معطل انتخابات آمریکا باشیم، فاتحه اقتصاد خوانده است / کوپن الکترونیکی باید چهار سال پیش داده می‌شد

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بعد از تشدید تحریم‌ها و آشکار شدن فشار‌های معیشتی بر زندگی مردم، کارشناسان و برخی مسئولین دولتی که خواهان حمایت معیشتی از مردم بودند طرح اعطای کالا برگ این بار به شکل الکترونیکی یا به عبارتی همان کوپن سابق، اما در شکلی متفاوت از کوپن‌های کاغذی دهه ۶۰. البته این موضوع تا کنون محقق نشده و دولت حمایت از مردم را همچنان جدی نگرفته است. این روز‌ها که صدای انتخابات آمریکا و جنجال‌های آن بلند شده است رقیب ترامپ یعنی جوبایدن اعلام کرده در صورت برگزیده شدن به برجام باز می‌گردد، به همین جهت ناظر بر موضوع حمایت دولت از مردم یا چشم انتظار ماندن دولت برای روی کار آمدن جو بایدن و بازگشت به برجام و پشت گوش انداختن حمایت از معیشت نیازمندان در تورم بالای کنونی با ابوالقاسم حکیمی‌پور؛ اقتصاددان و پژوهشگر اقتصادی گفتگو کردیم که در ادامه تقدیم می‌شود.

طبق اخبار از سال ۹۰ به بعد سرانه درآمد مردم تا کنون بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته است، دولت مقصر است یا تحریم‌ها؟
اقتصاد ایران روز‌ها و ماه‌های سختی را پشت سر می‌گذارد، سختی‌هایی که هر چند بخش مهمی از آن به تحریم‌ها و کاهش شدید درآمد‌های نفتی ارتباط داده می‌شود، اما متهم کردن تحریم‌ها و کنار کشیدن دولتمردان از عرصه کم کاری‌ها و مدیریت ضعیفی که عاقبت اندیشی و دور اندیشی در آن دیده نشد دور از انصاف است، لذا سیاست‌های غلط دولت و عدم تامل و توجه به راهکار‌های کارشناسان اقتصادی وضعیت اقتصادی کشور را تا جایی پیش برده که به نظر می‌رسد در صورت عدم ارائه راهکار‌های درست و جامع ابَر تورم بزرگی پیش روی ما قرار دارد که گریز از آن ممکن نخواهد بود. اگر دولت در اسرع وقت سیاست‌های اصلاحی را در نظام بانکی، پولی و مالی و بودجه‌ای کشور به کار نگیرد با نقدینگی رسمی کشور امکان وقوع فوق تورم در کمترین زمان ممکن دور از ذهن نیست. اگر دولت راهکار‌های مناسب را جهت جمع آوری نقدینگی به کار می‌گرفت علاوه بر عدم ایجاد تورم قطعا با رونق و جهش تولید وضعیت کشور متفاوت از آمار‌های اقتصادی واقعی امروز بود. به هر حال دولت توجه چندانی به راهکار‌های کارشناسان اقتصادی مردمی و اساتیدی که فقط کار کارشناسی ارائه می‌دهند ندارد، لذا نه این دولت بلکه بیشتر دولت‌های ما با مساله مهمی، چون تولید شعاری برخورد می‌کنند و کاهش درآمد سرانه مردم نتیجه نبود اشتغال و از بین رفتن فرصت‌های شغلی، نبود بهره وری بوده و کاهش شدید درآمد‌ها و در نهایت فقیرتر شدن مردم است.

کاهش سرانه درآمد در زندگی مردم خود را چگونه نشان می‌دهد؟
کاهش سرانه درآمدی به معنی کاهش قدرت خرید مردم و کوچک شدن سفره مردم است، به این معنی که مثلا تا چند سال پیش با ١٠٠ هزار تومان می‌توانستیم چند کیلو گوشت بخریم در حالی که اکنون نمی‌توانیم حتی یک کیلو گوشت هم بخریم، این روند به معنی کاهش ارزش پول ملی است، پول ملی که با افزایش نرخ ارز کاهش بیشتری می‌یابد و همین افزایش نرخ ارز بر روی قیمت تمامی کالا‌ها و خدمات حتی مواد غذایی ساخت داخل در مغازه محله ما نیز تاثیر می‌گذارد، لذا خرید تمامی کالا‌های اساسی مورد نیاز خانوار روز به روز سخت‌تر می‌شود، از آن سو سختی ایجاد شده به دلیل اینکه دولت قدرت کافی برای نظارت بر روند قیمت‌ها یا جلوگیری از افزایش سرسام آور نرخ‌هایی که هر روز بالاتر می‌رود را ندارد، مشکلات و چالش‌های مردم روز به روز سخت‌تر می‌شود، بنابراین سفره آن‌ها کوچکتر و معیشت آن‌ها سخت‌تر می‌شود.

