چرا دانشگاه فرهنگیان با کمبود هیئت علمی مواجه است؟ / بودجه ناکافی در سایه نگاه هزینه‌ای دولت به آموزش

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فاطمه قره داغی؛ دانشگاه فرهنگیان به عنوان یک دانشگاه ماموریت محور که وظیفه تامین و تربیت معلمانی کارآمد را بر عهده دارد، همواره با چالش هایی اساسی در مسیر خود مواجه است. یکی از این چالش ها، کمبود هیئت علمی و تنزل کیفیت اساتید این دانشگاه است. مسئله ای که موجب نارضایتی دانشجویان و اساتید این دانشگاه شده است.

دانشگاه فرهنگیان هم اکنون از روش های متفاوتی برای تامین اساتید خود استفاده می کند. طاهر روشندل، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه فرهنگیان در این خصوص می گوید: کمیسیون دائمی هیئت امنا اخیرا طرحی را تصویب کرده است که طبق آن بتوانیم آئین نامه مدرسی را احیا کنیم. به این معنی که بتوانیم با درنظر گرفتن حقوق مادی و معنوی، از ظرفیت افرادی که امکان تطبیق وضعیت برایشان وجود ندارد، استفاده کنیم.

بخش دیگری در این آئین نامه مربوط به مامورین آموزشی می باشد. قصد بر این است که طی یک فرایندی افرادی که صلاحیت های لازم را دارند از آموزش و پرورش به دانشگاه فرهنگیان منتقل کنیم تا با استفاده از این مدرسین توانمند که تجربه معلمی را نیز دارند؛ بخشی از نیاز های خود را مرتفع کنیم.

در این آئین نامه بخشی نیز تحت عنوان افرادی که جزو کارکنان دانشگاه هستند و مدرک دکتری از دانشگاه های معتبر را دارند، وجود دارد که شرایط تبدیل کارشناس به هیئت علمی را ندارند. دانشگاه می تواند با اخذ تعهد از این افراد، آنان را به عنوان کادر آموزشی برای گذر از این مرحله به کار بگیرد. منتها با این تعهد که پس از مرتفع شدن نیازهای دانشگاه به وضعیت قبلی برگشته و در پست اداری شان مشغول به کار شوند. مسئله دیگر پیگیری برای اخذ سهمیه ی بیشتر از وزارت علوم می باشد. راه حل نهایی نیز بحث انتقال از دانشگاه های دیگر است که این مدت تعدادی نیز از این طریق جذب شده اند.

رحمت الله خسروی، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و مدیر گروه مطالعات تربیت معلم در انجمن مطالعات برنامه درسی ایران معتقد است؛ هر راهکاری که در آن جذب اعضای هیئت علمی کافی و کیفی و نگهداشت حرفه ای آنها در دستور کار دانشگاه نباشد، راه گشا نیست. بسیاری از اوقات مشاهده می شود، هرچه اساتید خوب که تعدادشان در اقلیت است، رشته می کنند، برخی از مدرسان کم صلاحیت آن­ها را پنبه می کنند. غالب اساتید دانشگاه فرهنگیان، مدرسان مدعو هستند که در بسیاری موارد به سبب نیاز مبرم دانشگاه توجه چندانی به صلاحیت های علمی و حرفه ای آنها نمی شود. دانشگاهی که استاد هیئت علمی کافی و کیفی نداشته باشد نمی تواند عملکرد خوب و قابل دفاعی داشته باشد. استاد هیئت علمی به خاطر تعلق و تعهد حرفه ای به دانشگاه، توجه جدی تری به رشد شاخص های وجودی دانشگاه به ویژه در ابعاد تدریس و پژوهش نشان می دهد.

نبود امکانات کافی موجب دلسردی متقاضیان می شود

کمبود امکانات دانشگاه فرهنگیان و هموار نبودن مسیر رشد علمی اساتید از عواملی است که موجب می شود تا بعضا افرادی که به لحاظ علمی و تجربی در مرتبه خوبی قرار دارند، این دانشگاه را انتخاب نکنند و یا پس از ورود به دانشگاه دچار یاس و ناامیدی شده وبه فکر انتقالی بیفتند.

