کاهش تبرج در مدلینگ با رعایت نکات فنی در عکاسی/ سند کاربردی برای طراحی لباس ایرانی اسلامی در دست نداریم

ربابه غزالی عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا و استاد طراحی لباس در گفتگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری دانشجو؛ درباره وضعیت طراحی لباس در کشور و بخصوص در دانشگاه‌ها و همچنین درباره نحوه تبلیغات لباس اسلامی مطرح کرد:
یکی از مشکلات ریشه‌ای ما در طراحی لباس، طراحی سرفصل دروس است. کشور ما اسلامی است، کشوری که عفاف و حجاب جزو احکام حکومتی و قوانین آن است، آنوقت در درس طراحی پارچه و لباس، دو واحد درس عفاف و حجاب داریم که آن هم زیر سرفصل نوشته شده است توسط اساتید عمومی و معارف تدریس شود. یعنی آن هم تخصصی نیست.

دروس دانشگاه و چینش سرفصل‌ها مسیر را به سمت اسلامی شدن، هدایت نمی‌کند. یعنی سیستم دانشجویانی که دقیقا طراحی لباس اسلامی بدانند تربیت نمی‌کند. این سرفصل‌ها به کل دانشگاه‌های کشور فرستاده می‌شود و همه باید رعایت کنند و من به این رسیده‌ام که ریشه مشکل در این قسمت است. ما باید در سرفصل‌ها تغییرات درستی بدهیم و تعداد دروسی که لباس اسلامی و شاخصه‌های لباس اسلامی را تدریس می‌کنند، با نگاه تخصصی بالا ببریم.

همچنین غزالی با تاکید بر این که در حال حاضر مهم‌ترین مسئله این است که برای طراحی لباس ایرانی اسلامی سندی در دست نداریم، افزود: در مطالبی که خودم در دانشگاه تدریس می‌کنم، معیار‌ها دقیقا بر اساس قرآن، روایات و احکام فقهی هستند و مهم‌ترین احکام ما از همین جا منشعب می‌شوند و بعد این احکام باید در حوزه تخصصی بررسی شوند. مثلا اینکه بر اساس این معیار‌ها جنس لباس چگونه باید باشد تا بتوان اسم اسلامی را به آن اختصاص داد، یا فرم چگونه باشد، الگوی کار چگونه باشد، و در نهایت ترکیب بندی و پوشش چگونه باید باشد.

وی در ادامه اظهار داشت: در واقع مد اسلامی از سال ۸۵ مورد توجه قرار گرفت و تا قبل از آن جسته و گریخته در بخش خصوصی و بعضی از موسسات و سازمان‌های دولتی مثل وزارت کشور و وزرات ارشاد به صورت مسابقات برای طراحی لباس ایرانی اسلامی تلاش‌هایی صورت می‌گرفت. ولی کارگروه ساماندهی مد و لباس به این صورت شکل نگرفته‌بود. قانون عفاف و حجاب سال ۸۵ به مجلس رفت و تصویب شد؛ و از آن سال به بعد ما در بحث  قوانین مد و لباس، فراخوان‌ها و شرایط موسساتی که می‌خواهند روی لباس اسلامی کار کنند و یا اینکه نمایش زنده و غیر زنده چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد، به نگارش و تنظیم آئین‌نامه‌ها پرداختیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا گفت: آن زمان رویکرد اسلامی مهم بود و روی این مسئله تاکید وجود داشت و در خط به خط آئین نامه پیگیری می‌شد. می‌توان گفت سند طراحی لباس در آئین‌نامه‌ها اتفاق افتاده است، ولی کار فقط روی کاغذ است. کارگروه ساماندهی مد و لباس که وظیفه نظارت را به عهده دارد، باید طراحان را الزام به پیروی کند. باید فضایی را فراهم کند که هم یک بانک اطلاعاتی از طراحان در سراسر کشور به وجود بیاید و هم بر آنان نظارت کند. اما در بعضی موارد خود کارگروه ورود پیدا می‌کند و کار آنجا غیر تخصصی می‌شود. مثلا می‌تواند حمایت‌هایی را در ازای رعایت موارد مورد اهمیت در نظر بگیرد؛ اما در این چند سال اخیر این مسئله کاملا رها شده است.

وی افزود: در حال حاضر مهم‌ترین کاری که طراحان ما انجام می‌دهند این است که نمایش‌های لباس اسلامی در کشور‌های دیگر را نگاه می‌کنند. واقعا اینجا می‌توان گفت سند‌ها، کتاب‌ها و جزوات به کار می‌آیند، اما این‌ها خیلی کم اند و در دسترس همگان نیستند.

