به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، سنت «وقف» حاوی پیام‌ها و نکات بسیاری است که اگر فراگیر شود، جوامع اسلامی، هم از جهت اقتصادی و هم از جهت فرهنگی و رشد فکری به وضع مطلوب تری خواهند رسید.
یکی از تعابیر معروفی که از برخی خواص فرهنگی (که اتفاقاً تجربه کار کردن در حوزه وقف را هم داشته) مکرر شنیده‌ایم این است؛ اگر این سنت‌های حسنه به درستی برای مردم تبیین شود و همه مردم پای کار بیایند، با وقف و نذر می‌توان جامعه را اداره کرد بدون اینکه به شخص یا گروهی فشار یا صدمه‌ای وارد شود.
مهم‌ترین پیام وقف، پیام انسانیت است. یعنی کسی که یک عمر تلاش کرده و مالی را به دست آورده است، اموالش را در جهت خدمت به مردم صرف می‌کند. پیام این حرکت، علاقه‌مندی به انسانیت و احساس مسئولیت نسبت به دیگران است. یعنی واقف سعی می‌کند منیت خود را بشکند و به «ما» بیندیشد و نسبت به دیگران هم احساس مسئولیت کند.
وقف نشانه این است که واقف بر نفسش مسلط شده و نفس را کنار گذاشته است؛ لذا وقف از یک طرف احساس مسئولیت در برابر دیگران است و از طرفی محبت نسبت به انسانیت. پیام دیگر وقف این است که به هر حال ما در این دنیا ماندنی نیستیم و روزی باید سفر کنیم؛ لذا وقف یک نوع آینده‌نگری است و واقف نسبت به آینده‌اش اقدام می‌کند.
پیام دیگر وقف، عدم دلبستگی به دنیاست. برخی به خاطر پول و طمعی که به آن دارند دست به هر اقدامی می‌زنند. مثلاً در شرایط فعلی کشور و شیوع بیماری کرونا عده‌ای اقلامی را احتکار می‌کنند و مردم را در تنگنا قرار می‌دهند یا قیمت‌ها را به صورت غیرمنطقی و نجومی بالا می‌برند و نظارتی هم بر کار آن‌ها صورت نمی‌گیرد. اما کسی که در همین شرایط اموالش را وقف می‌کند، در حقیقت این صفات رذیله را کنار زده و به دنیاگرایی پشت کرده است. دنیا را برای رشد معنوی و انسانیتش و رسیدن به آخرت می‌خواهد. دنیا را می‌خواهد، اما نه به قیمت فشار به دیگران.
تاریخچه وقف
یکی از منابع پایدار و ارزشمند برای فعالیت‌های فرهنگی و خدمات خیرخواهانه به مردم در کشور ما وقف است.
بدون شک مسئولین کشورمان به این منبع پایدار باید توجه بیشتری داشته باشند. وقتی به تاریخ کشورمان مراجعه می‌کنیم می‌بینیم، بخش قابل توجهی از مراکز خیریه و فعالیت‌های آن از طریق وقف به وجود آمده یا اداره شده است.
بسیاری از حوزه‌های علمیه، یتیم‌خانه‌ها، بیمارستان‌ها و... از ظرفیت وقف به وجود آمده‌اند.
حجت‌الاسلام و المسلمین سید رضا تقوی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «من فکر می‌کنم بیش از دو سوم امکانات بیمارستان‌های کشور (به خصوص امکانات سرمایه‌ای) وقفی هستند. مثلاً بیمارستان نمازی شیراز که یکی از بیمارستان‌های بنام کشور هست و در امور علمی و خدماتی یک جایگاه والایی دارد، موقوفه است.»
وی ادامه می‌دهد: «متاسفانه تاریخ وقف در کشور ما با اینکه پیشینه ارزشمندی دارد، اما آسیب‌هایی هم به وقف وارد شده و بسیاری از املاک موقوفه قبل از انقلاب اسلامی و در زمان رژیم ستمشاهی به شکلی از حوزه وقف خارج شده است. این اتفاق به صورت غیر شرعی اتفاق افتاده و عده‌ای آمدند و بسیاری از موقوفات را تصرف کردند.»
مقابله با موقوفه‌خواران!