نعمت الله موسی پور، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و معاون آموزشی سابق دانشگاه فرهنگیان می گوید: وقتی که استادی وارد دانشگاه می شود از او انتظار می رود تا وظایف استادی خود را به خوبی انجام دهد، ولی چون دانشگاه فرهنگیان ظرفیت خود را به حداکثر رسانده است؛ جایی برای استقرار نیروها ندارد و امکانات خوبی در اختیار هیئت علمی قرار نمی گیرد. این مسائل موجب می شود تا عضو نورسیده که انتظار دارد مورد حمایت سیستم قرار بگیرد، دلسرد شده و به فکر انصراف بیفتد. برخی از انتظارات دانشگاه قانونی است ولی وقتی امکانات کافی وجود نداشته باشد، علاوه بر دلزدگی موجب بروز نوعی تعارض نیز می شود. برای مثال انتظار دانشگاه این است که هیئت علمی 40 ساعت در دانشگاه حضور داشته باشد اما این وقتی امکان پذیر است که هیئت علمی دفتر کار و امکانات حداقلی مانند سیستم، اینترنت، کتابخانه خوب و... در اختیار داشته باشد. این امکانات در دانشگاه فرهنگیان به خوبی در اختیار هیئت علمی قرار نمی گیرد، لذا وقت شخص به جز ساعاتی که به کلاس درس می رود صرف گفتگوهای بی حاصل می شود و درنهایت عضو نمی تواند به مقالات و تحقیقات خود برسد. این عوامل موجب تعارض عضو و سازمان و تنزل کیفیت می شود.

رحمت الله خسروی نیز می گوید: بعضی اوقات شاهد این هستیم که متقاضیان جذب هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان از کیفیت بالایی برخوردار نیستند. این امر دلائل مختلفی دارد. یکی از مهمترین دلائل آن تنزل کیفی دانشگاه ها در تربیت دانشجویان دکتری با کیفیت است. خروجی آموزش عالی به سبب نبود یا کمبود زیرساخت های انسانی و امکاناتی لازم در برخی دانشگاه های مجری دوره دکتری در بسیاری از رشته های مورد نیاز دانشگاه فرهنگیان، چندان قابل دفاع نیست. از جمله دلائل دیگر، امکانات محدود، رتبه علمی پایین، و فرهنگ حاکم بر دانشگاه فرهنگیان است. برخی از متقاضیان خوب هیئت علمی تمایلی به شروع حیات حرفه ای در چنین شرایطی را ندارند. البته متقاضیان خوبی نیز وجود دارد که با علم به محدودیت های دانشگاه، درد معلمی داشته و به خاطر دغدغه ای که برای تعلیم و تربیت وطن دارند، دانشگاه فرهنگیان را انتخاب کرده و مشکلات آن را نیز به جان می خرند. یک نگاه اشتغالی هم نسبت به جذب در دانشگاه فرهنگیان درگروهی از متقاضیان هیئت علمی مشاهده می شود. این گروه صرفاً دنبال شغل هستند و دانش، مهارت و گرایشی نسبت به تربیت معلم ندارند. ضروری است دبیرخانه جذب هیئت علمی دانشگاه از یک طرف شرایط علمی و تخصصی سطح بالایی را برای داوطلبان جذب وضع کند و فارغ التحصیلان دانشگاه های دولتی با کیفیت را در اولویت جذب قرار دهد و از طرف دیگر افرادی که موفق به جذب در دانشگاه می شوند را به صورت جدی حمایت کند.

نداشتن اختیار عمل کافی در تصمیم گیری ها و سرعت عمل پایین

مسئله دیگر نداشتن اختیارعمل کافی درتصمیم گیری های دانشگاه و سرعت عمل پایین در فرایند جذب می باشد. در طی این سال ها وزارت علوم در هر فراخوان تعداد 50 سهمیه به دانشگاه فرهنگیان اختصاص می دهد که دانشگاه موفق به جذب همه این افراد نمی شود. طول کشیدن بیش از حد فرایند های مصاحبه و گزینش نیز موجب دلسردی و انصراف برخی از متقاضیان می شود. به گونه ای که برخی از افراد با رتبه های خوب در طی این فرایند انصراف داده و به سرعت جذب دانشگاه های خوب کشور می شوند.

حسین خنیفر، رئیس دانشگاه فرهنگیان در پاسخ به خبرنگار خبرگزاری دانشجو در این خصوص گفت: تمام تلاش ما بر این است که افراد با صلاحیت جذب دانشگاه شوند. علت پر نشدن تعدادی از ردیف ها در برخی از فراخوان ها نیز عدم صلاحیت لازم برخی از متقاضیان می باشد. در خصوص طولانی شدن فرایند هم خیلی دست دانشگاه نیست. استعلام ها و مصاحبه های متعددی وجود دارد که باید سپری شوند و دانشگاه یک واسطه در زنجیره طولانی است.

نعمت الله موسی پور درخصوص عملکرد دانشگاه در جذب هیئت علمی می گوید: فرایند جذب دارای مشکلاتی است که موجب طولانی تر شدن این مسیر شده است. یکی از مسائل سرعت عمل پایین خود دانشگاه است که به خاطر نوتاسیس بودن و عملکرد اجرایی آن می باشد. دیگری هم به دلیل دخالت نهادهای مختلف است که می خواهند در تصمیمات دانشگاه اعمال نظر داشته باشند. نهاد هایی که به نحوی در تصمیم گیری های دانشگاه دخیل هستند ولی وقتی ورود پیدا می کنند آسیب هایی را به دنبال دارد و موجب کاهش اختیار عمل دانشگاه می شود.

