ادعای تغییر از سوی طالبان یک راهبرد استراتژیک و سیاسی است/ اقدامات عوام فریبانه طالبان برای کسب مشروعیت

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، آرش براری؛ نشست مجازی بررسی اوضاع افغانستان در پی قدرت گرفتن طالبان در این کشور با حضور فریدون جعفری، کارشناس حقوق کیفری بین‌الملل و علیرضا صالحی و مصطفی احمدی ازکارشناسان حوزه افغانستان از سوی بسیج دانشجویی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد.

علیرضا صالحی کارشناس حوزه افغانستان در نشست بررسی پیشینه، مواضع و اقدامات طالبان در افغانستان گفت: خواستگاه اجتماعی و فرهنگی طالبان موضوع خیلی مهمی است؛ چرا که اعضای این گروه عمدتا از ساکنان مناطق روستایی جنوب افغانستان هستند و مناطق جنوبی نیز جزو مناطقی به شمار می‌روند که عمدتا رنگ توسعه، مدرنیته، آموزش و تحصیلات را به چشم ندیده، چون از زمانی که اصلاحات در افغانستان شروع شده بود سیر اصلاحات به مناطق جنوبی این کشور راه نیافته بود.

وی افزود: دیدگاه رهبران طالبان نسبت به دین یک دیدگاه سنتی و سخت است با این وجود وقتی که این گروه در بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ که کابل را فتح کردند با یک فضای دیگر متشکل از دیدگاه‌های متکثر و اقوام مختلف مواجه شدند به همین دلیل با اقوام مختلف و یا حجاب زنان مشکل پیدا کردند به گونه‌ای که مدل طالبانی که فارغ از نگاه مترقی اسلامی بود برای اداره حکومت شکل گرفت.

ناتوانی طالبان در حل چالش وحدت ملی

صالحی با بیان اینکه هدف اول طالبان از ابتدا تشکیل حکومت بوده و نه مبارزه با اشغالگری و آمریکاستیزی، تصریح کرد: مشکل اساسی طالبان که اشرف غنی هم نتوانست آن را حل کند موضوع وحدت ملی و مشارکت اقوام در قدرت است. مضاف بر این طالبان و اشرف غنی هیچ یک علیه تبعیض نبوده اند.

وی افزود: علاوه بر جنگ‌های داخلی این مردم افغانستان بودند که مشروعیت را از اشرف غنی گرفتند و بعد از آن طالبان با جنگ نظامی او را برکنار کرد؛ به هر روی مردم افغانستان طی این سال‌ها به صورت مدنی با اشرف غنی و مفاسد موجود در دولت او درگیر بودند.

کارشناس حوزه افغانستان با بیان اینکه طالبان طی این سال‌ها اهل تعقیب و گریز و جنگ بوده با این وجود ما خیلی امید نداریم که تفکرات آن‌ها خیلی تغییر کرده باشد، گفت: در افغانستان ۵۲ درصد فقر مطلق وجود دارد به گونه‌ای که مردم به خوراک، پوشاک و آب خود محتاجند و این مساله اساسی است که دولت قبلی افغانستان نیز با تجربه دو دهه حکومت داری با آن مواجه بوده است.

صالحی با اشاره به اینکه طالبان در حکومت پیشین خود توان اداره شهر کابل با ۶۰۰ هزار نفر جمعیت را نداشته چه برسد به اینکه بخواهد امروز این شهر را با ۶ میلیون نفر جمعیت مدیریت کند، تصریح کرد: با توجه به وضعیت اقتصادی افغانستان اگر حکومت در این کشور نیز با حضور نخبگان تشکیل می‌شد باز هم افغانستان به کمک‌های خارجی نیازمند بود، چون این کشور جز کشاورزی و معادن درآمدی برای تامین منابع خود ندارد.

حکومت طالبان بدون کمک‌های آمریکا دوام نمی‌آورد

وی با بیان اینکه طالبان نیز می‌داند که اگر کمک‌های آمریکا را حذف کند دوامی نخواهد داشت، اظهار کرد: در دوران اشراف غنی نیز افغانستان به کمک‌های آمریکا وابسته بود و نهایتا کشور از این ناحیه ضربه خورد. به هر روی با توجه به وضعیت شکننده افغانستان، طالبان می‌داند که به تنهایی توان اداره این کشور را ندارد و لذا از حکومت همه شمول دم می‌زند که بعید به نظر می‌رسد؛ البته اگر طالبان تمام اقوام را در تشکیل حکومت و آبادانی کشور سهیم کند می‌توان به دوام و ترقی کشور امید داشت. اگر چه با توجه به وضعیت نابهنجار و نابسامان افغانستان و تجربه مردم از حکومت داری طالبان نقاط سیاه و منفی در این زمینه نیز خیلی زیاد است.