 

ربابه غزالی ادامه داد: در حال حاضر سعی می‌شود در طراحی لباس‌ها، نکات اسلامی پیاده شود، و می‌توان این محصولات را درجه بندی کرد و در کل گفت که در مواردی ۲۰ الی ۳۰ درصد به این مسئله فکر شده و بعد رها شده است. بعضی از مزون‌های حجاب هم به معیار اسلامی نزدیک‌اند، ولی رویکرد تخصصی ندارند؛ که این مورد می‌تواند به کار آن‌ها قوام دهد. شما اگر به رسانه‌ها نگاه کنید می‌بینید که لباس‌ها دارند هم‌شکل می‌شوند؛ و این مسئله ایست که ما در کلاس‌های دانشگاهی‌مان هم به آن پرداخته‌ایم؛ و همین قدرت تخیل که هم بتواند بحث اسلامی را داشته باشد، هم زیبایی در مسیر کاربرد داشته باشد -نه آن زیبایی که صرفا در ترکیب لباس و به سمت تعریف مد می‌رود- بسیار کمک کننده‌است.

 

غزالی در ادامه در خصوص رویکرد تخصصی اظهار داشت: همچنین توجه به بحث سلامت و الیاف سازگار با پوست بدن نیز پایایی و مانایی این مدل لباس‌ها را بیشتر می‌کند. این موارد شاید جزئی باشند، ولی از نگاه تخصصی می‌توانند به کار قوام دهند. کاری که فکر می‌کنم بعضی از برند‌های خارجی هم در حوزه لباس اسلامی انجام می‌دهند. در لباس‌های کشور اندونزی و ترکیه نگاه می‌کردم و دیدم که بیشتر به جنس لباس و الگو آن دقت می‌کنند تا طرح لباس، چرا که شما باید در آن لباس راحت باشید. لباس اسلامی در فرم مانتو یک حدی گشادی و یک حدی بلندی دارد و این دو مسئله بسیار مهم اند.

استاد طراحی لباس ایرانی اسلامی همچنین در خصوص نحوه ارائه و تبلیغ لباس اسلامی با تاکید بر اینکه می‌توان مدلینگ را نظام‌ مند کرد، اظهار داشت: مدلینگ روشی ست که از غرب آمده‌است و کاملا با فلسفه غرب و اومانیسم هماهنگ است. این نگاه واقعیت نگر است که همیشه در تاریخ فرهنگ ایران، مواردی که با فرهنگ ایرانی سازگار نبوده‌اند، ایرانیزه شده‌اند. می‌خواهم بگویم اگر با نگاهی بومی، اسلامی و ملی به این قضیه نگاه کنیم خیلی راحت می‌شود با نگاه‌های خلاقانه این مسئله را تبیین کرد، ولی این مسئله نیاز به مطالعه و کار بسیار دارد.

 

مدلینگی که در حال حاضر رواج دارد؛ همه مواردش آماده‌است و ساز و کارش چیده شده‌است، حتی مطالعه آن هم انجام شده و زمان هم از آن گذشته است. ما از همان سال‌های شکل گیری کارگروه ساماندهی مد و لباس در بحث نگارش آئین نامه‌ها در سال ۸۶-۸۷ به این مسئله فکر می‌کردیم. این چالش‌هایی بود که در جلسات مطرح می‌شد و متاسفانه کسانی که مسئول بودند و از سازمان‌های مختلف آمده بودند و حتی نمایندگان مجلسی که از کمیسیون فرهنگی و علمی در کنار ما بودند؛ خودشان به این اقناع نرسیده بودند که ما می‌توانیم چنین کاری را انجام دهیم. خب به این صورت هیچ وقت اتفاق خاصی نمی‌افتد. الان نزدیک به ۱۵-۲۰ سال از آن سال‌ها گذشته‌است و اوضاع تغییر کرده است و می‌شود با امکانات بیشتر و بهتر به این مسئله فکر کرد.

ربابه غزالی همچنین پیشنهاد خود را در خصوص نمایش زنده به این صورت مطرح کرد: حتی پیشنهاد من این است که به عنوان مثال می‌توانیم به صورت تئاتر، لباس مشاغل را نشان دهیم. یعنی وقتی می‌خواهیم این لباس را نشان دهیم، می‌توانیم برش کوتاهی از یک زندگی و کار را در حد دو دقیقه نشان دهیم. هم نمایش اتفاق افتاده است و هم کار اتفاق افتاده و میزانِ خودنمایی که در فرهنگ غرب وجود دارد نیز پایین‌تر آمده است.