نوسانات نیازهای آموزش و پرورش

نیازهای آموزش و پرورش دارای نوسانات بسیاری است. هم اکنون با اوج نیاز های آموزش و پرورش مواجه هستیم و اساسا باید مشخص شود که در سال های آینده دانشگاه فرهنگیان چه تعداد معلم باید تربیت کند و چه تعداد هیئت علمی لازم خواهد داشت؟

حجت الاسلام دادگر، مسئول نمایندگی نهاد رهبری در دانشگاه فرهنگیان می گوید: باید یک سند مکتوب و قابل اتکا از سوی آموزش و پرورش در اختیار دانشگاه فرهنگیان بگیرد تا تکلیف مشخص شود که در سال های آتی نیازهای آموزش و پرورش چگونه است.دانشگاه نیز با توجه به این نیازها آرایش بگیرد و خود را در زمینه های گوناگون تطبیق داده و تقویت کند. البته درحال حاضر به صورت تقریبی محاسبه می شود اما باید به یک ثباتی برسد. دانشگاه باید فارغ از بحث های سیاسی و جناحی و... به کارهای خودش بپردازد. اساسنامه دانشگاه، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و صحبت های مقام معظم رهبری باید سرلوحه کار دانشگاه قرار بگیرد.

تکثر مراکز و پراکندگی رشته ها در دانشگاه فرهنگیان

یکی از چالش های اساسی دانشگاه فرهنگیان تکثر مراکز و پراکندگی برخی از رشته های آن می باشد. دانشگاه فرهنگیان با 98 واحد دانشگاهی در سراسر کشور شروع به فعالیت کرد که در این سال ها چند واحد نیز به آن اضافه شده است. به نظر می رسد که دانشگاه فرهنگیان به ساماندهی در مراکز و آمایش رشته ای احتیاج دارد. می توان گفت اهمیت این موضوع در توزیع هیئت علمی ها اینطور است که اگر آمایش رشته ای درستی صورت بگیرد و رشته ها به خوبی قطب بندی شوند، تعداد هیئت علمی های هر مرکز افزایش یافته و می توان امکانات موردنیاز هر رشته ای را با کیفیت بیشتری ارائه داد. وجود تشتت های فراوان و پراکندگی مراکز علاوه بر سردرگمی دانشگاه در برنامه ریزی، موجب کاهش رغبت هیئت علمی ها برای ورود به دانشگاه فرهنگیان نیز می شود. حل این معضل نگاه ویژه دولت جهت توسعه کمی و کیفی دانشگاه را می طلبد تا دانشگاه به لحاظ فضای آموزشی به یک ثباتی برسد.

عدم اختصاص بودجه کافی در پی نگاه هزینه ای دولت به آموزش

ناغافل نماند که یکی از مشکلات دانشگاه فرهنگیان در مسیر جذب هیئت علمی ، عدم اختصاص بودجه کافی از سوی دولت می باشد که مطالبه به حقی است؛ ولی طبیعتا با نگاه های هزینه ای دولت به آموزش در تعارض است. با توجه به مغفول ماندن دانشگاه ماموریت محور و استراتژیک فرهنگیان و اقداماتی که برای انحلال این دانشگاه صورت گرفته است، مشخص نیست که این مطالبه از سوی دولت به درستی پاسخ داده خواهد شد و یا همچنان این دانشگاه خطیر با این مشکل دست و پنجه نرم خواهد کرد.

لزوم بازنگری در آئین نامه ارتقا و جذب اساتید دانشگاه فرهنگیان

مسئله مهم و بنیادی دیگر در خصوص هیئت علمی های دانشگاه فرهنگیان که پرداختن به آن کمک شایانی در طی مسیر این دانشگاه برای تحقق رسالت خود می کند، ایجاد تغییراتی در خصوص آئین نامه جذب و ارتقای اساتید می باشد. رسالت و هدف دانشگاه فرهنگیان، تربیت معلم هایی است که بلافاصله پس از اتمام دانشگاه وارد کلاس های درس خواهند شد. بنابراین افزایش بعد مهارتی و تربیتی در این دانشگاه بیش از سایر دانشگاه های کشور حس می شود. دانشجویان این دانشگاه باید معلمی را یاد بگیرند که فراتر از هرگونه تخصص دیگر است، چراکه با انسان سر و کار خواهند داشت. با این تفاسیر انتظار می رود که شاخص های جذب و ارتقای اساتید در این مکان معلم ساز با سایر دانشگاه های دیگر متفاوت باشد و بعد مهارتی و تربیتی پر رنگ تر شود. لذا باید یک بازنگری مبنایی صورت بگیرد که به نظر می رسد این موضوع همت دانشگاه فرهنگیان، آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی را می طلبد