کارشناس حوزه افغانستان گفت: بنده مدافع احمد مسعود نیستم که بخواهم از او مدافع کنم؛ اما بحثی که وجود دارد این است که به دوروغ در مورد مسعود گفته می‌شود که او آمریکایی و صهیونیستی است و این در حالی است که دعوای امروز در افغانستان یک دعوای قدیمی و داخلی است و این دعوا بر سر عدالت اجتماعی است به گونه‌ای که مسعود صرفا می‌گوید حق ما را بدهید.

وی با بیان اینکه امروز مسئله اساسی این است که ثبات و امنیت در افغانستان حفظ شود، تصریح کرد: ما طالبان را یک گروه تروریستی می‌دانیم؛ اما با همه ایراداتی که به این گروه وارد است امروز بحث اساسی این است که امنیت و ثبات در افغانستان نباید از بین برود و این موضوع را باید طالبان بفهمد و نه احمد مسعود؛ پس طالبان باید بحث عدالت اجتماعی را جدی بگیرد و از انحصارگرایی بپرهیزد.

صالحی یاداور شد: طبق توافق طالبان و آمریکا بنابر این بوده که حکومت بین الافغانی به صورت دیپلماتیک و بدون اینکه جنگی به وقوع بپیوندد طرحی را برای تشکیل یک حکومت طراحی کند؛ اما شاهدیم که امروز طالبان به صورت نظامی دولت را ساقط و خیلی‌ها را هم بیرون کرده با این وجود ما از این بیم داریم که طالبان نتواند کشور را اداره کند و افغانستان با توجه به وضعیت شکننده‌ای که وجود دارد درگیر جنگ و ناامنی شود.

سختی‌های اقوام غیرپشتون در مواجهه با طالبان

مصطفی احمدی دیگر کارشناس حوزه افغانستان نیز گفت: طالبان از نظر ایدوئولوژی و مبانی نسبت به ۲۰ سال پیش تغییر نکرده است و تغییر رویه آن‌ها بیشتر تاکتیکی است. با این وجود شیعیان، اقوام غیر پشتون و طرفداران دموکراسی و لیبرال در افغانستان در آینده با سختی‌ها بسیار زیادی روبرو می‌شوند.

وی تصریح کرد: با توجه به اینکه طالبان نیازمند مقبولیت و مشروعیت داخلی و خارجی است به همین دلیل شاهدیم که این گروه به صورت تاکتیکی و موقت به اقداماتی همچون عفو عمومی و یا سر دادن شعار‌های آزادی زنان در رسانه‌ها تن داده است. پس طالبان از لحاظ مواضع و ایدئولوژیکی تغییر نکرده است.

کسب مشروعیت و مقبولیت داخلی و بین المللی به عملکرد طالبان بستگی دارد

احمدی با بیان اینکه در عصر حاضر هر حکومتی نیازمند تعامل با جهان است، اما حکومت طالبان بیشتر حکومت سلاح است تا جایی که این گروه با سلاح وارد ارگ ریاست جمهوری شدند و این بدان معناست که آن‌ها حکومت داری نمی‌داند، اضافه کرد: طالبان نه در داخل و نه در جامعه بین الملل و نه در منطقه مشروعیت و مقبولیت ندارد و البته به وجود آمدن این مشروعیت و مقبولیت به عملکرد طالبان بستگی دارد.

وی اظهار کرد: ایجاد مقبولیت و مشروعیت برای طالبان به برنامه‌های این گروه بستگی دارد؛ البته اگر برنامه‌ای داشته باشند؛ مثلا طالبان باید شرایطی را فراهم کند تا در چارچوب برگزاری رفراندوم و انتخابات به تمام مذاهب، قومیت‌ها و اقلیت‌ها در حکومت آینده افغانستان سهم داده شود و اگر این اتفاق بیفتد مقبولیت و مشروعیت در داخل و بعد از آن در خارج برای این گروه به دست می‌آید و این در حالی است که تاکنون هیچ برنامه‌ای از سوی طالبان ارائه نشده است.

