رونق تولید چادر مشکی درگرو حمایت دولت و جذب سرمایه/ صادرکنندگان برتر نساجی چه سیاست‌های حمایتی دارند؟

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- فاطمه بوجار؛ نساجی و پوشاک در سال ۲۰۱۸ حدود ۴.۲ درصد از صادرات جهانی را به خود اختصاص داده است. تجارت جهانی منسوجات و پوشاک در سال ۲۰۱۹ سریعترین رشد را از سال ۲۰۱۲ به بعد تجربه کرد. بر اساس آمار سازمان تجارت جهانی در سال ۲۰۱۹ چین، اتحادیه اروپا، هند و ایلات متحده جزء ده صادرکننده برتر نساجی در جهان هستند.

ده صادرکننده برتر نساجی جهان در سال ۲۰۱۸ (براساس ارزش) / منبع: سازمان تجارت جهانی (۲۰۱۹)

پیش از صادرات یک محصول نساجی، باید تولید آن در داخل کشور مبدا رونق گرفته و به ثبات رسیده باشد. البته این مطلب به معنای رفع تمامی مشکلات و گل و بلبل شدن فضای تولید نیست بلکه به این نکته اشاره می‌کند که آن کشور به کالای تولیدی خودش در عین داشتن عیب‌های کوچک اعتماد دارد و آن را برای سایر ملت‌ها هم تجویز می‌کند. در این میان از نقش نهاد‌های دولتی در حمایت از صنعت منسوجات نباید غافل شد. سوال اینجاست که در اتحادیه اروپا و کشور‌هایی مثل هند و ایالات متحده دولت چه سیاست‌های حمایتی از صنعت نساجی و پوشاک اتخاذ کرده است.

سیاست‌های حمایتی کشور‌ها

در بخش نساجی و پوشاک اتحادیه اروپا نقش اصلی را طراحی، خلاقیت و نام تجاری قوی ایفا می‌کند. قوانین اتحادیه اروپا در بخش نساجی منعکس کننده مراحل متعددی در فرایند‌های تولید از الیاف تا نخ و پارچه است. قوانین توصیفی و مبتنی بر فرایند‌ها است. اپراتور‌ها بین فرایند‌های مختلف انتخاب دارند. هدف این فرایند‌ها اطمینان از ارزش افزوده عملیات و هم افزایی با شرکای تجاری است.

اقدامات حمایتی در ایالات متحده هم شامل تعرفه‌ها و سهمیه کالا‌های وارداتی، همراه با یارانه و سایر روش‌ها برای اطمینان از رقابت عادلانه بین کالا‌های وارداتی و کالا‌های محلی است.

در هند حمایت‌های ارائه شده از سوی دولت با برنامه‌های مداوم آن و راه اندازی اقدامات جدید، چارچوب قدرتمندی را فراهم کرده است که تولیدکنندگان نساجی داخلی به دنبال راه اندازی محصولات خود هستند. صنعت نساجی هند به دلیل وجود مواد اولیه، نیروی کار ارزان قیمت محلی و زنجیره تامین موثر عمدتا به خود متکی است، اما برای ارتقا موقعیت هند به عنوان تولید کننده برتر پارچه و رسیدن به رتبه دوم صادرات راه درازی باقی مانده است. اینجاست که حمایت‌های دولت وارد عمل می‌شود.

طرح پارک‌های پارچه‌ای مجتمع

راه اندازی پارک‌های منسوجات یکپارچه یکی از مهمترین طرح‌های وزارت نساجی هند است که به منظور کمک به کارآفرینان کوچک و متوسط در صنعت نساجی برای جمع آوری سرمایه گذاری راه اندازی شده است. این طرح به شرکت‌هایی که می‌خواهند واحد‌های تولیدی راه اندازی کنند، اما به دلیل قیمت بالای زمین قادر به انجام این کار نیستند کمک مالی ارائه می‌دهد.

 و اما خود ما

اکنون لنز دوربین را به سمت خود می‌چرخانیم. در ایران نبود مواد اولیه، قاچاق و حمایت نکردن از تولید همگی دست به یکی کردند تا صنعت نساجی را از پای درآورند. چادر مشکی از محصولات همین صنعت نساجی است که به نوعی دارای ارزش فرهنگی هم هست. اما برخلاف تصورات تولید چادر مشکی نه تنها به عنوان یک کالای پیوند خورده با فرهنگ مورد توجه مسئولین قرار نمی‌گیرد بلکه گردش چرخ تولید آن هم که از لحاظ اقتصادی می‌تواند به کشور کمک کند برای آن‌ها جذاب نیست.

 تا اینجا، فقط تذکر!

