گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو_امید فعال؛ چند روزی است که بحث ممنوعیت استفاده از شبکه اجتماعی «تیک تاک» به سرخط اخبار ایالات متحده شده و از دونالد ترامپ رئیس جمهوری تا مقامات امنیتی آمریکا پیرامون خطرات احتمالی این شبکه اجتماعی سخنرانی کرده‌اند.
مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده پیرامون شبکه اجتماعی «تیک تاک» اظهار داشت که دولت ایالات متحده نگرانی‌هایی جدی درباره برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های اجتماعی چینی دارد. ترامپ هم از هواداران خود درخواست کرد که به مبارزه با تیک تاک پرداخته و به عبارتی این اپ را تحریم کنند.
ترس آمریکا از یک شبکه‌اجتماعی
این حجم از نگرانی مقامات آمریکایی، سوالی را در ذهن‌ها تداعی می‌کند. آمریکا با وجود غولهای فناوری دنیا یعنی اپل، گوگل، مایکروسافت، آمازون و فیسبوک چرا نگران فعالیت یک شبکه اجتماعی چینی در خاک خود است؟ سازندگان این شبکه‌ها، چه اطلاعاتی را جمع‌آوری می‌کنند و آیا مسئله جاسوسی از حریم خصوصی افراد در میان است؟
بسیاری از فعالان حوزه فناوری معتقدند که تیک تاک خطرناک‌تر از سایر برنامه‌ها و شبکه‌های اجتماعی یا خدمات آنلاین نیست، اما به دلیل ارتباط آن با چین، این برنامه بیشتر مورد توجه است.
«تیک تاک»، یک شبکه‌ای اجتماعی با قابلیت انتشار ویدیوهای کوتاه است که به واسطه امکانات جذاب خود، در میان نوجوان محبوبیت بسیاری پیدا کرده و این برنامه می‌تواند بدون اجازه کاربر، شماره تلفن، مخاطبان شبکه های اجتماعی، آدرس ایمیل، آدرس IP، مکان و غیره را ذخیره کند.
اینترنت؛ خطرناک‌ترین شبکه جاسوسی
«جولیان آسانژ» صاحب سایت ویکی لیکس در این رابطه می‌گوید که شبکه‌های ارتباط جمعی در فضای اینترنت بزرگترین و خطرناک‌ترین شبکه جاسوسی و اطلاعاتی است که انسان آن را ابداع کرده و از زمان آغاز تاریخ به وجود آمده است. چرا که کاربران استفاده کننده از این شبکه، اطلاعات و تصاویر و فیلم‌های ویدیویی و نظرات و دیدگاه‌ها در رابطه با خود و دیگر دوستان و محیط اجتماعی خود را به صورت مجانی به این شبکه می‌سپارند، اطلاعاتی که غالبا مطالب مهم و مفید و قابل اعتماد هستند.
گزارش استراتژی ملی آمریکا (The National Intelligence Strategy) در سال ۲۰۱۰ بر ضرورت سرمایه‌گذاری در عرصه شبکه‌های اینترنتی و سایت‌های اجتماعی و اهمیت آن برای دولتمردان آمریکایی صحه می‌گذارد.
«جوزف نای»، استاد برجسته دانشگاه «هاروارد» آمریکا و نظریه پرداز رویکرد جنگ نرم در مقاله‌ای به تبیین «قدرت سایبری» در جهان امروز می‌پردازد و در این باره می‌نویسد: قدرت در جهان امروزی معنای گذشته خود را از دست داده است و این تغییر مفهوم از قدرت به دلیل رشد سریع فضای سایبر و ایجاد زمینه‌ها‌ی جدید و مهم در سیاست است.
برای مثال روزنامه الحیات نیز درباره شیوه‌های جدید جاسوسی موساد می‌نویسد: فیسبوک منبع اطلاعاتی مهمی برای موساد است. این سرویس جاسوسی از طریق فیسبوک از اوضاع فلسطینی‌ها مطلع می‌شود و اطلاعات موجود در کامپیوترهای شخصی افراد را به دست می‌آورد.
افشاگری مأمور آژانس امنیت ملی آمریکا
در کتاب «معمای ادوارد اسنودن و ماجرای جاسوسی آمریکا از شبکه‌های اجتماعی» آمده است: «در سال ۲۰۱۳، ادوارد اسنودن یک برنامه‌نویس کامپیوتر و کارمند سابق سازمان آژانس امنیت ملی آمریکا، بخشی از اسناد محرمانه این سازمان در رسانه‌های گاردین و واشنگتن‌پست منتشر می‌کند. وی اطلاعاتی در مورد برنامه‌ای موسوم به PRISM در آژانس امنیت ملی را افشا کرد. طبق این برنامه، «NSA» به‌صورت زنده اطلاعات شهروندان را جمع‌آوری می‌کرد.»
باراک اوباما رئیس‌جمهوری اسبق آمریکا نیز با تأیید وجود این سیستم گفته بود: «کارکرد این سیستم کاملاً قانونی و هدف آن مبارزه با تروریسم و تآمین امنیت شهروندان ملی آمریکا است.»
فیسبوک و توئیتر تنها برنامه‌های جاسوسی در میان مردم نیستند؛ برنامه‌های پیام رسان در بستر تلفن همراه، مانند واتس اپ، وایبر، تلگرام، اینستاگرام و… نیز برای سرویس‌های جاسوسی دشمنان همان نقش فیسبوک را ایفا می‌کند.
