گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فاطمه خاکی؛ بیست و ششم شهریور، در پایان بیست و یکمین نشست سران سازمان شانگهای، سران هشت کشور اصلی عضو این سازمان رأی مثبت خود را معطوف به تغییر موقعیت جمهوری اسلامی ایران از عضو ناظر به عضو اصلی اعلام کردند.
ایران از سال ۲۰۰۵ در سازمان همکاری شانگهای به‌عنوان ناظر حضور داشته و از آن زمان تا به الان دو بار درخواست عضویت دائم را داده بود، که هربار با این درخواست مخالفت شده بود. سازمان همکاری شانگهای هشت عضو دائم دارد که کشورهای چین، روسیه و هند از کشورهای مهم و تاثیرگذار این سازمان هستند و میتوان گفت که چین و روسیه به‌عنوان دو عضو محوری این سازمان نقش مؤثری در زمینه‌سازی عضویت ایران به‌عنوان عضو نهم ایفا کردند.
لازم به ذکر است که شرایط فعلی و قدرت منطقه‌ای ایران باعث شده‌است که چین با نگاه مثبتی در این مرحله به ایران بنگرد، پذیرش عضویت دائمی ایران را در دستور کار قرار داده و به ایران اعتماد بیشتر پیدا کند.
با عضویت کامل ایران در این سازمان مسیر همکاری با کشورهای عضو و شرق آسیا و بلوک شرق و همچنین کشورهای منطقه تسهیل شده و همچنین همکاری با کشورهایی، چون چین و روسیه موجب شده که گامی بلند در جهت درهم شکستن محوریت غرب در قدرت برداشته شود.
مدتی است که محاسبات آمریکا در ارتباط با تحریم‌ها و اجماع‌سازی جهانی علیه ایران با چالش مواجه شده و الان ایران کانون تلاقی اتصال شرق به غرب و شمال به جنوب آسیا محسوب می‌شود؛ بنابراین بدین صورت ایران هم میتواند در رونق این سازمان تاثیرات ویژه داشته باشد و از آن سود ببرد، هم سیاست چندجانبه‌گرایی و عبور از نگاه منحصر به غرب را عملیاتی کند و حربه تحریم‌های غرب را کندتر از قبل نماید.
چند سالی بود که سیاست‌مداران غربی درباره انتقال محور قدرت از غرب به شرق هشدار داده بودند، با عضویت ایران در این سازمان نقطه‌ی عطفی در این روند به‌وجودآمده؛ همان‌طور که رئیس‌جمهور روسیه اشاره کرده‌است:" پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای به اقتدار این سازمان می‌افزاید. "
کشورهای عضو این سازمان می‌توانند یک رقیب جدی و بسیار خطرناک برای کشور آمریکا و اتحادیه اروپا باشد. نکته قابل توجه این است که اصلا چه شد که ایران عضو شانگهای شد و چرا روند عضویت حدود ۱۵ سال به درازا کشی؟
ایران از دولت محمدخاتمی و تا اوایل دولت احمدی‌نژاد به دنبال عضویت در شانگهای بود و تنها توانسته بود به عنوان عضو ناظر حضور پیدا کند. اما حالا چه اتفاقی افتاد که ایران توانست به عنوان عضو اصلی دارای حق رای در این پیمان به رسمیت شناخته شود؟ قبل از جواب دادن به این سوال باید به نکاتی در رابطه با هدف کشورهای دیگر و دلیل نگرانی آنان نسبت به حق رای ایران در این قرارداد بپردازیم.
