تهیه کننده جهان‌‎بانو: همه تیم محتوایی ما خانم‌‎ها بودند، سه سال نوشتن نمایشنامه زمان برد / منتقد تئاتر: جهان‌‎بانو می‌‎توانست زنانه‌‎تر اجرا شود

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجو-سیدرضا میرجعفری، نمایش میدانی جهان‌‎بانو که این روزها در بوستان ولایت در حال اجراست با استقبال خوبی از طرف تماشاگران رو به روست. این نمایش در فرمی جدید، طراحی صحنه جذاب و هماهنگ و البته جلوه‌های ویژه روایتی از زنان اسوه جهان اسلام و تمدن الهی دارد.

ما در خبرگزاری دانشجو با دعوت از عوامل تولید نمایش میدانی جهانبانو و همچنین مریم شعبانی کارگردان و منتقد تئاتر که به شکل اختصاصی در زمینه تئاتر بانوان با گروه تئاتر مقدس اجراهای زیادی را به روی صحنه برده، تلاش کردیم تا در نشستی صمیمانه به بررسی و نقد جهانبانو بپردازیم.

علی اسماعیلی تهیه کننده نمایش میدانی جهان‌‎بانو در این نشست در مورد اینکه چه زمان به فکر اجرای نمایشی در مورد زنان افتادید؟ و آیا زمان تصمیم به اتفاقات اخیر ارتباطی داشت؟ گفت: «شاید ما همیشه عادت کردیم که اتفاقاتی بیفتد بعد به فکر کار کردن بیفتیم. سالهاست مقام معظم رهبری اهمیت کار تولیدی در شکل‌‎های مختلف در حوزه بانوان را گوشزد و حتی با جدیت مطالبه می‌‎کنند.» وی در ادامه افزود: ما هم تصمیم گرفتیم نمایش میدانی را در این مورد کلید بزنیم. با مشورت از گروه های مختلف تلاش کردیم تا بعد از دو یا سه سال کاربه یک نمایشنامه جامع برای اجرای یک نمایش میدانی در مورد زنان برسیم.

وی در مورد زنانه بودن فضای نوشتن و تولید محتوا برای کار عنوان کرد: شاید در اجرا فقط زنان نبودند اما در حوزه نوشتن و نمایشنامه کل تیم محتوایی ما را بانوان تشکیل دادند که فقط ما آن ها را جمع بندی کردیم و در قالب نمایش آوردیم که زحمت این کار را هم حسن بزرا کارگردان اثر به عنوان نویسنده نهایی کار کشید.

تهیه کننده نمایش میدانی جهانبانو در مورد نمایش‌#های اجرا شده سیمای ققنوس گفت: از اردیبهشت ماه 1401 در بوستان ولایت برای امسال کار را با سه نمایش میدانی آغاز کردیم. در ابتدا نمایش «روشنایی شب تار» در ذکر فضیلت‌‎های امام علی (ع) به مناسبت عید غدیر اجرا شد و بعد از آن «تنها تر از مسیح» در ایام سوگواری امام حسین (ع) را اجرا کردیم، و قرار هم بود نمایشی با عنوان زنان آسمانی به روی صحنه برود همین نمایش جهان بانو است که اجرا شد.

علی اسماعیلی در مورد روند تولید جهانبانو گفت: هم زمان با پیش تولید دو اثر دیگر، پیش‌‎نمایش اثر جهانبانو را شروع کردیم که ساخت دکور، صحنه، تولید موسیقی و... حدود هفت ماه طول کشید و ربطی به وقایع اخیر نداشت و کاش زودتر می توانستیم اجرا کنیم. و حتی نگاهمان این بود که در شهرهای دیگر اجرا کنیم. او در ادامه ابراز امیدواری کرد تا جهان‌‎بانو را در شهرهای مختلف و حتی کشورهای منطقه اجرا کند.