این کارشناس حوزه افغانستان گفت: تا پیش از جنگ‌های داخلی در افغانستان تعداد نیرو‌های طالبان ۸۰ هزار نفر برآورد شده بود و بعد از درگیری‌های داخلی و مقاومت‌هایی که صورت گرفت نیرو‌های این گروه حدود ۷۰ هزار نفر پیش بینی می‌شوند که در شهر‌ها و ولایت‌های مختلف پراکنده هستند؛ البته ناگفته نماند که افراد غیر طالب هم به طالبان پیوسته اند.

طالبان بدون تغییر تاکتیک نمی‌توانست بر افغانستان تسلط پیدا کند

احمدی افزود: هر حکومتی برای مشروعیت یافتن نیازمند ارتباطات با کشور‌های همسایه و جهان است و این در حالی است که تا به امروز هیچ از کشور‌های غربی طالبان را به رسمیت نشناخته اند؛ البته به گفته سخنگوی این گروه، طالبان فعلی با طالبان ۲۰ سال قبل فرق کرده به گونه‌ای که امروز این گروه دیپلماسی را یاد گرفته و پای میز مذاکره می‌نشیند و البته اگر هم این گروه در ابتدای کار تاکتیک خود را تغییر نمی‌داد با مقاومت مردمی روبرو می‌شد و نمی‌توانست بر افغانستان تسلط پیدا کند.

وی به اقدام آمریکا برای بلوکه کردن ۹.۵ میلیادر دلار از منابع افغانستان و چپاول ۱۶۵ میلیون دلار از منابع این کشور توسط اشرف غنی اشاره کرد و افزود: کشوری که امروز به دست طالبان افتاده از لحاظ اقتصادی کاملا ضعیف است و این در حالی است که هر حکومتی برای ادامه حیات خود نیازمند توانمندی اقتصادی و مالی است.

این کارشناس حوزه افغانستان گفت: طالبان نیز خود متوجه شده که برخورداری از منابع اقتصادی مهمترین عنصر برای ادامه حیات این گروه است به همین دلیل از کشور‌های همسایه و جهان برای کشف معادن و ذخائر موجود در افغانستان دعوت کرده اند تا به منابع اقتصادی دست یابند.

احمدی با بیان اینکه مردم افغانستان چه در دولت‌های پیشین و چه در عصر حاصر که حکومت به دست طالبان افتاده همواره در پی امنیت بوده اند، افزود: با توجه به اینکه افغانستان از قومیت‌های مختلفی تشکیل شده با این وجود جبهه مقاومت در این کشور که در راس آن احمد مسعود و گروه‌های هزاره قرار دارند بیشتر در پی تحقق عدالت اجتماعی هستند و این در حالی است که در دولت اشرف غنی برای از بین بردن قدرت اقوام تجزیه اقوام صورت گرفت.

بازگشت نظامی‌ها و متنفذین خارج از افغانستان برای گرفتن سهم خود از قدرت 

وی با بیان اینکه بسیاری از نظامی‌ها و افراد متنفذی که بعد از حملات طالبان به خارج از افغانستان رفته اند طبیعتا بیکار نمی‌نشینند و برای گرفتن سهم خود از قدرت به این کشور برمی گردند، اظهار کرد: در هرحکومتی از جمله در حکومت طالبان چالش‌هایی وجود دارد؛ مثلا طی مدت کوتاهی والی هرات دو بار تغییر کرده و این ناشی از ضعف طالبان و مسائلی است که در تقسیم قدرت با ان مواجهه اند و این در حالی است که طالبان می‌توانست از نیرو‌هایی که در دولت اشرف غنی حضور داشته اند استفاده کند.

ادعای تغییر از سوی طالبان یک راهبرد استراتژیک و سیاسی است

فریدون جعفری کارشناس حقوق کیفری بین‌الملل نیز در این نشست مجازی با بیان اینکه رفتار‌های چند روز اخیر طالبان بیانگر ایجاد تغییر در این گروه نیست، گفت: ادعای تغییر از سوی طالبان یک راهبرد استراتژیک و سیاسی است تا بتوانند در کوتاه مدت پایه‌های حکومت خود را مستحکم سازند و جایگاهی در بین مردم افغانستان و مجامع بین المللی پیدا کنند تا به اهداف خود برسند.

