چالش‌های دانشگاه‌های خراسان شمالی در یک سالی که گذشت / التهاب مدیریتی در مواجه با اخلال در نظم دانشگاه‌ها

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، حسین اکبری؛ * آخرین ماه سال ۱۴۰۱ آغاز شده و دانشگاه‌ها سالی پرتلاطم را پشت سر گذاشته اند و اگر نگوییم تجربه ۱۴۰۱ دانشگاه‌ها منحصربه فرد بوده، می‌توانیم با قاطعیت بگوییم آنچه مدیران دانشگاه‌ها و دانشجویان در یک سال گذشته تجربه کرده اند، خاص بوده است. دو سه ماهی که از سال تحصیلی پیشین به بهار امسال رسیده بود، فضای دانشگاه‌ها هنوز تحت تأثیر کرونا بود و اغلب کلاس‌ها غیرحضوری و امتحانات حضوری بود. چالش‌ها از وقتی شروع شد که حرف و حدیث‌هایی درباره آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۰_۱۴۰۱ به صورت حضوری مطرح شد.

دانشگاه مادر در خراسان شمالی، دانشگاه بجنورد است. علاوه بر آن دانشگاه دخترانه کوثر نیز به عنوان دانشگاه دولتی این استان مشغول به فعالیت است. این استان در مجموع ۲۲ دانشگاه دارد که البته بیشتر آن‌ها دانشجوی غیربومی هم پذیرش می‌کنند. اولین چالش دانشگاه‌ها در سال تحصیلی جاری و به ویژه دانشگاه‌های این استان، بازگشت دانشجویان به محیط دانشگاه بود.

خوابگاه‌ها پس از کرونا آب رفتند

با شیوع کرونا و برگزاری غیرحضوری کلاس‌های درسی، خوابگاه‌های استیجاری هم بلااستفاده مانده بودند و مالکان، کاربری آن‌ها را تغییر داده بودند؛ بنابراین در مهرماه مدیران دانشگاه‌ها با موضوع تأمین خوابگاه برای دانشجویان مواجه شدند.

شقایق هروی، نایب رئیس شورای صنفی دانشگاه بجنورد در همان زمان به خبرنگار ما گفته بود که دانشگاه بجنورد با کمبود شدید فضای خوابگاهی مواجه است و البته دختران که به راحتی نمی‌توانند اقدام به اجاره خانه دانشجویی کنند، بیشتر از پسران نیاز به اقامت در خوابگاه‌هایی تحت نظر دانشگاه دارند.

خوابگاه‌های دانشگاه بجنورد چهار تخته بود، اما پیش از کرونا در هر اتاق ۶ نفر اقامت داشت. به گفته هروی مسئولان دانشگاه‌ها گفته بودند که قرار است در هر اتاق هفت یا هشت نفر اقامت کنند که البته مساحت اتاق‌ها ظرفیت این تعداد را ندارد. حتی در این صورت بخش قابل توجهی از دانشجویان دختر از بدون خوابگاه بودند.

مشکلات تأمین غذا در پساکرونا

مساله دیگر، تأمین غذا برای دانشجویان بود. مسعودی، یکی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بجنورد به خبرنگار ما توضیح می‌دهد که از ابتدای سال حرف و حدیث‌هایی درباره افزایش قیمت غذا شنیده می‌شد. با این حال وزارت علوم طبق روال هر ساله قیمت غذا را تغییر داد. هرچند کیفیت غذا آنقدر‌ها تغییر نکرده بود، اما از مخلفات و دورچین غذا کاسته شده بود.

اما مساله‌ای که می‌توان گفت دانشجویان دانشگاه بجنورد به طور ویژه‌ای با آن مواجه هستند، کمبود سرویس‌های ایاب و ذهاب دانشجویان به دانشگاه بوده است. موضوعی که پس از بازگشت دانشجویان به محیط دانشگاه دوباره خودنمایی می‌کرد.

ایاب و ذهاب؛ مشکل دیرینه دانشجویان دانشگاه بجنورد

صفیه خداوردی، یکی از دانشجویان این دانشگاه به خبرنگار ما می‌گوید که با توجه به اینکه دانشگاه بجنورد خارج از شهر است و کمبود وسایل حمل و نقل به دانشگاه، دانشجویان بومی بجنورد یا ساکنان خوابگاه‌های استیجاری را با مشکل مواجه می‌کند.

او توضیح می‌دهد که اگر سر ساعت به سرویس دانشگاه نرسیم، باید هزینه زیادی را برای رسیدن به دانشگاه پرداخت کنیم؛ اما مساله مهم‌تر این است که بعضا تاکسی هم به سختی پیدا می‌شود.