اواخر بهمن ۹۳ مقتدایی نماینده اصفهان و سبحانی نیا نماینده نیشابور به وزیر صنعت وقت آقای محمدرضا نعمت زاده ضرورت تولید پارچه چادر مشکی را تذکر داد. در اسفند همان سال وزیر صنعت مجددا از مجلس تذکر گرفت. علیرضا سلیمی، سید مرتضی حسینی، نادر اقضی پور، احمد بخشایش اردستانی و عباس صلاحی نمایندگان محلات، قزوین، ارومیه، اردستان و تفرش به وزرای صنعت و فرهنگ درباره علت عدم اتخاذ تمهیدات لازم برای تهیه چادر مشکی و سایر البسه متناسب با شان و منزلت بانوان ایران اسلامی تذکر دادند.

بهمن ۹۸ در نشست کمیسیون صنایع و معادن مجلس که برای بررسی وضعیت مایحتاج مورد نیاز مردم در پایان سال صورت گرفت، آقای رضا رحمانی وزیر صنعت معدن و تجارت وقت قول داد که وزارت صمت با راه اندازی واحد‌های تولیدی جدید مشکلات تولید در حوزه‌های خودرو، آلومینیوم، الکترود، فولاد و چادر مشکی را رفع کند.

ما هم امیدواریم

اواخر فروردین سال ۹۱ بود که مهدی اسلام پناه مدیر کل صنایع نساجی وزارت صنعت از تدوین پیش نویس لایحه حمایت از تولید پارچه چادر مشکی خبر داد و گفت: «در پیش نویس لایحه حمایت از تولید پارچه چادر مشکی مواردی مانند مکان یابی برای احداث کارخانه، نوع برخورداری از تسهیلات، سرمایه گذاری مورد نیاز، معافیت ها، واردات مواد اولیه و نرخ ارز پیش بینی شده است.»

اسلام پناه در ادامه عنوان کرد که پیش نویس این لایحه پس از تصویب توسط وزیر صنعت به هیئت دولت ارائه خواهد شد و پس از آن نیز از طرف دولت تقدیم مجلس می‌شود. آبان ۹۹ بعد از پیگیری دانشجو درباره‌ی سرانجام این لایحه معلوم شد که اصطلاحا در کمیسیون دپو شده و مجلس پیگیری و بحثی روی آن انجام نداده است و لایحه به حالت تعلیق باقی مانده است. رضا تقی پور عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس هم در گفتگو با دانشجو اظهار کرد: «تا کنون در این خصوص طرحی ارائه نشده است، اما امیدواریم در ادامه کار مجلس به این موضوع پرداخته شود.»

تا اینجا که تنها یک لایحه‌ی دپو شده و چند تذکر داریم و به نظر می‌رسد تصمیم جدی برای کمک به تولید چادر مشکی وجود ندارد.

نباید منتظر دولت ماند

مهندس مولوی از کارشناسان کارگاهی دانشکده‌ی نساجی امیرکبیر می‌گوید: «برای تولید چادر ایرانی باید سرمایه‌دار را با متخصصین متصل کنیم و آن‌ها شروع بکنند به کار تحقیقاتی ابتدایی برای تاسیس کارخانه یا تغییر کاربری کارخانه‌ایی که می‌تواند پارچه چادر مشکی هم تولید بکند. به نظرم موضوع به این شکل قابل حل باشد؛ و به این شکل درش حمایت دولتی، بالا و پایین بردن تعرفه، تصمیم گیری دولت، اقدام وزارت صنایع و ... تاثیری ندارد.

به کسی کاری نداریم البته اگر کسی دوست داشت از وام و تسهیلات دولتی هم استفاده می‌کند. اینطور دیگر لازم نیست به دولت بگوییم آقا شما برای چادر اینقدر بودجه بزار. باید به صورت آزاد کار کنیم. ما درجای دیگر سود ایجاد می‌کنیم، انرژی و منابع مالی به آن سمت متمایل می‌شود که آن سمت تولید ملی است.»

ورود سرمایه‌داران می‌تواند خون تازه‌ای به رگ‌های تولید چادر مشکی تزریق کند البته به شرطی که آن‌ها دردسر تولید را به جان بخرند. اما موضوع این است که هیچ ابزار نظارتی بربخش خصوصی وجود ندارد یا اگر هم هست از آن استفاده نمی‌شود به همین دلیل سپردن کامل تولید به بخش خصوصی با گذشت زمان می‌تواند سبب انحصارگرایی و افت کیفیت چادر شود.

داشته‌هایمان را دریابیم

استقبال سرمایه‌داران از تولید همراه با حمایت‌های دولتی و به کارگیری دانش متخصصان نساجی نه تنها می‌تواند کشور را در عرصه‌ی تولید چادر مشکی به خود کفایی برساند بلکه قادر است ایران را به بزرگترین صادرکننده‌ی چادر مشکی تبدیل کند.

اما فعلا تولید به حمایت نیاز دارد. درهمه جای دنیا دولت‌ها از صنایع تولیدی داخلی حمایت می‌کنند، چون باور دارند که این حمایت درنهایت به نفع اقتصاد خواهد بود. عدم حمایت از تولید چادر مشکی یعنی به هدر دادن دانش فنی، مواد اولیه و توان ایرانی.