در ادامه این نشست اسماعیلی در مورد عنصر مردمی بودن نمایش جهان‌‎بانو گفت: کار و اجرا در این سطح مشکلات و سختی های خود را دارد و تقریبا همه عوامل از افرادی هستند که تجربه کار حرفه ای دارند هم خود آقای بزرا به عنوان کارگردان، مرتضی پورحیدری در دکور و آقای رحمانی یا یار محمدی عوامل حرفه ای و با تجربه برنامه هستند. البته در کنار این عوامل حرفه ای توجه ویژه ای به بخش کشف استعداد و بازیگران و عوامل جوان داشتیم تا آن ها را نیز به جامعه هنری معرفی کنیم. البته نمایش متعلق به مردم است.

تهیه کننده نمایش میدانی جهانبانو در مورد واکنش مردم نسبت به این اجرا هم گفت: نسبت به نمایش من خودم اتفاقی افرادی را در جاهای مختلف می‌‎بینم که نسبت به نمایش ابراز لطف دارند و این به معنای این است که ما هنوز دنبال پایش مخاطبین برای تقویت نقاط قوت و پوشش نقاط ضعف نرفتیم اما قرار است آیتم به آیتم این کار را برای ارزیابی زیر نظر داشته باشیم.

وی در مورد تفاوت جهانبانو با سایر نمایش‌‎های صحنه‌‎ای گفت: نمایش های میدانی زیادی اجرا شده، از شب آفتابی آقای بهزادپور تا امروز من یاد ندارم نمایش میدانی مخاطب خودکار بلند شود و دست بزنند.

اسماعیلی در ادامه در مورد تعداد بازیگران جهان‌‎بانو با عنوان اینکه 250 بازیگر داشتیم در نشست نقد و بررسی جهان‌‎بانو در خبرگزاری دانشجو گفت:

افتخار ما این است بازیگران ما معروف نیستند و از این 250 بازیگر بتوانیم استعدادهایی کشف کردیم که باید این ها را دید. ما می توانستیم بازیگر معروف بیاوریم گیشه بگیریم اما دنبال این نبودیم و خواستیم کار مردمی انجام دهیم.

نزدیک دو دهه یا 15 سال نمایش های میدانی اجرا شد که تغییری در محتوا نداشت. نمایش هایی که در یک شهر دو بار بیشتر اجرا نشد. من کاری را دیدم اما نیازی هست باز ببینم؟ ما تا به امروز گروه سیمای ققنوس اتفاقا این فضا را شکست و به تولید محتوا بیشتر توجه کردیم تا در جریان اجرا که محتوا در حوزه زنان تولید کنیم.

وی در مورد آینده تولیدات سیمای ققنوس و گروه نمایش میدانی جهان‌‎بانو گفت: همین امروز تیم نویسندگی ما سه نمایش میدانی دیگر هم در حال نوشتن هستند. ما در سوریه در ایام کرونا نمایش ارض‌‎الشمس را اجرا کردیم. نمایشی که خود متولیان اجرا می گویند گویی که این نمایش را یک گروه سوریه‌‎ای اجرا کرده‌‎است. در سوریه در خطوط نظامی مستقر می گفتند: پرچم نباشد، متوجه نشوند ایرانی هستند اما در حال اجرای نمایش میدانی در سوریه هستیم  وقتی عکس امام خمینی را می بینند دست بزنند.

درام در نمایش میدانی وجود نداشت، ما تمرکزمان روی فرم بود و روی درام قصه به خصوص به دلیل میدانی بودن نمایش کمتر تمرکز داشتیم، یکی از نقاط ضعف مدیوم نمایش میدانی این است که از داستان فاصله می‌‎گیریم در نمایش جهان‎بانو اما به دلیل موضوع به درام نزدیک شدیم. اسماعیلی ادامه داد: اتفاقات زندگی اشخاصی که بر می‌‎خوریم را سعی کردیم به داستان و قصه حضرت خدیجه، هاجر و... بپردازیم، البته قطعا کار نواقصی دارد و بسیار در قصه ها با توجه به نظر مخاطبین سعی کردیم جذابیت های قصه را ایجاد کنیم.

