دانشگاه؛ سنگری برای مقابله با تحریم‌های ظالمانه دشمن

به گزارش خبرنگار فناوری خبرگزاری دانشجو، سرمست* چرا از دانشگاه‌ها عالمانی بی‌عمل ساخته‌ایم؟ امروزه به دلیل تشدید تحریم‌های ظالمانه علیه کشور، لزوم افزایش رابطه دانشگاه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی محسوس‌تر است. بنگاه‌های اقتصادی به تحقیق و توسعه داخلی به جای واردات فناوری از خارج- به منظور توسعه بازار و رفع نیاز‌های فناورانه - نیاز دارند. این در حالی است که چالش قدیمی ارتباط صنعت و دانشگاه همچنان بعنوان یکی از حل‌نشده‌ترین مشکلات زیست‌بوم علم و فناوری کشور است و بسیاری از مراکز سیاست‌پژوهی و اندیشگاهی به دنبال راهکاری برای افزایش ارتباط و همکاری این نهاد‌ها هستند. اینکه چرا علی‌رغم وجود تجارب ناموفق ارتباط صنعت و دانشگاه، کماکان دانشگاه‌ها می‌توانند برای بنگاه‌های اقتصادی در اولویت واگذاری پروژه‌های تحقیق و توسعه باشد سوالی است که جواب‌هایی برای آن وجود دارد.

دانشگاه‌ها علی‌رغم داشتن بستری مناسب برای رشد فناوری و نوآوری، زیست‌بومی غیراقتصادی برای حل مسائل کشور دارند و همین عاملی شده است تا در مواجهه با بنگاه‌های اقتصادی دچار مشکل شوند. بی‌شک دانشگاه‌ها یکی از مراکز مهم برای عبور از بحران‌ها و حل مسائل کشور‌ها بوده است و‌استفاده از ظرفیت‌های بالقوه داخل دانشگاه، این نهاد را در کشور ما از رکود خارج می‌کند و آن را در راستای توسعه کشور به کار می‌گیرد.

دانشگاه‌ها بنگاه تجاری نیستند، ولی ظرفیت‌های بی‌نظیری برای حل مشکلات فناورانه و نوآورانه کشور دارند.

۱- ظرفیت تیم‌سازی با هزینه پایین
دانشگاه‌ها دارای نیروی انسانی جوان هستند. این نیروی انسانی در رشته‌های مختلف دارای تخصص می‌باشند؛ بنابراین سه ویژگی جوانی، تخصص و تنوع باعث می‌شود امکان دسترسی به افراد با تخصص‌های مختلف سهل‌الوصول شود و همین امر هزینه دسترسی به افراد و تیم‌سازی را راحت‌تر می‌کند. تجربه نشان داده است که بسیاری از شرکت‌های استارت‌آپی موفق از دل دانشگاه‌ها بیرون آمده‌اند که در آن چند نیروی جوان و خلاق با ایده‌ای نو شروع به طرح ایده خود با دانشجویان دیگر کرده‌اند و شرکتی پیرامون آن ایده شکل گرفته است در حالی که شکل‌گیری این ایده در بیرون از دانشگاه– در مراکز تحقیق و توسعه بنگاه‌ها - با هزینه بالاتری امکان‌پذیر است. چون پیدا کردن نیروی متخصص مورد نیاز به راحتی از میان داوطلبان این امر، کار راحتی نیست.

۲- دسترسی به تجهیزات آزمایشگاهی و آموزشی
بسیاری از دانشگاه‌ها دارای امکاناتی مثل آزمایشگاه، کارگاه، کتابخانه، کلاس درس و سالن کنفرانس هستند. وجود این تجهیزات در یک مکان، زیرساخت‌های اولیه برای تحقیق و توسعه را در اختیار تیم‌های دانش‌بنیان، اعضای هیئت علمی و دانشجویان قرار می‌دهد. دانشگاه‌هادر بسیاری از موارد با هزینه بسیار پایین‌تر، این امکانات را در اختیار بخش خصوصی قرار می‌دهند چرا که علاوه بر اینکه منبع درآمدی برای دانشگاه بوجود می‌آید امکان استفاده از نتایج تحقیق و توسعه در افزایش مرز‌های دانش را نیز بوجود می‌آورد.

۳- دسترسی به نیروی انسانی ارزان
یکی از مزیت‌های دانشگاه که باعث می‌شود هزینه تحقیق و توسعه به شدت پایین‌تر از سایر فضا‌های علم و فناوری مثل پارک‌های علم و فناوری غیردانشگاهی و شرکت‌های دانش‌بنیان باشد، دسترسی به نیروی انسانی ارزان‌تر در دانشگاه است. تأمین مالی رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها از سوی صنعت برای دانشگاه جذاب است و این امر باعث می‌شود تا پایان‌نامه‌های ارشد و رساله دکتری بر مبنای نیاز‌های صنعت تعریف شوند. هدفمند شدن رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها و کسب درآمد برای اعضای هیئت علمی و دانشجویان مشوق خوبی است به ویژه اینکه قشر دانشجویان به دلیل عدم اشتغال به کار دائم در بیرون از دانشگاه نیازمند چنین درآمد‌هایی هستند.