هدف مشترک موسسین، مبارزه با سه عنصر اهریمنی بوده، یعنی: جدایی‌طلبی، تروریسم و افراط گرایی. با توجه به اینکه ایران از جریانات اسلامی دفاع می‌کرده، سایر کشورها نگران شدند که مبادا ایران در صدد این است که مسلمانان هر کشور را از سایر مذاهب جدا کرده و در جهت تجزیه طلبی اقدامی انجام دهد. اما مقابله ایران با جریان داعش که به اسم اسلام مخل امنیت و استقلال کشورهای دیگر می‌شد موجب نوعی اعتمادسازی برای کشورهای عضو شد تا به این نتیجه برسند که ایران نیز با جریانات تجزیه‌طلبانه و افراط گرایانه مخالف است. ایران که در این سال‌ها توانست اثبات کند به سه مولفه تببین شده برای این قراداد پایبند است، از جانب کشورهای اصلی عضو قرارداد به رسمیت شناخته شده و به عنوان یکی از اعضای اصلی حق رای پیدا کرد.
ایران پس از عضویت در این قرارداد از مزایای ویژه‌ای بهره‌مند شده که بدین شرح است: اول اینکه از جمله نه کشور عضو این سازمان در حدود ۳ میلیارد نفر جمعیت دارند که یعنی ۴۳ درصد جمعیت جهان، پس امکان ورود به بخشی از بازارهای مهم جهان و انجام مبادلات تجاری متقابل با آن‌ها برای ایران پدید آمده است.
همچنین همکاریهای بانکی از دیگر دستاورد مهم عضویت دائمی ایران در این سازمان و حضور در شورای مشترک بانکی بین کشورهای عضو می‌باشد که هدف شورای مشترک بانکی، تسهیل در فراهم نمودن سرمایه مورد نیاز برای اجرای پروژه‌های مشترک سازمان است.
تأثیر عضویت در این سازمان همچنین میتواند بر وابستگی و عدم وابستگی به دلار برای ما تأثیرگذار باشد و ارزش پول‌های کشورهای عضو سازمان شانگهای را نیز افزایش دهد. همچنین این اتفاق باعث ایجاد کریدور‌های غیر برجامی برای ما خواهد شد.
از موارد دیگر هم میتوان به تقویت همکاریهای دو جانبه ایران با شرق (چین و روسیه) و همچنین کشور هندوستان و تقویت توافقنامه‌های ۲۵ ساله با چین و توسعه فعالیت‌های بندری به ویژه منطقه چابهار با هند را اشاره کرد.
باید اشاره کرد که کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاریهای شانگهای، روی هم بیشترین و پرحجم ترین تولیدکننده و مصرف کننده انرژی در جهان هستند. که میتوان نتیجه گرفت که ایران بیش از پیش در معادلات امنیتی و اقتصادی منطقه تاثیرگذار خواهد بود، و در ادامه ی این روند هم با افزایش قدرت مانور سیاسی، امنیتی و اقتصادی ایران در برابر غرب علی الخصوص در برابر آمریکا مواجه خواهیم بود.
این نکته ی مهم را باید خاطر نشان کرد که زمانی عضویت در چنین سازمانهای مهمی و حضور در جمع چنین کشورهای بزرگ و قدرتمندی و میتواند مفید و کارساز باشد که ما بتوانیم با سیاستهای درست و برنامه ریزی‌های صحیح و مدیریت قوی، ابتدا زیرساخت‌های کشورمان را تقویت نموده، چرخ تولید را بخوبی به گردش درآوریم، صادرات و صادرکننده را بیش از پیش تقویت کرده و موانع مزاحم و بروکراسی های زائد را از سر راه تجارت و کسب و کار برداریم و دهها پیش نیاز تولید و تجارت، صادرات و حمل و نقل و پولی و بانکی را اجرا و انجام دهیم تا کم کم بتوانیم از فرصتهای مطلوب به وجود آمده استفاده بهینه کرده و وارد بازارهای دیگر کشورها بشویم، و الا اگر زیر ساختها، تولید و تجارت و صادرات مان همچنان غرق در مشکل باشد، حضور در سازمانهایی همچون "پیمان شانگهای" نه تنها فرصت و موفقیتی برای ما نیست بلکه تهدیدی بیش برای صنایع و اقتصاد ما نخواهد بود.
فاطمه خاکی - عضو بسیج دانشجویی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.