به گفته او کمبود سرویس‌های دانشگاه باعث شده تا اتوبوس‌ها به شدت شلوغ شوند.

بهانه‌ای که دانشگاه‌ها را ملتهب کرد

اسکان و تغذیه و حمل‌ونقل دانشجویی، به خودی خود، بخش عمده‌ای از توان مدیریتی دانشگاه‌ها را به خود اختصاص داده بود. در این میان و با گذشتن چند هفته از بازگشایی دانشگاه‌ها، التهابات و اغتشاشات با بهانه کشته شدن خانم مهسا امینی و با محوریت شعار زن، زندگی، آزادی که چند سال پیش از این، توسط گروهک‌های تجزیه‌طلب تولید شده بود، با یک فاصله زمانی، از خیابان به صحن چند دانشگاه سرریز شد.

در سه چهار دانشگاه استان، تجمعاتی با نهایتاً ۲۰۰ دانشجو در برخی روزها، به مدت چند هفته شکل گرفت. تجمعاتی که در آن، دانشجویان معترض، از سر دادن شعار‌های مرسوم در اغتشاشات خیابانی شروع می‌کردند و با گذر دقایقی از شروع تجمع، به سمت سر دادن شعار‌های هتاکانه و ساختارشکنانه متمایل می‌شدند که حقیقتاً می‌توان گفت این جماعت محدود، ساحت عاقلانه و محترم نهاد دانشگاه را خدشه‌دار کردند. بماند که برخی رفتار‌های معترضان، فارغ از همه ملاحظات دانشگاهی، حتی در شأن یک جوان مؤدب ایرانی نیز نبود؛ معترضانی که حاضر به گفتگو نبودند و بنا به تصور تعداد محدودی از هسته سخت و لیدرشان، به دنبال انجام وظیفه‌ اجتماعی بودند و به همین جهت، تن به صحبت منطقی نمی‌دادند.

صد البته که تعداد قابل توجهی از همراهان این تجمعات دانشجویی، دچار اختلال شناختی ناشی از هجمه جنگ ترکیبی و رسانه‌ای دشمن شده بودند و بایستی صف این جمع کثیر را از هسته سخت و قلیل لیدری تمیز داد.

روش مواجهه مدیران دانشگاهی با این افراد هم دچار اختلاف سلیقه شده بود. بعضی با نگاه رحمانی و با نیت جذب حداکثری و شاید هم با نگرانی از دامن زدن به شدت التهابات، از بکارگیری ظرفیت کمیته‌های انضباطی گذر کردند؛ بعضی مدیران نیز به منظور پیش‌گیری از استمرار التهاب آفرینی تعداد محدودی از قانون‌شکنان معترض، این ظرفیت را فعال کردند.

اما عارضه جانبی این تجمعات در بین دانشجویان، ماجرای دیگری پیدا کرد. در بین تعدادی از دانشجویان با مواضع متفاوت نسبت به این اتفاقات، سردی روابط اجتماعی و در موارد محدودی تقابل شکل گرفت. البته با گذر زمان و روشن شدن زوایای میدان حوادث و جهاد تبیین کنش‌گران دانشگاهی به میزان کمی از تیزی و تندی فضای حاکم بر دانشگاه کاسته شد.

همین مسائل صنفی و رفاهی و این التهابات، کافی بود تا تقریباً تمام توان مدیریتی دانشگاه‌ها را مشغول کرده و فرصتی برای پرداختن جدی به سایر مسائل باقی نماند.

دانشگاه‌های شهرستان محروم از توجه مسئولان

یک نکته بسیار مهم و کمتر مورد توجه قرار گرفته نیز وجود دارد و آن هم کم توجهی استان به دانشگاه‌های شهرستان‌ها در ترم گذشته بوده است. بر همگان روشن است که دانشگاه‌ها می‌توانند پیشران پیشرفت استان باشند، به شرطی که در بررسی و حل مسائل مهم استان نقش‌آفرینی کنند و این مهم، نیازمند توجه مدیران استانی و دانشگاهی به این موضوع است. حال آنکه به نظر می‌رسد لااقل در ترم تحصیلی که گذشت، مجال توجه به این مدل مسائل آن گونه که مورد انتظار بود، وجود نداشت.

نکات مذکور، عمدتاً معطوف به مسائل برجسته دانشگاه‌های استان و مدیران بوده است و در مجالی دیگر، به بررسی وضعیت تشکل‌های دانشجویی و اساتید دانشگاه‌های خراسان‌شمالی در ترمی که گذشت، خواهیم پرداخت.