حجت‌الاسلام و المسلمین تقوی با بیان اینکه؛ همیشه یک باندی در کشور ما به عنوان «موقوفه خواران» وجود داشته و دارند، تصریح می‌کند:
«این‌ها افعی‌هایی هستند که دهان شان را برای بلعیدن طعمه وقف باز کرده‌اند. به طور مثال حدود دو سوم همین بازار تهران وقف است، اما با اجاره‌هایی بسیار بسیار‌اندک و ناچیز به تصرف موقوفه خواران درآمده است که اصلاً این رقم‌ها قابل بازگویی نیست! پاساژ‌هایی وجود دارد که وقف است، اما عده‌ای با حیله‌های مختلف روی آن‌ها چنگ‌انداخته و موقوفات را حیف و میل می‌کنند و یا در پرداخت اجاره بها تعلل می‌کنند.»
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس در ادامه همین بحث می‌افزاید: «سازمان اوقاف و امور خیریه نگهبان و پاسدار این اموال و املاک وقفی است. یعنی واقفی که یک عمر زحمت کشیده و مایملک خودش را در راه خیر وقف می‌کند، نظام اسلامی باید از این املاک پاسداری کند. سازمان اوقاف به عنوان نماینده حاکمیت باید موقوفات را بر اساس وقف نامه مصرف کند و روی چگونگی مصرف موقوفاتی که متولی دارند هم نظارت کند.»
اقدامی که در سازمان اوقاف برای جلوگیری از موقوفه خواری صورت می‌گیرد، پیگیری صدور سند برای موقوفه‌هایی است که سند ندارند.
حجت‌الاسلام حسین زارع زاده، مدیرکل سازمان اوقاف و امور خیریه استان یزد با اشاره به ضرورت تثبیت و اخذ سند مالکیت برای موقوفات می‌گوید: «هدف از اخذ سند مالکیت برای موقوفات، تعیین حدود دقیق موقوفات، صیانت از حقوق واقفان و اجرای عامیانه نیات آن‌ها است.»
البته یکی از دلایل موقوفه خواری به کم اطلاعی مردم نسبت به مسائل شرعی مرتبط با وقف بر می‌گردد.
حجت‌الاسلام عظیم آسوده، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان خراسان شمالی در این باره می‌گوید: «بحث موقوفه‌خواری و چشم طمع داشتن برخی به موقوفات به این دلیل است که گاهی زمین یا ملک، وقف شده، ولی در اداره اوقاف در این زمینه پرونده و ثبتی وجود ندارد. درنتیجه اگر موقوفه‌ای ثبت نشده باشد و مردم محل از وقفی بودن آن اطلاع ندهند ملک یا موقوفه مزبور دستخوش طمع برخی افراد می‌شود. به همین دلیل ما در خراسان شمالی برای تمام موقوفات ازجمله موقوفات حوزوی به دنبال اخذ سند هستیم و تاکنون برای بخش اعظم موقوفات خود سند دریافت کرده‌ایم؛ زیرا اگر تثبیت مالکیت صورت گیرد شمار موقوفات تصرفی‌اندک می‌شود.»
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان خراسان شمالی در ادامه می‌افزاید: «اطلاع‌رسانی به مردم درخصوص موقوفه بودن ملک و تنظیم درست قرارداد‌های اجاره می‌تواند مانع از طمع‌کاری برخی سودجویان باشد. از سوی دیگر ناآگاهی مردم در بحث مسائل شرعی وقف یکی دیگر از دلایل موقوفه‌خواری است؛ زیرا کسی که زمین موقوفه را به ناحق تصرف می‌کند اگر به مسائل شرعی و قوانین موجود درزمینه موقوفه‌خواری آگاه باشد قطعاً این کار را نخواهد کرد.»
لزوم جلب اعتماد مردم به سازمان اوقاف
«سازمان اوقاف و امور خیریه باید یک سرمایه‌ای به نام سرمایه «اعتماد» برای خود از طرف مردم کسب کند تا مردم برای مشارکت در سنت وقف به آن اعتماد داشته باشند.»