وی به حضور برخی از مقامات طالبان در مراسم عاشورای حسینی اشاره کرد و افزود: امیدواریم این حضور نشات گرفته از تغییر در طالبان باشد، اما فکر می‌کنم که این اقدام نیز در راستای همان سیاست عوام فریبانه است تا بگویند که ما تفکر شیعه کشی و هزاره کشی را کنار گذاشته ایم و افغان‌ها باید جنایت طالبان در مالستان، میرزا اولنگ و قندوز را به فراموشی بسپرند؛ اما باید دید که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.

جعفری تصریح کرد: طالبان در طی بیش از ۲۰ سال جنگ داخلی نشان داده که در توسل به برخی از اقدامات غیرانسانی، ددمنشانه و غیر انسانی در راستای اهداف خود کوتاه نمی‌آید.

وی با بیان اینکه طالبان یک تفکر و ایدئولوژی مبتنی بر یک مذهب خاص و دستورات خاص است که حتی متفکران اسلامی بعضا بخشی از ایده طالبانی را منطبق با تفکر اسلامی و اسلام ناب محمدی نمی‌دانند، اضافه کرد: در حوزه داخلی احتمال اینکه طالبان مرتکب نقض حقوق مسلم بشر و نقض حقوق شهروندان افغانستان شود، وجود دارد و این نقض حقوق شهروندی می‌تواند در قالب قتل و آزار مردم و به بهانه‌های داشتن قومیت و مذهب متفاوت صورت بگیرد.

نگرانی سازمان‌های جهانی از نقض حقوق زنان و کودکان در افغانستان

کارشناس حقوق کیفری بین‌الملل به نگرانی سازمان‌های مختلف جهانی از جمله شورای امنیت، کمیساریاری عالی پناهندگان و کمیساریای عالی حقوق بشر به نقض حقوق زنان و کودکان از سوی طالبان اشاره کرد و گفت: در تفکر طالبانی به زنان به عنوان شهروندان درجه ۲ نگاه می‌شود با این وجود باید مراقب این بعد از رفتار‌های طالبان باشیم.

جعفری به عضویت ۱۲۳ کشور در دیوان کیفری بین المللی دائمی اشاره کرد و افزود: دولت افغانستان نیز بعد از سقوط حکومت طالبان و برقراری حکومت جدید در ماه می‌سال ۲۰۰۳ به عضویت دیوان کیفری بین المللی دائمی درآمده؛ لذا دادستان این دیوان می‌تواند کلیه جرائم و جنایات ارتکابی در سرزمین افغانستان را مورد رسیدگی قرار دهد؛ پس از این حیث طالبان باید کاملا مراقب رفتار‌های آتی خود باشد و به حقوق حقه شهروندان توجه کند. در غیر این صورت اگر مرتکب نقض سازمان یافته، سیستماتک و گسترده حقوق مسلم و پذیرفته شده شهروندان افغانستانی شوند مطمئن باشید که تحت عنوان جنایات علیه بشریت تحت پیگرد قرار می‌گیرند.

وی با بیان اینکه در بیانیه دو ماه پیش دادستان دیوان کیفری بین المللی نیز تصریح شده است که طالبان باید مراقب تشدید خشونت‌ها علیه شهروندان و کشتار بازداشت شدگان در قالب انتقام باشد، چون دیوان تمامی رفتار‌های آن‌ها را به صورت دقیق و موشکافانه رصد می‌کند، اظهار کرد: دادستان دیوان کیفری بین المللی در این بیانیه طالبان را از آزار زنان و کودکان و ارتکاب هر گونه جرائم سیستماتک و گسترده که احتمال بروز آن علیه جمعیت غیرنظامی وجود دارد، برحذر کرده است.

کارشناس حقوق کیفری بین‌الملل با اشاره به اینکه حسب تحقیقات علی الراس دادستان وقت دیوان کیفری بین المللی در افغانستان رهبران طالبان ممکن است به دلیل جنایتی که سال‌ها پیش مرتکب شده اند و انجام تحت پیگیرد قانونی قرار بگیرند، گفت: از بدو عضویت افغانستان در دیوان کیفری بین المللی دادستان این دیوان می‌تواند به صورت مستقیم در کشور‌های که احتمال وقوع جنایت‌های بین المللی وجود داشته به تحقیقات بپردازد و این اتفاق در مورد افغانستان افتاده است.