 

غزالی خاطرنشان کرد: فلسفه مدلینگ با فلسفه اسلامی اصلا همخوانی ندارد، اگر صادق باشیم، اینکه یک خانم لباسی را بپوشد و یک سری هم بنشینند نگاه کنند، با فلسفه اسلامی مغایر است. فلسفه اسلامی می‌گوید خانم به نحوی لباس بپوشد که شخصیتش دیده شود و نه جنسیتش. ولی بالاخره نمایش زنده این بخش را تا حدی دارد و وقتی در فرم اولیه نگاه می‌کنیم، با بحث اسلامی مغایر است. این مسئله به اتاق فکری نیاز دارد و متخصصین مختلفی در حوزه‌های طراحی لباس و پارچه، یک روحانی مسلط، روان شناس و جامعه شناس باید حضور داشته باشند، تا مسئله بررسی شود و راهکار جدیدی برای آن ارائه شود.

وی با اشاره به اینکه نمی‌توان تصاویر را حذف کرد، افزود: در حال حاضر همه چیز بر مبنای عکس است. اگر تصاویر حذف شوند، می‌بینید که در نمای جامعه جهانی، به صورت کلی نمایش لباس اسلامی کمرنگ خواهد شد. مسئله دیگر این است که ما می‌توانیم از بحث‌های فنی در عکاسی مدلینگ استفاده کنیم. در بحث مقایسه تصاویر لباس در مجلات اسلامی که ما در کلاس هم یک جلسه را به آن اختصاص می‌دهیم؛ تصاویر مد مربوط به کشورهای اندونزی و ترکیه را با کشور خودمان مقایسه می‌کنیم، این کشورها سعی کرده‌اند موارد اروتیک را کم کنند؛ آن هم با ملاحظاتی از قبیل کمتر آرایش کردن، یا گریم کردن چهره‌ها به صورتی که در کل ترکیب‌بندی تضادی به وجود نیاورد، اول چهره نمایش داده نشود. در واقع یک حالت متعادل و شبیه به حالت رئال و معمولی انسان ایجاد می‌کنند. حتی نگاه سوژه به مخاطب و مدل ایستادن مانکن نیز تاثیر گذار است. وقتی این موارد رعایت شوند به طور کلی اندازه تبرج پایین می‌آید.

غزالی افزود: صحنه پردازی و صحنه آرایی و ترکیب بندی نور و رنگ هم تاثیر گذار است. همه چیز حتی طرز تفکر کارگردان تاثیر مستقیم بر روی خروجی‌ها می‌گذارد. اگر هدف این باشد که تا جایی که می‌توان تبرج را کاهش داد، امکان پذیر است.

این استاد دانشگاه و دغدغه‌مند در طراحی لباس ایرانی اسلامی در پایان تاکید کرد: این حوزه به افزاد متخصص و متعهد نیاز دارد. فقط تخصص را نمی‌توان ملاک قرار داد. بسیار مهم است که افرادی که در راس کار قرار می‌گیرند، متخصص و متعهد باشند، اما این مسئله در حال حاضر رها شده‌است و اگر نگاه کنید از ابتدا تا همین الان، تمام افرادی که مسئول کارگروه مد و لباس شده‌اند هیچ کدام تخصص طراحی لباس را نداشته‌اند. یعنی حتی نگاه تخصصی هم در این زمینه کم است.

در این بخش و مخصوصا حوزه لباس‌های اسلامی، نیاز به تربیت افراد خبره داریم. باید دانشگاه‌ها را قوی کنیم. از نگاه دولت و قانون‌گذاری می‌گویم این بخش را که می‌توانیم چهارچوب‌هایش را محکم ببندیم، پس نباید آن را رها کنیم.

 

یکی از اولین چالش‌هایی که ما در گروه حل مسئله در بسیج اساتید، روی آن دست گذاشته‌ایم، بحث سرفصل‌های دروس است. در این بخش تعداد اندکی کتاب، مقاله و نشریه داریم؛ وقتی کتاب وجود نداشته باشد و منبع مطالعه نباشد به نتیجه مطلوب نمی‌رسیم. وقتی محتوا نباشد چه توقعی داریم! حتی باید در همین موضوع مدلینگ و اینکه نمایش زنده را چگونه پیش ببریم،  مقاله چاپ بشود و وقتی درباره موضوعی مقاله چاپ بشود، محتوای آن را تشکیل می‌دهد.
ما باید رشته طراحی پوشاک اسلامی داشته باشیم؛ و آنجا بحث عکاسی و تصویر سازی اسلامی را هم داشته باشیم و استاد عکاسی که آنجا تدریس می‌کند باید به تفکر خودش متعهد باشد. وقتی به این صورت محتوا سازی کنیم، خب دانشجو وارد می‌شود، یاد می‌گیرد و در جامعه تزریق می‌شود.