حجت‌الاسلام والمسلمین تقوی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با بیان این مطلب، تصریح می‌کند: «مردم باید مطمئن شوند که اگر وقفی انجام دادند، هم از آن موقوفه محافظت می‌شود و هم موقوفه در راه نیت واقف مصرف می‌شود. اگر این مهم تامین شود، مردم حتما استقبال بیشتری از وقف خواهند کرد. البته سازمان اوقاف در این راستا، پس از انقلاب تلاش‌های زیادی داشته و توانسته بسیاری از موقوفات را از چنگ وقف خواران و متصرفین موقوفات خارج کند. بنابر این، وظیفه‌ای که حاکمیت در مقابل موقوفه‌های مختلف دارد این است که اولاً این موقوفه‌ها را حفظ کند و ثانیاً سازمان اوقاف که نماینده حاکمیت و ولایت فقیه در این حوزه است باید طبق قوانین شرعی عمل کند.»
تعامل مجلس و سازمان اوقاف
سازمان اوقاف و امور خیریه برای انجام وظایف سازمانی خود و ایستادن در مقابل موقوفه‌خواران و ترویج سنت وقف در میان مردم، نیازمند تعامل و کمک سایر دستگاه‌های حاکمیتی است. یکی از این دستگاه‌ها مجلس است که می‌تواند با اصلاح قوانین و استفاده از بازوی نظارتی خود در جهت حفظ و گسترش اوقاف به این سازمان کمک نماید.
حجت‌الاسلام و المسلمین تقوی درخصوص اقدامات کمیسیون فرهنگی مجلس در این باره توضیح می‌دهد: «ما هنوز در مجلس یازدهم، گزارشی از عملکرد سازمان اوقاف نگرفته‌ایم و فعلاً فرصتی پیش نیامده که مسئولان و مدیران سازمان اوقاف به مجلس بیایند و گزارش بدهند، اما در کمیسیون فرهنگی به شدت مدافع حفظ اموال و املاک موقوفات هستیم و تاکید می‌کنیم این‌ها باید در جای خودشان مصرف بشوند.»
این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس می‌افزاید: «ما به عنوان عضو کمیسیون فرهنگی در مجلس یازدهم باید بیشتر به مسئله وقف بپردازیم و تلاش کنیم تا از موقوفات بیشتر در جهت رشد فرهنگ دینی و خدمت به مردم استفاده کنیم. رشد موقوفات به نفع دولت هم هست. چرا که اگر این موقوفات وجود نداشته باشند، خود دولت باید در زمینه‌های وقف هزینه کند. در زمینه تعامل بیشتر مجلس با سازمان اوقاف لازم است خود سازمان اوقاف مطالباتش را مطرح کند تا ما هم در حد وسعمان کمک کنیم. سازمان اوقاف یک سازمان دینی، حقوقی، عمرانی و خدماتی است. یعنی یک سازمانی است که مرکب از چند رشته و تخصص است. البته برجسته‌ترین کار این سازمان، فعالیت‌های فرهنگی و خدماتی در جهت مشکل‌گشایی از مشکلات مردم است؛ لذا ما بر اساس وظیفه، آمادگی تعامل و رفع موانع موجود بر سر راه سازمان اوقاف را داریم.»
فرهنگ سازی سنت وقف
یکی از موقوفات جالبی که وجود دارد این است که واقف نیت کرده که از مالش پولی را به افرادی بدهند تا بر سر بیمارانی که در بیمارستان‌ها بستری شده‌اند و همراه ندارند حاضر شوند و با بیان سخنانی خوش (از قصه و داستان گرفته تا شعر و گپ زدن و...) اندکی از آلام و درد آن‌ها بکاهند.
کارشناسان فرهنگی معتقدند؛ آن‌قدر زیبایی و لطافت در موقوفات وجود دارد که اساساً اگر خود این نیات پاک و صادقانه واقفین برای مردم بیان شود و مردم بدانند واقفین محترم به چه نکات و ظرافت‌هایی توجه داشته‌اند، حتماً به سمت وقف بیشتر روی خواهند آورد.
بنابر این لازم است دستگاه‌های فرهنگی مسئول مردم را با فرهنگ وقف آشنا کنند تا بیشتر از برکات این سنت حسنه و صدقه جاریه مطلع شده و به آن روی بیاورند.
منبع: کیهان
ارسال نظرات