعال در حوزه علم نداریم، در حالی که مثلا در حوزه کتاب و نشر، جشنواره تخصصی نقد کتاب و جشنواره کتاب و رسانه چند سال است که به شکل مستمر برگزار شده‌اند. در این میان فقط جشنواره نانو و رسانه بوده که برخلاف بسیاری از جشنواره‌ها که چند دوره برگزار شدند و بعد متوقف ماندند، به فعالیت خود ادامه داده و به شکل تخصصی تولیدات رسانه‌ای در حوزه فناوری‌نانو در آن ارزیابی شده است.»
این مدرس علوم ارتباطات اثربخشی بیشتر جشنواره نانو و رسانه را در گرو توجه بیشتر این جشنواره به تولیدات رسانه‌ای خبرنگاران شهرستانی در زمینه نانو دانست و افزود: «حضور تولیدات رسانه‌ای خبرنگاران خارج از پایتخت در دوره‌های قبلی جشنواره نانو و رسانه بسیار کمرنگ بوده، در حالی که مثلا گزارش‌ها و مطالب خبرنگاران از فعالیت‌های پارک‌های علم و فناوری در شهر‌های مختلف می‌تواند به این جشنواره ارسال و ارزیابی شود تا تمرکز بیش از حد جشنواره بر فعالیت‌های انجام شده در تهران کاهش یابد.»
مدقق همچنین گفت: «تولیدات رسانه‌ای در حوزه نانو نباید صرفا «ستادمحور» باشند. به بیان دیگر خبرنگاران بهتر است علاوه بر پوشش اخبار مدیران و مسئولان ستاد نانو، تریبون را در اختیار مردم عادی نیز قرار دهند تا تجربه‌های تلخ و شیرین‌شان از مواجهه و مصرف یک محصول نانویی را بیان کنند. در حقیقت با افزوده شدن مردم به تولیدات رسانه‌ای و اتخاذ راهبرد مردم‌محور به جای رویکرد مسئول محور، تولیدات رسانه‌ای با موضوع فناوری‌نانو تنوع و جذابیت بیشتری خواهند داشت.»
سردبیر علمی و فرهنگی شبکه خبر درباره مفهوم روزنامه‌نگاری علمی گفت: «ژورنالیسم علمی یعنی علم به زبان ساده، یا به بیان بهتر یعنی انتقال مطالب علمی از دانشمندان، پژوهشگران و نهاد‌های علمی به مخاطبان، به شکل و زبانی که برای عامه مردم قابل فهم و استفاده باشد؛ بنابراین خبرنگاران حوزه علم در واقع مجرای ارتباط میان پژوهشگران و نهاد‌های علمی با مردم عادی هستند. نمونه‌های این ارتباط را هم در همین دوران شیوع ویروس کرونا دیده‌ایم. در این مدت، خبرنگاران حوزه سلامت به عنوان شاخه مهمی از ژورنالیسم علمی با گزارش‌ها و مطالب خود و با بهره‌گیری از ابزار‌هایی مانند اینفوگرافی تلاش کرده‌اند تازه‌ترین اطلاعات درباره این ویروس و نحوه مقابله با آن را به زبان ساده برای مخاطبان خود در رسانه‌های مکتوب، صوتی، تصویری و فضای مجازی بیان کنند. این شکل از فعالیت نمونه‌ای از خبرنگاری علمی است.»
مدقق درباره سابقه خبرنگاری علمی در کشور هم گفت: «در قبل از انقلاب آن چه که در نشریاتی مانند «دانشمند» منتشر می‌شد، غالبا مطالب ترجمه شده خارجی بود که گاهی در حوزه «شبه‌علم» هم قرار می‌گرفتند، یعنی صحت علمی آن‌ها مورد تردید بود. این الگو در دهه شصت با تغییراتی اندک و البته کیفیتی بهتر در نشریه «دانستنی‌ها» دنبال شد. در این زمان در رادیو و تلویزیون هم شمار برنامه‌های علمی اندک بود؛ مثلا در حوزه خبر فقط یک بخش خبری علمی، فرهنگی و هنری در شبکه دو داشتیم. اما از نیمه دوم دهه هفتاد به بعد، در نتیجه افزایش صفحات و چاپ رنگی روزنامه‌ها و نشریات، افزایش شبکه‌های تلویزیونی و زیاد شدن عناوین نشریات و روزنامه‌ها و همچنین گسترش اینترنت، روزنامه‌نگاری علمی نیز همپای دیگر شاخه‌های تخصصیِ ژورنالیسم در ایران دستخوش تحول شد. یکی از ویژگی‌های این دوران توجه خبرنگاران به فعالیت‌ها و دستاورد‌های دانشمندان، پژوهشگران و نهاد‌های علمی داخلی بود. در نتیجه برای نخستین بار در تاریخ روزنامه‌نگاری علمی ایران، میزان خبر‌های علمی داخلی در رسانه‌ها از خبر‌های علمی ترجمه شده پیشی گرفت.:
وی ادامه داد: «در حال حاضر هم می‌بینیم که بیشتر روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها صفحه و بخش علمی دارند و در صداوسیما هم گزارش‌های علمی در بیشتر بخش‌های خبری پخش می‌شود و تعداد برنامه‌های علمی هم در شبکه‌ها افزایش یافته و شکل متنوعی پیدا کرده‌اند. ضمنا خوشبختانه هم‌چنان رویکرد خبرنگاران علمی در رسانه‌ها توجه بیشتر به دستاورد‌های داخلی در حوزه‌ای علوم پایه، علوم تجربی، علوم انسانی و پزشکی است.»
ارسال نظرات