عملکرد ضعیف دولت و دستگاه دیپلماسی روحانی در موضوع قره‌باغ

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو- محمدحسین طارمی؛ جنگ و بحران قره باغ از سال‌های پایانی جنگ سرد و قبل از فروپاشی شوروی میان دو کشور ارمنستان و آذربایجان آغاز شد.

منطقه قره باغ از نظر موقعیت جغرافیایی در قفقاز جنوبی واقع شده است و به طور تقریبی می‌توان آن را یک پنجم خاک کشور آذربایجان دانست. این منطقه به طور تدریجی در طی سال‌های 1988 تا 1994 به اشغال کشور ارمنستان درآمد.

فضای ملتهب بین آذربایجان و ارمنستان براساس این پارامتر که یک توافق نامه دائمی مبنی بر آتش بس وجود ندارد، استوار شده است. شدت این مناقشات و همچنین نگاه سایر کشورها به ظرفیت‌های ژئوپلتیک این منطقه باعث می‌شود تا این دو کشور نتوانند به صورت دوجانبه به حل این مسئله بپردازند.

اهمیت استراتژیک قره باغ

اگر رابطه بین این دو کشور به سمت تنش فزاینده و در نهایت یک جنگ تمار عیار برود، آذربایجان از حمایت غرب و رژیم صهیونیستی و ترکیه برخوردارست و ارمنستان هم از حمایت روسیه.

اما می­توان متصور بود که روابط بین این دو کشور به سمت روابط صلح آمیز پیش برود، در این صورت دو کشور ایالات متحده و روسیه رو به بازی کردن به اصطلاح با کارت این دو کشور می‌آورند و فضای روابط به سمت امتیازدهی‌ها و امتیازگیری‌های متقابل می‌رود که با توجه به شرایط امر امکان وقوع این تحلیل بیشتر وجود دارد.

نه جنگ نه صلح؛ فعلاً آذربایجان پیروز شد

اتفاقی که دوشنبه هفته گذشته رخ داد، یعنی سه کشور ارمنستان، روسیه و جمهوری آذربایجان اعلام کردند، موافقت‌نامه‌ای را برای پایان دادن به جنگ در قره‌باغ به امضا رساندند. این منطقه پس از مدت‌ها رنگ آرامش را به خود دید و طبق مفاد این توافق آتش‌بس میان دو کشور آذربایجان و ارمنستان از ساعت ۲۱ به وقت گرینویچ در ۱۰ نوامبر آغاز خواهد شد. نیروهای ارمنستان از مناطق خارج از قره‌باغ کوهستانی عقب‌نشینی خواهند کرد. نیروهای حافظ صلح روسیه در کریدور لاچین مستقر خواهند شد.

حفظ صلح با برد پوتین

ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه نیز بامداد روز سه شنبه در بیانیه‌ای گفت: بر اساس توافقنامه امضا شده بین سه طرف، جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان در مواضع خود متوقف و نیروی حافظ صلح فدراسیون روسیه در امتداد خط تماس در قره باغ و جمهوری ارمنستان مستقر می‌شود.

مفاد توافق نامه و استقرار صلح بانان روس

به نوشته نیویورک تایمز، توافق امضا شده در روز دوشنبه آذربایجان را به آنچه سال‌ها به ‌دنبالش بود رساند: دستیابی به مناطقی که آذربایجان آن را اشغالی می‌خواند و بازگشت مهاجران آواره داخلی به قره‌باغ. متن این توافق‌نامه را به شرح زیر است:۱- تمامی عملیات‌های نظامی متوقف می‌شود، ۲- سرزمین‌های تصرف شده در مناطق آغدم و گزاخ تا ۲۰ نوامبر سال ۲۰۲۰ به آذربایجان بازگردانده می‌شوند، ۳- نیرو‌های حافظ صلح روسی در امتداد خط تماس در قره‌باغ و در امتداد دالان لاچین مستقر می‌شوند، ۴- مدت اقامت نیرو‌های حافظ صلح روسی در خاک ۵ سال است، ۵- یک مرکز صلح برای نظارت بر آتش بس ایجاد خواهد شد.۶- روسیه اتصال قره‌باغ با ارمنستان را تضمین می‌کند و همزمان کلبجر را تا ۱۵ نوامبر و لاچین را تا اول دسامبر بازمی‌گرداند، ۷- آوارگان و پناهندگان به قره‌باغ و مناطق مجاور بازگردانده خواهند شد، ۸- تبادل اسرای جنگی و اجساد انجام خواهد شد، ۹- یک مسیر جدید از نخجوان به آذربایجان تحت کنترل روسیه افتتاح می‌شود.

مسیر جدید نخجوان - آذربایجان

کشور آذربایجان تا به امروز برای عبور و دسترسی به نخجوان، از مسیر مرز­های شمالی ایران نزدیک منطقه اصلاندوز وارد و پس از طی مسیری از مسیر جلفا وارد نخجوان می­شود. این ورود و خروج از لحاظ استراتژیک و درآمد زایی به نفع ایران و مردم این منطقه است.