چرا معتقد هستید دولت در کوچک شدن سفره مردم مقصر است؟
ببینید از این جهت عرض کردم دولت بی کفایتی کرد و عاقبت اندیش نبود که از همان ابتدای روی کار آمدن آقای ترامپ و آغاز سختگیری‌ها و تهدیدات رئیس جمهور آمریکا مبنی بر خارج شدن و پاره کردن برجام، دولت می‌بایست هر احتمالی را جدی می‌گرفت، اگر دولت آن زمان کالا‌های اساسی را به صورت یارانه‌ای بین اقشار نیازمند جامعه توزیع می‌کرد، ضمن اینکه نظارت بر توزیع می‌بایست آنقدر خوب می‌بود که در شرایط جنگ اقتصادی کسی نتواند از قیمت مصوب دولت تخطی کند، بسیاری از مردم رنج معیشتی کمتری را تحمل می‌کردند، اما متاسفانه دولت به امید بازگشت آمریکا به برجام و تعهد اروپا به برجام چنین موضوع مهمی را در دستور کار خود قرار نداد و سامانه توزیع و پخش را نه تنها طراحی نکرد، بلکه با سیاست‌های غلط روز به روز سفره مردم را کوچک و زمینه رانت را برای عده محدودی فراهم کرد. به هر حال دولتی که می‌دانست با آمریکا وارد جنگ اقتصادی شده است باید سیستمی برای توزیع کالای اساسی یا همان کوپن سال‌های جنگ تحمیلی یا به شکل امروزی در قالب کارت اعتباری و یک سیستم هوشمند طراحی می‌کرد تا همه اقشار نیازمند با در دست داشتن کارت اعتباری و ارائه کارت ملی به میزان اعضای خانواده کالای اساسی مورد نیاز خود را تامین کنند، دولتی‌ها نباید اعطای کارت هوشمند به نام کوپن را بازگشت به قدیم می‌خواندند چرا که این موضوع یک نیاز اساسی در وضعیت جنگ اقتصادی است، اما دولت کمترین اهتمامی به این موضوع روا نداشت و متاسفانه در حال حاضر هم قدرت نظارت چندانی بر بازار و قیمت‌ها ندارد، کاهش سرانه درآمد افراد وضعیت تامین معیشت خانوار‌ها را به یک چهارم حتی بیشتر از این کاهش داده است، یعنی کم شدن سرانه درآمد ملت به معنی فقیر‌تر شدن بیشتر مردم است.

آیا هنوز برای طراحی کوپن الکترونیکی زمان داریم؟
به نظر می‌رسد دولت زمان لازم را برای طراحی کوپن الکترونیکی از دست داده است، بر فرض اینکه دولت بتواند در مدت کوتاهی کوپن را طراحی و توزیع کند با توجه به اینکه کمتر از یک سال از عمر دولت تدبیر و امید مانده است و اینکه در سال آخر معمولاً مدیران کل سعی می‌کنند پای هر طرحی را امضاء نکنند، به عبارتی می‌توان گفت دولت از سال آینده به طور رسمی آغاز به کار می‌کند، لذا دولت باید از همان چهار سال پیش بست‌رهای لازم را برای طراحی کارت اعتباری یا کوپن الکترونیکی کالای اساسی فراهم می‌کرد، لذا، چون در پایان عمر دولت دوازدهم هستیم اکثر مدیران کل تمایلی به پذیرش مسوولیت طرح‌های پیشنهادی ندارند یا به عبارتی زیر بار مسئولیت نمی‌روند، لذا ممکن است وضعیت بد معیشتی باقی بماند، مگر اینکه اتفاقی منجر به ارزان شدن نرخ کالا‌ها به تبع کاهش نرخ ارز شود، آن هم انتخابات آمریکا و روی کار آمدن آقای جو بایدن و باختن آقای ترامپ است، اگر این امید در دولت آقای روحانی زنده شود که بعد از شکست آقای ترامپ می‌توانند با دموکرات‌ها مثل قبل مذاکراتی داشته باشند و برخی از تحریم‌های نفتی تعلیق شود و منابع مالی و ارزی ایران احیا شود، ممکن است دولت تا پاییز سال جاری دست روی دست بگذارد و صبر پیشه کند، بنده با صراحت اعلام می‌کنم دولتی که از چهار سال گذشته تا کنون توجهی به راهکار‌ها و اخطار‌های کارشناسان نداشته است قطعا امسال هم برای رساندن کالای اساسی به دست مردم هیچ حرکت مثبت و اقدام خوبی نمی‌کنند و قطعا این موضوع امسال هم عملی نمی‌شود، به نظر می‌رسد دولت در انتخابات آتی آمریکا دنبال بارقه امیدی است.

