آبادان یازده ۶۰، روی موج مقاومت / اینجا آبادان است و آبادان می‌ماند

گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو- فاطمه سادات کاظمی‌منش؛ آبادان یازده ۶۰. فیلمی در ژانر دفاع مقدس که از ۱۲ آبان در پلتفرم‌های اینترنتی «فیلمگردی»، «لنز» و «تماشاخانه» به نمایش درآمده است. اگرچه مقاومت مفهومی بزرگترو عمیق‌تر دارد، اما آبادان یازده ۶۰ که در جشنواره فجر سال ۹۸ برنده سیمرغ بلورین در بخش جایزه سردار سلیمانی بود، توانسته مفهوم مقاومت در برابر دشمن عینی را به نحو قابل قبولی به تصویر بکشد و با زبان تصویر نمایش دهد که از دل مقاومت‌های به ظاهر کوچک، قهرمانان بزرگی ساخته می‌شوند.

هر فیلمی برای اینکه بتواند بازنمای فرهنگ سوژه‌ی خویش باشد، باید فرم را از دل سوژه استخراج کند. دفاع مقدس فرهنگی خاص و متعالی دارد که با ویژگی‌های منحصر به فردش شناخته می‌شود. از جمله این ویژگی‌ها محو فردیت‌ها و یکه تازی‌ها و شکل گیری شخصیت هاییست که هرکدام قهرمانی می‌شوند در مسیری که دستی از غیب برای آنان رقم زده است. رئیسی که یک هفته قبل از عروسی اش، پی همه چیز را به تن می‌مالد و با تمام خطرات از تعطیلی رادیو جلوگیری می‌کند. جوان بسیجی که حضور در خرمشهر و دفاع سرد را مشتاق است، اما ماموریت خود را در حفاظت از روحیه و امید مردم بازمی یابد. دختر جوانی که دوری از خانواده را به جان خریده و می‌خواهد نقشی در این ماجرا داشته باشد. تازه عروسِ تهرانی که اشتیاق زندگی جدیدش او را به دوری از این مهلکه فرا میخواند، اما نقش خود را به گونه‌ای دیگر می‌جوید. مرد اجنبی که سال‌ها عمرش را در رادیو گذارنده و با وجود اختلافات عقیدتی نقش خویش را در پر کردن پازلِ مقاومت ایفا می‌کند. فیلم پاک و شریف آبادان یازده ۶۰ قصه‌ای قهرمان محور دارد. اما به تبعیت از فرهنگ دفاع مقدس، ما با تک قهرمان طرف نیستیم. اگرچه شخصیت‌های اصلی و فرعی دارد، اما همه‌ی شخصیت‌ها در قامت قهرمان ظاهر می‌شوند. انسان‌های شجاع و از خودگذشته‌ای که عشق و اعتقادشان در هم آمیخته شده و از آن‌ها قهرمانانی در دنیای حقیقی می‌سازد. با این تفاصیل این فیلم را می‌توان با وجود انتظارات فراتری که می‌توانست در ایجاد حس و عمق مفهوم داشته باشد، یک فیلم دفاع مقدسی دانست.

در آبادان یازده ۶۰ حادثه محرک، اتفاقی که تعادل زندگی شخصیت‌های فیلم را به هم می‌ریزد و آنان را به حرکت وادار می‌کند تا تعادل را به زندگی خویش بازگردانند، قبل یا همزمان با شروع فیلم آغاز می‌شود. جنگ به آبادان کشیده شده و رادیو نفت آبادان در دوراهی ماندن یا رفتن، بدون اینکه مخاطب با تردیدی مواجه شود ماندن را انتخاب کرده است. به نوعی حادثه محرک با شروع فیلم تلاقی پیدا کرده و معرفی شخصیت‌ها به حین و بعد از آن واگذار شده است. عجله‌ای که می‌توانست رخ ندهد و با سهیم ساختن مخاطب در انتخاب ماندن یا رفتن، مخاطب را با قدرت بیشتری به ساحت فیلم وارد کند و احساسات و عواطف او را بیشتر و عمیقتر درگیر کند.