در ادامه این نشست مریم شعبانی کارگردان و منتقد تئاتر به بیان نقدها و دیدگاه‌‎های خود در مورد نمایش جهان‌‎بانو پرداخت و گفت: اینکه ای کاش آقای بزرا کارگردان این نمایش حضور داشتند با این وجود به عوامل اجرا کننده جهانبانو خدا قوت می گوییم. شعبانی با بیان اینکه درک این مسئله که اجرای کار به این بزرگی تلاش زیادی می خواهد عنوان کرد: «از طرف جامعه زنان نیز از شما تشکر می کنم، همچنین واقعا طراحی و تغییرات صحنه حرفه‌‎ای  قابل تحسین است.

وی در مورد پیشرفت در نمایش میدانی در جهانبانو هم گفت: جهانبانو پیشرفت خوبی در نمایش میدانی از جهات مختلف بصری بود و کاملا حساب شده بودن آن به چشم می آمد.

شعبانی اما در نقد نمایش میدانی جهان‌‎بانو گفت: وقتی برای اولین بار پوستر آن را در سطح شهر دیدم با عنوان زنانه، رنگ زنانه و... مشتاق شدم که نمایش را نه تنها به عنوان یک کارگردان و نویسنده بلکه به عنوان یک زن ببینم حتی پسرم هم به عنوان مادر آوردم ولی باید بگویم در ادامه اما وقتی با آغاز نمایش مواجه شدم که با ضد قهرمانی شروع شده بود که زن نبود و من را به عنوان یک زن با حساسیت‌‎های خود پس زد. وی در ادامه گفت: ما حتی وقتی در سطح صدا و نور  کار را برای اجرای زنانه تنظیم می کنیم سعی می کنیم زنانه بودن را مورد توجه قرار دهیم اما در این کار از همان ابتدا حس نکردم به این مسائل ریز توجه شده باشد. باید در نظر بگیریم که این قابل درک است که نمایش با گزارش تاریخی اقتضائات خودش را دارد با این حال به عنوان زن توقع شروع زنانه تری داشتم.

مریم شعبانی با اشاره به اینکه درام کار ضعیف بود افزود: با وجود اینکه نمایش قهرمان‌‎های زیادی داشت اما توقع داشتم یک زن هم آغاز کننده نمایش باشد ولو ضدقهرمان و البته همین فقدان ضد قهرمان زن را می توان مهم ترین نقد به این نمایش میدانی دانست که ما را از فضای زنانه بودن نمایش دور می‌‎کرد. 

شعبانی در مورد روند پیش رفتنن قصه هم گفت: بحث بعدی پرش‌های داخل قصه و اپیزودهاست که این پرش های بزرگ باعث می شد قصه از دست برود و این پرش ارتباط بین زنان تاریخ ساز با تاریخ قطع و نتیجه کلی که جایگاه زن در تاریخ بود نادیده گرفته شود.

همچنین اقتضائات و دغدغه های زنان در پی‌‎رنگ و لایه های دراماتیک کمتر دیده شد، بحث لجستیکی نمایش هم متناسب با زنان نبود، بای توجه داشته باشیم همه ابزاری که برای اجرای یک نمایش زنانه می توانستیم زنانه تر ببینیم که اگر در داستان عمق زنانه تر داده شود پیشرفت بیشتری خواهد داشت.

بازیگران نیز به نظر می‌‎رسید که برخی قسمت ها پررنگ بود که بازی قوی داشتند اما در پرفرومنس به خصوص بازیگران نابلدتر داشتیم که البته همراه هستیم که باید در کنار کار شد کنند اما باز هم جاهایی در ذوق می‌‎زد.

مثلا در نقش حضرت زینب، بازیگر این نقش، زبان بدن و... خیلی متناسب با شأن فردی مثل حضرت زینب نبود و باید بیشتر روی آن دقت می شد. تعریفی که از حضرت زینب هست در بازیگر این نقش اصلا دیده نمی شد.

علی اسماعیلی تهیه کننده نمایش جهانبانو هم در مقام دفاع در برابر نقد مریم شعبانی در این نشست گفت: یکی از نگرانی های ما همین جذابیت اول نمایش بود و نگران می شدیم جذابیت اینقدر بالا باشد که حتی نتیجه معکوس از نمایش بگیریم.حتی برخی می گفتند فقط بیایم برای اول نمایش که البته باز هم نیاز به افکار سنجی دارد.