طبق یکی از مفاد توافق­نامه چند روز گذشته بین روسیه، آذربایجان و ارمنستان، به احتمال زیاد روسیه می­خواهد  مسیری را برای اتصال آذرباجان و نخجوان معین و برقرار سازد. طبق این توافق­نامه، این مسیر تا زمانی که صلح­بانان روس در این منطقه حضور دارند تحت نظارت و کنترل خودشان قرار می­گیرد.

خواب خوش مسئولان در انتظار وعده آمریکایی‌­ها

به نظر کارشناسان عرصه سیاست خارجه، ایران برای ورود و نقش آفرینی در جایگاهی که امروز روسیه در منطقه کسب کرده است، کمی تعلل کرد. در واقع می­توان این طور گفت که مسئولان به جای واکنش مناسب به مناسبات منطقه­ای، بیشتر به دنبال نتیجه انتخاباتی بودند که دومرتبه مثل هفت سال گذشته، گشایش کشور را به آن گره بزنند.

از دیدگاه برخی کارشناسان اگر این مسیر احداث شود، عملا ایران نقش ترانزیتی خود را در برابر آذربایجان از دست می‌­دهد. همچنین از لحاظ استراتژیک عبور این مسیر از داخل ایران می­توانست اهرم فشاری در برابر سوءاسفاده کنندگان منطقه­ای باشد.

طبق برآورد­های منطقه­ای انتظار می‌­رود، کشور ترکیه طبق سنوات گذشته و سیاست­های دوگانه­ای که در پیش می­گیرد؛ ارتباط خود را با نفوذی که در آذربایجان دارد افزایش دهد. این افزایش ارتباط و احداث این مسیر باعث افزایش روابط ترکیه با کشور­های آن سوی دریای خزر می‌­شود.

گفته شده بیشتر این خط ترانزیتی به ضربه خود طرفه ارمنستانی است، آنها با این کار عملاً خود را در محاصره قرار داده و هیچ تضمینی نیست که در آینده بتوانند راه تنفسی برای خودشان باز کنند، آنها باید یادشان باشد با این طرح عملاً خود را ایزوله کرده‌اند. ایران در تمام طول سی سال گذشته بزرگترین و اصلی ترین مسیر تامین نیازهای اقتصادی و نظامی ارمنستان بوده است و باید دید در آینده چگونه از این جاده استفاده می‌شود.

البته وزارت امور خارجه به موضوع تغییر مسیر ترانزیتی نخجوان به آذربایجان واکنش نشان داده است.

 سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت امورخارجه شایعات درخصوص توافق آتش بس قره باغ را "بی اساس" خواند و گفت: هیچ تغییری در مسیر‌های ترانزیتی ایران به سمت ارمنستان یا آذربایجان ایجاد نخواهد شد.

معاون سیاسی وزیر امور خارجه افزود: متاسفانه اطلاعات غلط و گمراه کننده همراه با نقشه‌های جعلی در فضای مجازی در حال انتشار است و ادعا‌هایی همچون قطع مرز ایران با ارمنستان، ایجاد کریدور در داخل خاک ارمنستان یا حتی داخل خاک ایران، تغییر ژئوپلتیک منطقه و... مطرح شده است که از اساس واقعیت ندارد و با اغراض خاص سیاسی و تبلیغاتی صورت می‌گیرد.

عراقچی با اشاره به نقشه اصلی توافق گفت: چنانچه در این نقشه مشاهده می‌شود، بحث ایجاد یک نوار جغرافیایی در حاشیه مرز ایران با ارمنستان که زیاد مطرح شده است کاملا بی مبنا است.

فرستاده ویژه رییس جمهور برای ارائه طرح صلح ایران گفت:آنچه در توافق آتش بس قره باغ آمده ایجاد یک کریدور جاده ای، یا بهتر است گفته شود یک مسیر ترانزیتی، داخل خاک ارمنستان از نخجوان به سمت خاک اصلی آذربایجان است که امنیت آن توسط روسیه تضمین خواهد شد و مسیر دقیق آن نیز هنوز مشخص نیست.

عراقچی گفت: این ایده جدیدی نیست و طرح آن سابقه طولانی دارد، و اگر هم عملی شود، که با هزار، اما و اگر همراه است، هیچ تغییری در مسیر‌های ترانزیتی ایران به سمت ارمنستان یا آذربایجان ایجاد نخواهد کرد.

کارشناسان امر معتقدند که دستگاه دیپلماسی در توافق بین ارمنستان و آذربایجان کم‌کاری کرده است و باید نقشی فعال‌تر در این مسیر بازی می‌کرد و زمین بازی را برای روسیه و ترکیه خالی نمی‌کرد.

انتهای پیام/