 

از آنجائی که حل مسائل صنعتی در تی آرال‌های ابتدایی دارای ریسک پایینی است و این مرحله از تحقیق و توسعه بیشتر با مأموریت‌های دانشگاهی سازگار است انجام آن با هزینه پایین‌تر امکان‌پذیر است.

۴- مشوق‌های دولتی
یکی از مزیت‌های تحقیق و توسعه در دانشگاه این است که دانشگاه می‌تواند با ترک تشریفات، مناقصات مربوط به تحقیق و توسعه را انجام دهد. در قانون مربوط به بند «ب» ماده ۹ آیین‌نامه قانون برگزاری مناقصات به مورخ ۱۵ مهر ۱۳۸۵، ارجاع کار‌های پژوهشی به دانشگاه‌ها، موسسات و مراکز مورد تأیید وزارت علوم با ترک تشریفات مناقصه انجام می‌گیرد.

مشوق‌های قانونی منحصر به ترک تشریفات نیست. طبق تبصره ۲ ماده ۸۶ قانون مالیات مستقیم، درآمد‌های اشخاص حقیقی حاصل از حق‌التحقیق و قرارد‌های پژوهشی و تحقیقاتی در دانشگاه مشمول مالیات مقطوع با نرخ ۵ درصد است. این نرخ از مالیات بسیار پایین‌تر از بیرون دانشگاه است.

همچنین بند «س» ماده ۱۳۲ مالیات‌های مستقیم اشاره به مشوق اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه اشخاص حقوقی در محیط دانشگاه دارد. بر مبنای این بند از قانون، «معادل هزینه‌های تحقیقاتی و پژوهشی اشخاص حقوقی خصوصی و تعاونی در واحد‌های صنعتی و تولیدی که دارای پروانه بهره‌برداری از وزارتخانه‌های ذی‌ربط که در قالب قرارداد منعقده با دانشگاه‌ها یا مراکز پژوهشی و آموزش عالی دارای مجوز قطعی از وزارتخانه‌های علوم، تحیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که در چهارچوب نقشه جامعه علمی کشور انجام می‌شود، مشروط به اینکه گزارش پیشرفت سالانه آن به تصویب شورای پژوهشی دانشگاه‌ها و یا مراکز تحقیقاتی مربوطه برسد و ناخالص درآمد ابرازی حاصل فعالیت‌های تولیدی و معدنی آن کم‌تر از ۵۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال نباشد، حداکثر به میزان ۱۰ درصد مالیات ابرازی سال انجام هزینه مذکور بخشوده می‌شود.» در حالیکه درآمد قرارداد‌های پژوهشی و تحقیق وتوسعه بنگاه‌های اقتصادی غیر دانش‌بنیان مطابق ماده ۱۰۵ قانون مالیات مستقیم با نرخ ۲۵ درصد محاسبه می‌شود و صرفاَ طبق مواد ۳ و ۹ قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان و تجاری‎سازی نوآوری‌ها و اختراعات، درآمد حاصل از تحقیق و توسعه در فناوری‌های پیشرفته مشمول معافیت مالیاتی است.

در شرایط فعلی چه اقداماتی می‌توانیم انجام دهیم؟
برای انجام تحقیق و توسعه دو مسیر بیشتر وجود ندارد، مسیر اول استفاده از ظرفیت‌های فناورانه و نوآورانه داخل و مسیر دوم استفاده از ظرفیت‌های خارج از کشور است.

مسیر استفاده از ظرفیت‌های خارج از کشور به دلیل افزایش نرخ ارز و تحریم‌ها علیه ایران از نظر اقتصادی صرفه کم‌تری دارد. ظرفیت داخلی نیز شامل شرکت‌های داخلی (دانش‌بنیان و غیردانش‌بنیان) و مراکز دانشگاهی و موسسات آموزش عالی است. برای شرکت‌ها تناسب درآمد و هزینه بسیار مهم است و لذا در صورتی که سود نکنند تحقیق و توسعه را انجام نمی‌دهند. با توجه به هزینه سربار نیروی انسانی، آزمایشگاه‌ها، زیرساخت به ویژه در شرایط تورم فعلی، انجام تحقیق و توسعه، ناخواسته با هزینه بالاتری انجام می‌شود.

 

بنابراین بنگاه‌های اقتصادی ناگزیر به سمت مراکز و موسساتی هدایت می‌شوند که بخشی از هزینه‌های تحقیق و توسعه به دلیل دسترسی به برخی زیرساخت‌ها سرشکن می‌شود؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود ساز و کار‌هایی برای تسهیل ارتباط صنعت و دانشگاه بوجود آید تا امکان استفاده هر چه بیشتر از این ظرفیت‌های بالقوه دانشگاهی برای بخش خصوصی فراهم‌تر شود.

سرمست، کارشناس علم و فناوری موسسه ایتان
انتشار یادداشت‌ها به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین است.