آیا معطل نگه داشتن معیشت مردم در گرو انتخابات آمریکا در شرایط کنونی درست است؟ و اگر آقای ترامپ پیروز میدان باشد، چه تبعاتی به اقتصاد کشور وارد می‌شود؟
آن زمان حتما دولت یا نظام دولت را مجبور به طراحی و راه اندازی سامانه‌ای برای اعطای فوری کوپن به مردم می‌کند، اما تبعات دیر کرد دولت و عقب انداختن راهکار‌ها و طرح‌هایی که می‌توانست تبعات کمتری داشته باشد، سخت‌تر و بدتر از شرایط کنونی خواهد بود، که امیدوارم و خدا نکند که در چنین شرایطی قرار بگیریم.

اگر بر فرض مثال سامانه اعطای کارت اعتباری یا کوپن الکترونیکی تا قبل از انتخابات امریکا طراحی شود، چه گروه‌هایی باید مشمول پرداخت یارانه یا دریافت کوپن شوند؟
به هر حال دولت مقیاس‌هایی برای شناخت نیازمندان جامعه دارد، گروه‌هایی که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند و به لحاظ مالی توانایی چندانی ندارند در طول چند سال گذشته توسط وزارت کار و امور اجتماعی شناسایی شده اند، لذا نمی‌توان گفت وزارت کار با بانک اطلاعاتی که در اختیار دارد و به واسطه آن یارانه معیشتی به برخی خانوار‌ها می‌دهد، می‌تواند به خانوار‌های نیازمند کوپن الکترونیکی بدهد، لذا دولت نباید شبیه آقای احمدی نژاد به همه یارانه بدهد، بلکه توان بودجه‌ای کشور باید در نظر گرفته شود، از سوی دیگر، چون از اول مهر ماه همسان سازی حقوق‌های بازنشستگی انجام می‌شود، لذا نباید به همه کوپن داده شود، بنابراین این گروه‌ها هم به دلیل افزایش حقوق و قدرت معیشتی بهتر، می‌توانند مشمول دریافت کوپن الکترونیکی نباشند، بنابراین همان دهک‌هایی که از قشر‌های آسیب پذیر جامعه به شمار می‌روند باید یارانه و کوپن دریافت کنند و کارت هوشمند الکترونیکی به آن‌ها داده شود که بتوانند اقلام مورد نیاز خود را با کارت الکترونیکی تحویل بگیرند، نه اینکه پول نقد به آن‌ها داده شود و به زخم دیگری بزنند! بلکه کالای اساسی و مواد غذایی باید به این خانوار‌ها داده شود، در غیر این صورت شاهد کارت فروشی همانند فروش کارت سوخت در سال‌های قبل خواهیم بود، لذا راهکار‌های اجرای درست طرح باید دیده شود. به هر حال به نظر می‌رسد دولت به انتخابات آمریکا و پیروزی آقای جو بایدن امیدوار است که اگر آبان ماه این داستان تمام شود و مذاکره‌ای با آمریکا صورت بگیرد و مقداری از موج تحریم‌ها کم شود، و منابع مالی بلوکه شده به کشور بازگردد، حتی دلار تا مرز ۱۰ هزار تومان هم کاهش بیابد، لذا دولت گمان می‌کند در این صورت وضعیت اقتصادی بهتر خواهد شد. اگر این امید در دولت آقای روحانی زنده شود که بعد از شکست آقای ترامپ می‌توانند مثل قبل با دموکرات‌ها مذاکراتی داشته باشند، معیشت و زندگی مردم تا آبان ماه بین زمین و آسمان می‌ماند!