 

فارغ از این موضوع، سازندگان و منتقدان همواره در مواجهه با سوژه‌هایی که بار ایدئولوژیک دارند، با موضوع شعاری و کلیشه‌ای شدن فیلم روبرو هستند. در فیلم آبادان یازده ۶۰ اگرچه نشانه‌های اعتقادی و نمادین به کار رفته، اما پرداختن به این نشانه‌ها از قصه بیرون نمی‌زند و با بازی قابل قبول و خوب بازیگران، باورپذیر و دلنشین می‌شود. همه این‌ها باعث شده فیلم تا حدود زیادی از شعاری شدن فاصله گرفته باشد.

همچنین در فیلم با ریتم خوبی طرف هستیم و قصه بدونِ افتِ قابل توجه ریتم جذابیت و کشش خود را برای مخاطب حفظ می‌کند. شاید فهمِ تدوینی مهرداد خوشبخت، کارگردان آبادان یازده ۶۰ که پیش از این در کسوت تدوینگر در فیلم هایی، چون به وقت شام حضور داشته در حفظ ریتم نقش بسزایی داشته است.

در دنیای بارش بی وقفه‌ی اطلاعات، مدیریت اطلاعات برای رساندن به مخاطب، نقش به سزایی در حرکتِ جامعه، در جهتِ تامین منافع جمعی ایفا می‌کند. رادیو آبادن رسانه‌ای که با مجاهدت رزمندگان حوزه‌ی جنگ رسانه‌ای نقش قابل توجهی در جلوگیری از سقوط شهر آبادان و به طبع آن استان خوزستان ایفا کرد، این رسالت را به خوبی دریافته بود. طبق فرمایشات مقام معظم رهبری و مشاهده واقعیات دنیای کنونی، ما هم اکنون در جنگی بی وقفه در عرصه‌های مختلف به سر می‌بریم که یکی از آن عرصه‌ها رسانه است. رسانه نسبت به دهه ۶۰ از قدرت بیشتری برخوردار گشته و زندگی همه افراد را به خود وابسته ساخته است. رسانه سهم بسیار بالایی دارد برای تعیین اینکه مردم به چه بیاندیشند، از چه خوشحال شوند و از چه ناراحت؛ چه اندازه امیدوار باشند و چه اندازه ناامید؛ مقاومت کنند یا عرصه را ببازند و پا به فرار بگذارند. از این رو رسانه در خط مقدم جبهه‌ی مقاومت علیه دشمنان قرار دارد. فیلم سینمایی آبادان یازده ۶۰ الگویی کوچک، اما حقیقی برای اهالی رسانه است که موقعیت و رسالت خویش را به خوبی بشناسند؛ با تمام محدودیت‌ها بی وقفه و شرافتمندانه بجنگند و مراقب باشند در پازل دشمن نقش ایفا نکنند.

 

در ۸ سال دفاع مقدس زن و مرد دوشادوش هم به مقاومتی ارزشمند برای حفظ خاک و آرمان‌های متعالی خویش می‌پرداختند. اگرچه نقش مردان در خط مقدم مبارزه‌ی سرد پررنگ‌تر بود و نقش زنان در پشتیبانی، اما رادیو آبادان موقعیتی بود که فرصت قبول مسئولیت‌های مشابه را به مردان و زنان میداد و عرصه را بیش از حد لزوم بر زنان تنگ نمی‌کرد. با این حال در بخش‌هایی میل فعالیت و مشارکت زن نقش اول فیلم رو به افراط می‌کشید و در جایی که مردان زیادی برای انجام کار‌های سخت مردانه حضور دارند رخ نمایی می‌کرد و این به خطا چهره‌ای برابرطلب از زن به نمایش می‌گذاشت. در صورتی که بر اساس خاطرات زنان مبارز دفاع مقدس عموما هرکجا زنان بدون ضرورت مکفی پا را به حیطه فعالیت‌های سخت مردانه وارد می‌ساختند، در ادامه به اشتباه خود پی می‌بردند و بر آن اصرار نمی‌ورزیدند. نیاز بود که این فیلم برای اینکه در ورطه‌ی باریک زن مسلمان ایرانی و جنبش فمنیستی پا را کج نگذارد، به کلیت توجه بیشتری می‌کرد و در این خصوص هم خنثی کننده‌ای وجود می‌داشت.