نشر در عصر کرونا ۸|
گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- شادی رضایی؛ آفت مجازی شدن فروش و مدرنیته بیش از هرزمان دیگری در دوران پاندمی کرونا دامنگیر بازار فروش اصناف مختلف شد و بازار نشر هم از آن مستثنی نیست. کم رنگ شدن شبکه‌های توزیع غالبا سنتی محور در این زمان هم حاکی از همین امر است.
مدرنیته کرونایی
چالش مجازی شدن و حرکت به سمت مدرنیته، با بروز پاندمی کرونا شدت گرفت و قطار روی ریل حوزه نشر با وجود تلاش بسیار برای تسریع در روند، تاحدودی از این فضا جا ماند. خصوصا شبکه‌های توزیع کتاب که به صورت غالب از سیستم سنتی برخوردار اند و پیوستنشان به خیل جمعیت مدرنیته تا حد خیلی زیادی سخت و برای عده‌ای حتی نشدنی است، چرا که پلتفرم و بستر مناسبی برای چنین موضوعی به صورت فراگیر فراهم نیست و حتی در صورت وقوع ماجرا هم عملا امکان خرید از همه آن‌ها برای مخاطبین وجود ندارد و به علت وجود برتری‌های رقابتی در این سازماندهی و نبود شرایط شناخت و اعتمادسازی کافی، توازن بازار هم به هم میخورد.
تا پیش از پاندمی کرونا به علت اقبال تعداد کثیری از کتابفروشی‌ها به روش سنتی شبکه‌های توزیع کتاب، فعالیت مدرن و مجازی با نسبت ۲۰ درصدی نسبت به سنتی‌ها زیست موازی خود را حفظ کرد و پیشرفت فعالیت‌های حوزه نشر به سمت مدرن شدن با وجود همه گیری جهانی مانعی بر سر راه کارکرد سنتی نبود. اما با همه گیری کرونا و موانع و محدودیت‌هایی که برای فعالیت‌های اصناف ایجاد شد این امر بیش از پیش خودنمایی کرد و لزوم فعالیت مدرن پررنگ‌تر شد.
کما اینکه می‌دانیم در روش مدرن صرفه جویی در وقت، نیرو و هزینه و امثالهم به جذابیت‌های ظاهری این جریان می‌افزاید. عصر ارتباطات و رسانه تغییر رویکرد‌های متفاوتی را به سبک زندگی‌ها و کار‌های مردم وارد کرد، اما این مطلب در راستای اقبال به سمت دیجیتال مارکتینگ و فعالیت مجازی با پاندمی کرونا سرعت بیشتری پیدا کرد.
حوزه نشر و کتاب هم در این عصر و به خصوص دوران پاندمی کرونا به اشکال مختلف این تغییرات را حس کرد، اما باید این موضوع را هم مورد توجه قرار داد که بعضی از موارد و مشاغل با فضای کاری فیزیکی همخوانی و انطباق بیش تری داشته و کارکرد فیزیکی در بخش‌هایی از آن لازمه حیات آن حرفه است. با این وجود مجازی شدن، سیستم کارکرد سنتی شبکه‌های توزیع را پشت سر گذاشت و این یعنی حدودا ۸۰ درصد اعضای این حوزه از فعالیت بازماندند.
به شرط حیات
با توجه به شرایط به وجود آمده به نظر می‌رسد تنها راه تداوم حیات شبکه‌های توزیع در حال حاضر، مدرن شدن است. در این راستا سعید رهنمایی کارشناس توزیع و پخش انتشارات ققنوس معتقد است توزیع‌کننده‌ای که می‌خواهد در بازار بماند، لاجرم باید به سمت مدرن‌شدن برود، آنچنانکه ۲۰ درصد سیستم توزیع با تکیه بر ملزومات مدرن، ۸۰ درصد توزیع کتاب را به‌دوش می‌کشند.
این فضا در تهران و شهرستان‌ها هم با یکدیگر متفاوت است به گونه‌ای که انعطاف و کارکرد مدرن در تهران بیشتر میسر است تا در شهرستان‌ها. معضل دیگر این عرصه، افزایش تعداد آن‌ها و رشد قارچ گونه این شبکه‌های توزیع در دوران شیوع کرونا بود که باز هم عرصه رقابتی و عملکردی را برایشان تنگ‌تر کرد و موجب شد حضور در بازار کتاب هم برای خودشان و هم برای کتابفروشی‌ها سخت‌تر شود.