مقامات طالبان در صورت نسل کشی تحت پیگرد دیوان کیفری بین المللی قرار می‌گیرند

جعفری با بیان اینکه رهبران طالبان که یک به یک به عنوان فاتح وارد افغانستان می‌شوند بعد از تکمیل تحقیقات دادستان دیوان کیفری بین المللی هر کدام می‌توانند به دلیل ارتکاب یک جنایت بین المللی محاکمه شوند، افزود: تفکر طالبان یک تفکر قومی است و وقتی این تفکر با چاشنی مذهب همراه می‌شود ممکن است از دل آن جنایت نسل کشی و کشتار جمعی بیرون بیاید؛ بنابراین اگر بنا باشد که طالبان همچنان این تفکر را ادامه دهد تحت عنوان متهمان نسل کشی تحت تعقیب قرار خواهند گرفت.

وی تصریح کرد: طالبان با توجه به تعریف جدید خود از اسلام که در واقع یک تعریف تحریف شده از اسلام محسوب می‌شود، می‌تواند مرتکب جنایت علیه مردم افغانستان هم شود. به هر روی با توجه به اینکه ممکن است جنگ داخلی مجدد در افغانستان ادامه یابد طالبان احتمالا برای اینکه مردم عادی را تحت فشار بگذارد ممکن است مرتکب رفتار‌هایی مغایر حقوق اولیه شهروندان افغانستان از جمله رفتار‌های ناقض حقوق زنان و رفتار‌های تبعیض آمیز شوند.

فساد دولت غنی عامل اقبال بخشی از مردم افغانستان به طالبان

احمدی مسئول پیشین دفتر بین الملل و جهان اسلام بسیج دانشجویی دانشگاه تهران نیز در این نشست گفت: تمام صاحبنظران و تحلیلگران در ایران بر این واقعیت اذعان دارند که طالبان در گذشته جنایت‌ها و فجایعی را در افغانستان آفریده، ولی واقعیت این است که در برهه کنونی تغییراتی را طالبان شاهد هستیم به گونه‌ای که کشتار‌ها توسط این گروه به غیر از زمانی که برای تصرف شهر‌ها مقاومتی وجود داشته کاهش یافته و یا در این چند روزه مسئله کتک زنان اتفاق نیفتاده است؛ و یا علاوه بر حضور مقامات طالبان در عزاداری‌های عاشورای حسینی دیدگاه آن‌ها نسبت به قومیت‌های مختلف نیز تغییر کرده است.

وی از انتقال اسماعیل خان فرمانده نیرو‌های مردمی هرات به ایران پس از تسلیم شدن در برابر طالبان را یکی دیگر از نشانه‌های تغییر طالبان دانست و تصریح کرد: برخی از کارشناسان و تحلیلگران تغییرات طالبان را تاکتیکی می‌دانند و معتقدند که طالبان در پی به دست گرفتن قدرت است و بعد از آن دوباره به روش و منش سابق خود برمی گردد. همچنین عده‌ای نیز معتقدند که طی این ۲۰ سال با توجه به مذاکراتی که صورت گرفته طالبان به ویژه در سطح رهبران از قابلیت تعامل بیشتری برخوردار شده با این وجود تغییرات آن‌ها تداوم پیدا می‌کند.

احمدی با بیان اینکه به نظر می‌رسد که به دلیل مفاسد اداری و بروکراسی موجود در دولت اشرف غنی و ظلم‌هایی که به مردم شده آنگونه نبوده که مردم افغانستان به ویژه در روستا‌ها و کمتر در شهر‌های بزرگ و کابل نسبت به طالبان اقبال نداشته باشند، تصریح کرد: طالبان با چالش تشکیل حکومت همه شمول، مسائل زنان، آزادی رسانه‌ها و پذیرش جامعه بین الملل مواجه است با این وجود اگر این گروه طی ماه‌های آتی نتواند به درستی با این چالش‌ها برخورد کند و همان روش و منش پیشین خود را ادامه دهد قطعا با برخورد دیگر کشور‌ها از جمله ایران و مردم مناطق مختلف افغانستان مواجه خواهد شد.