شرکت فیسبوک به تازگی شکایتی تنظیم کرده است که در آن اعلام کرده شرکت صهیونیستی NSO Group با استفاده از نرم‌افزارهای جاسوسی اقدام به شنود مکالمات صوتی افراد در واتس‌آپ کرده است. این اقدام با استفاده از سرورهای این شرکت در آمریکا رخ داده است.
در اقدام افشاء شده دیگر، مقامات سعودی با پرداخت هزینه، اطلاعات خصوصی کاربران منتقد و مخالف این رژیم را دریافت می‌کردند.
یکی از محققان به نام «جوزف فیتساناکیس» در این رابطه می‌گوید: ما نشان می‌دهیم که فیسبوک، توئیتر، یوتیوب، و دیگر شبکه‌های اجتماعی از دید سازمان‌های اطلاعاتی به عنوان کانال‌های شدیداً باارزشی برای کسب اطلاعات به حساب می‌آیند.
توسعه فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی و به خصوص پیام‌رسان‌ها در کشور، خلا قانونی فراوانی در این حوزه احساس می‌شود. مقامات امنیتی و دولتی آمریکا بارها به جاسوسی از شبکه‌های مجازی اذعان کرده‌اند. امروزه بخشی عظیمی از اتفاقات زندگی‌مان در فضای مجازی رقم می‌خورد و اطلاعات بسیار مهمی در آن به اشتراک گذاشته می‌شود.
بر اساس اسنادی که روزنامه آمریکایی نیویورک منتشر کرده است، سرویس‌های امنیتی آمریکا روزانه میلیون‌ها تصویر از سایت‌های ارتباط جمعی دریافت می‌کنند تا بتوانند ویژگی‌ها و چهره‌های موجود در این تصاویر را بشناسند. آژانس امنیت داخلی آمریکا اقدام به جمع‌آوری تعداد بسیار زیادی از این تصاویر می‌نماید و علاوه بر این، نامه‌های الکترونیک و نامه‌های دست نویس و کنفرانس‌های ویدئویی و موارد دیگر در ارتباطات در شبکه مجازی را نیز رهگیری می‌کند.
حفاظت از امنیت شهروندان ایرانی
در این میان، جمهوری اسلامی برای صیانت از حقوق کاربرانی که در معرض آسیب و نقض شدید هستند؛ طرح «صیانت از فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان های اجتماعی» را در قالب ۲۰ ماده به مجلس ارائه شده و بخش‌هایی از این طرح شامل موارد زیر است:
- یکی از بخش‌های این طرح به موضوع فعالیت پیام‌رسان‌ها در ایران اشاره دارد. به این ترتیب که عرضه و ارائه خدمات پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی در کشور مستلزم ثبت در پنجره واحد و رعایت قوانین کشور است.
- مقرر شده که پیام‌رسان داخلی باید متعلق به شخص حقوقی غیردولتی باشد و شرکت آن در ایران به ثبت برسد و نیز حداقل ۵۱ درصد سهام آن ایرانی باشد و فعالیت آن در چارچوب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران باشد.
- از سوی دیگر تایید فعالیت پیام‌رسان‌های خارجی اثرگذار در کشور مستلزم تعیین شرکتی ایرانی به عنوان نماینده قانونی و پذیرش تعهدات لازم حسب آیین‌نامه تنظیمی است که پس از تصویب این قانون به تصویب هیات ساماندهی و نظارت خواهد رسید. به این ترتیب این هیات موظف به نظارت بر پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی و تصمیم‌گیری درباره فعالیت آنها بر اساس مصوبات شورای عالی فضای مجازی است.
- در پیام‌رسان‌های اجتماعی هرگونه ارائه خدمت به اشخاص کمتر از ۱۸ سال منوط به اجازه ولی قانونی آنها شده است و پیام‌رسان‌ها موظف هستند در چارچوب سند صیانت از کودک و نوجوان در فضای مجازی، قابلیت نظارت والدین و امکان رده‌بندی و پالایش محتوا متناسب با کودک و نوجوان را فراهم آورند.
- در این طرح همچنین صدور مجوز واردات و فعال‌سازی گوشی موبایل با تشخیص هیات ساماندهی و نظارت و منوط به نصب پیام‌رسان‌های موثر داخلی روی گوشی‌های وارداتی خواهد بود.
- بهره‌برداری از سامانه‌های نرم‌افزارهای خارجی برای ایجاد و توسعه توانمندی‌ها و خدمات پیام‌رسان داخلی نیز در صورتی امکان‌پذیر است که به تشخیص این هیات برسد و با حاکمیت و امنیت ملی منافات نداشته باشد.
- همچنین در این طرح به موضوع مرزبانی دیجیتال و دفاع سایبری از کشور و جلوگیری از بهره‌برداری غیرمجاز از داده‌های مجازی در درگاه‌های ورود و خروج پهنای باند کشور اشاره شده که این مرزبانی با محوریت ستاد کل نیروهای مسلح انجام خواهد پذیرفت.
- در همین حال گفته شده که قیمت پهنای باند داخلی باید حداکثر یک سوم قیمت پهنای باند بین‌الملل باشد.
- از سوی دیگر در یکی از بندهای مواد این طرح، استفاده و عرضه رمز ارز توسط پیام‌رسان‌های خارجی در داخل کشور ممنوع شده و وزارت ارتباطات مکلف می‌شود که بلافاصله نسبت به محدودسازی موقت آن پیام‌رسان خارجی اقدام کند.