مجلس و شفافیت

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، ابوالفضل فکوری پودینه؛ به رسمِ رسانه، با اعلام اسامی نمایندگان داوطلب شفافیت آرا این موضوع دوباره به تیتر رسانه ها و مطالبهٔ کنشگران اجتماعی رسید. شفافیت از مهم ترین شاخصه های یک حکمرانی خوب است و موجبات مشارکت بیشتر نخبگان و آحاد مردم در فرایندهای تصمیم گیری و اجرایی کشور را فراهم می کند. ضمن اینکه تمام مؤلفه های یک پارلمان شفاف، در شفافیت آرا خلاصه نمیشود و شروعِ پرتلاطم یک فرایند مفصل برای رسیدن به شفافیت در نهاد مجلس است، ایجاد شفافیت به روشی که در اذهان عمومی مطرح هست البته، آسیب هایی دارد که اگر امروز تبیین نشود فردایِ اجرای یک طرح شفافیتِ بدون نقض هم مطالبهٔ عمومی ایجاد شفافیت با روش دیگریست.

شفافیت در مجلس با مشکلات ساختاری و غیرساختاری زیادی مواجه است. لذا باید گام به گام به سمت شفافیت ایده آل حرکت کرد. سامانه شفافیت عملکرد نمایندگان شروع خوبی برای این مهم بود. با مراجعه به سامانه میتوان از میزان مشارکت در صحن، فعالیت های تقنینی (قانونگزاری) ، فعالیت های نظارتی (سوال،تذکر،استیضاح و...) اطلاعات دقیقی کسب کرد. باید در نظر داشت که صرف ایجاد شفافیت بدون در نظر گرفتن روش صحیح ممکن است حتی آسیب زا هم باشد. با یک تحلیل ساده میتوان دریافت مجلس شورای اسلامی به مثابه مجلس عوام ، نه تنها نتوانسته در سیاستگذاری های کلان و تصمیم گیری ها و تصمیم سازی های ملی، دقیق و عمیق ورود کند؛ بلکه ماهیت و سازوکارهای آن نیز برای این هدف طراحی نشده اند. شما با پارلمانی مواجه هستید که نمایندگان آن باید با یک نگاه خرد و محلی به دنبالِ به اصطلاح بودجه کندن از نهادها باشند، به هر حال هر چهار سال به مناطق خود باز میگردند و رأی میخواهند.

برای مثال در شهری افرادی صرف خدمت قراردادی در آموزش و پرورش داعیهٔ استخدام رسمی دارند و نماینده شهر با علم به اینکه سازوکارهایی برای جذب افراد توانمند وجود دارد؛ با فشار سیاسی ، مصوبه مجلس یا ابزار‌های دیگر آموزش و پرورش را مجبور به استخدام فلّه ای میکند و عموما هیچ ابایی ندارند از اینکه اعلام کند صرفاً برای راضی کردن گروهی این کار را کرده است. یا نمایندگان شهری با سالها پیگیری منطقه آزاد را برای منطقه خود به ارمغان می آورند و در پاسخ به استدلال های انکار نشدنی آسیب های آن فقط یک پاسخ میدهند ؛ مردم میخواهند. هیچ نهادی در هیچ جای دنیا به طور همزمان برای بودجه آسفالت فلان شهر و نور پردازی فلان روستا و موضوعاتی مثل برجام و fatf و cgt و ... تصمیم نمیگیرد.

در این مدل نمایندگان مجلس به طور مکرر شاهد تعارض بین منافع محلی با منافع عمومی خواهند بود. حال تصور کنید شفافیتی وجود دارد و نماینده ایی علی رغم هزینه داشتن، از میان منافع محلی و ملی ، منافع ملی را ترجیح دهد، آیا مردم و رسانه های حوزه انتخابیه سکوت خواهند کرد؟ به نظر میرسد برای جلوگیری از این نوع تعارض منافع مانند بسیاری از کشور ها وجود دو مجلس نمایندگان (با رویکرد و اختیارات محلی) و مجلس سنا (با رویکرد و اختیارات ملی) در ایران نیز لازم است. برای تحقق این امر میتوان اختیارات مجلس خبرگان را افزایش داد، کمتر شدن اختیارات ملیِ مجلس نمایندگان و افزایش اختیارات مجلس خبرگان (قانونگذاری ، سیاست‌گذاری و ...) میتواند راهگشا باشد.

نکتهٔ مهم اینکه هر چه هم شفافیت بر آرای نمایندگان حاکم باشد، باز هم موارد و موضوعاتی هستند که ماهیتاً نباید شفاف باشند. پس در یک طرح جامع باید سازوکارهایی برای عدم شفافیت برای موضوعات خاص وجود داشته باشد. از طرفی شفافیت آنلاین نه تنها مشکلی را حل نخواهد کرد، بلکه صرفاً لابیِ ثروت را به لابی رسانه تبدیل خواهد کرد. در شفافیت آنلاین شاهد تغییرِ در لحظهٔ آرا هم خواهیم بود چرا که نمیتوان ادعا کرد که همهٔ اصحاب رسانه خیرخواه مملکت هستند و دل در گروِ اشخاص ،گروه ها و جریان های مختلف ندارند. اما اگر آرای طرح های مختلف برای مثال سه ماه بعد منتشر شوند، هم نظارت مردمی روی رویکرد و عملکرد نماینده اتفاق می‌افتد و هم لابی و فشار سیاسی و رسانه ایی به شدت کاهش می‌یابد.

ابوالفضل فکوری پودینه - دبیر قرارگاه شهید احمدی روشن سیستان و بلوچستان

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.