اسماعیلی ادامه داد: این را هم باید در نظر داشته باشیم نمایش میدانی یک ساعت و چهل و پنج دقیقه با 73 پرده تا به حال نداشتیم و گستردگی صحنه را هم باید در نظر گرفت، برخی بازیگران ما در نمایش بیشتر از 5 تغییر لباس داشتند که با 250 بازیگر بسیار کار سختی است. باید در نظر بگیریم که این دوره اول اجرای جهان بانو است و قطعا پیشرفت هایی خواهیم داشت. 

مریم شعبانی اما در نقدی دیگر در مورد شباهت های زیاد تصاویر نمایش شب آفتابی با جهان‌‎بانو گفت: تصاویر شباهت زیادی به نمایش شب آفتابی سال 77 بود که شاید برای من بیننده این شباهتها کار ویژه تولید شده بانوان ندیده است احساس کردم در شب آفتابی تغییراتی دیدیم و برای همین کار ویژه زنان نباشد.

تهیه کننده جهان‌‎بانو هم در ادامه پاسخ داد: نه واقعا زاویه دید این نمایش بسیار متفاوت است اما اینکه بگویید زنانه نیست به عنوان یک زن ایرانی مسلمان چه چیزی را از دید یک زن می‌‎خواستید که در جهانبانو ندیدید؟ یا در مورد استفاده از ابزار هم سعی کردیم دقت خود را در نگاه زنانه داشته باشیم. وی از سختی کار نمایش میدانی برای ارتباط با مخاطب نیز گفت: باید دقت کرد که کمترین فاصله مخاطب با نمایش 10 متر است که در نمایش میدانی کار را سخت می کند.

مریم شعبانی نیز در بخش دیگری از نقد خود گفت:در فرم‌‎ها و اجراکننده ها انتظار کار با جزئیات بیشتری داشتیم تا نگاه زنانه به کار برجسته شود اما کاملا مشخص بود که یک کارگردان آقا نمایش را کارگردانی کرده است.

تهیه کننده نمایش میدانی جهانبانو نیز در پاسخ با عنوان اینکه بیش از 25 بازیگر خانم در این نمایش داشتیم گفت: البته باید بدانیم جای پیشرفت داریم.

شعبانی در مورد فضای جذاب و فریب دهنده ابتدای نمایش جهان‌‎بانو هم اضافه کرد:قاعدتا ضد قهرمان، فضای شیطانی و فریب دهنده در نمایش جذاب می شود که شاید مخاطب را جذب کند دلایلش هم مختلف است مانند هیجان بالا که مورد استقبال جوانان است، اما این به این معنا نیست که به آنها عمق بدهد من به عنوان زن توقع داشتم نمایش جهان‌‎بانو به من عمق بدهد و نشان دهد چگونه دغدغه داشته باشم؟ بر خودم کنترل و مدیریت داشته باشم؟ ولایت اجتماعی را اجرا کنم؟ و شاید اگر صحنه‌‎ها کمتر می‌‎شد عمق بیشتری شاهد بودیم.

در پایان این نشست علی اسماعیلی تهیه کننده نمایش میدانی جهان‌‎بانو با عنوان اینکه ما کاملا از این نگاه و نقدها استقبال می‌کنیم از خانم شعبانی می‌‎خواهیم تا به عنوان یک زن هنرمند ایرانی نقطه نظرات خود را در اختیار ما قرار دهد. اسماعیلی در پایان نشست و در مورد افق پیش روی نمایش های میدانی در نشست نقد و بررسی جهانبانو گفت: « این جمله از سید حسن نصرالله است که نشان دهنده یک سیر تاریخ را در میدان داریم ما نیز در نمایش میدانی می خواهیم نشان دهیم از کجا آمدیم و هرچه گذشتیم را ببینیم تا بتوانیم نشان دهیم که چقدر مانده است تا به ظهور امام زمان برسیم؟ به نظر من از ین منظر نگاه کنیم خوب باشد.»