علت این مسئله هم تا حد زیادی به خصوصی بودن این شبکه‌های توزیع و نداشتن الزام ثبت و چارچوب برای فعالیت برمی‌گردد. این روزها تنها با داشتن یک انبار و اندکی هم ارتباطات و شناخت سطحی به فضا می‌توان اقدام به فعالیت در این حوزه کرد. البته جریان مدرنیته خود توانست غربال عظیمی در این حوزه ایجاد کرده و بسیاری از ان‌ها را از چرخه بازار حذف کند، اما متاسفانه در کنار حذف‌های سودمند که داشت تعداد نه چندان کمی از کهنه کار‌های این حرفه را هم به سمت حذف شدن کشید.
امیر علی‌بیک مدیر فروش انتشارات مروارید هم می‌گوید:« درباره توسعه دیجیتالی می‌بینیم دنیا به سمت دیجیتال‌سازی فعالیت‌ها می‌رود. آمازون و دیگر سایت‌ها در این حوزه فعالیت می‌کنند و قدرت عمل آن‌ها افزایش پیدا کرده‌است. این روند مانند زمانی است که افراد ابتدا نوار کاست می‌خریدند، بعد سی. دی و...، اما در این روزها هر کدام از این وسایل در بازار در حکم عتیقه‌اند؛ این فعل و انفعالات در عرض ۱۰ یا ۲۰ سال انجام شده‌است. می‌بینیم در مدت کوتاه چه تغییرات شگرفی صورت گرفته است؛ پس وجود سایت‌ها در امر کتاب‌فروشی و سرمایه‌گذاری در این حوزه مساله‌ای اجتناب‌ناپذیر است.»
همه این موارد نشان می‌دهد مزیت رقابتی فعلی این حوزه در بازار کتاب، فعالیت مدرن و مجازی است که همین امر جمعیت کثیری از آن‌ها را با خطر حذف شدن مواجه کرده است.این اتفاق درباره یکی از پایه‌های مهم بازار نشر می‌تواند ضربه زننده و آسیب زا برای کل بازار نشر باشد و همینطور بار کاری مضاعفی را به مجموعه‌های مدرن تحمیل کند و توازن موجود در آن هارا تا حدی برهم زند.
مخلص کلام
فضای نوستالژیک کتاب و کاغذ و ورق زدن و حال و هوای دیدن و لمس کتاب در کتابفروشی‌ها و همچنین چاپ و نشر کتاب برای خیلی از افراد دلچسب و خاطره انگیز است، اما مدتی است که با کمرنگ شدن آن و تغییر سبک زندگی افراد نبود آن کم‌تر حس می‌شود.
در همین راستا پدید آمدن فروشگاه‌های صرفا مجازی فروش کتاب که با ارتباط مستقیم با خود ناشرین اقدام به فروش کتاب می‌کنند در واقع حلقه وصل و واسطه گر این بازار را حذف و حتی تا حدی هم به کمک تخفیفات فروشی که اخذ می‌کنند قیمت‌های این بازار را می‌شکنند.
اینگونه راهکار‌ها و راهکار‌هایی مثل اینکه ناشرین خود اقدام به فروش مجازی می‌کنند با اینکه تا حدود خیلی زیادی به نفع مشتریان و سبد خرید آنهاست، اما به دلیل حذف حلقه‌هایی از عرف بازار کتاب ضربه‌های جبران ناپذیری من جمله به خطر انداختن ادامه حیات این حلقه‌ها و مشکلات عدیده مالی را برای آن‌ها در پی دارند که این موارد حذف ناگهانی حیات و به تعبیری انقراض می‌تواند در درازمدت به بدنه بازار کتاب آسیب وارد کند؛ و از آنجایی که بشر همواره در طول تاریخ و حیات در حال تغییر و حرکت به سمت مدرنیته و رشد است هیچ تضمینی در قبال روش‌های نوظهور حاضر وجود ندارد.
درواقع چالش اصلی نوسانات شبکه‌های توزیع نداشتن چارچوب و اساس فعالیت است که می‌بایست در این راستا از سمت اتحادیه آن‌ها آیین نامه و حدود فعالیت و تعرفه‌ای تعریف و مصوبه‌ای منصوب گردد. در این‌صورت حتی با وجود ایجاد پلتفرم‌های جدید و چالش‌های مقطعی چارچوب کلی حفظ می‌شود و حیات مجموعه به خطر نمی‌افتد.
ارسال نظرات