تنهایی آشوراده و استمرار حسرت گردشگران/ برخلاف شعارها، اما و اگرها ادامه دارد

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، علی قاسمعلی؛ *- جزیره آشوراده در منتهی‌الیه شمال شرقی شبه جزیره میانکاله یکی از بکرترین مناطق گردشگری و تنها جزیره ایرانی دریای خزر است.

این جزیره قبل از وقوع سیل ۱۳۷۲ از یک روستا با امکاناتی همچون پاسگاه ژاندارمری، شرکت تعاونی روستایی، مدرسه، مغازه، مسجد و حسینیه تشکیل شده بود و بیش از هزار نفر سکنه داشت و بومیان آن به مشاغلی مانند دامداری، کارگری، پیشه وری و ماهیگیری مشغول بودند. اما با طغیان رود ولگا در روسیه و وقوع سیلاب، این جزیره ایرانی خالی از سکنه شد.

برخورداری از چشم انداز‌های بدیع طبیعی، میزبانی از صد‌ها هزار قطعه انواع پرنده زمستان گذران، بهره مندی از مناطق رویشگاهی بکر، آب و هوای مطلوب و سواحل ماسه‌ای بی نظیر این جزیره را به عنوان یکی از جذاب‌ترین مناطق گردشگری شمال ایران تبدیل کرده است.

طبیعت‌گردی آشوراده از ۳۸۰ هکتار به ۲۲ هکتار

از حدود چهار دهه گذشته تاکنون مدیران ارشد استان گلستان بار‌ها و بار‌ها در دیدار با مسئولان ارشد کشور تلاش کردند با اجرای طرح‌های گردشگری در این جزیره، موجب پویای اقتصاد منطقه و اشتغال آفرینی شوند. پس از کش و قوس‌های مختلف، مدیران گلستان موفق شدند که در سال ۱۳۹۳ طرح طبیعت گردی در جزیره آشوراده را به عنوان یکی از مصوبات سفر رئیس دولت وقت به این استان تحصیل کنند، بروکراسی اداری برای اخذ مجوز‌های لازم حدود ۴ سال طول کشید.

در سال ۱۳۹۷ تکاپو و تقلای جدی برای اجرای مصوبه دولت با کلنگ زنی این پروژه وارد فاز اجرایی شد. اما با فشار گروه‌های حامی محیط زیست و حیات وحش، عرصه پیش بینی شده برای طرح طبیعت‌گردی آشوراده از ۳۸۰ هکتار به ۳۸ و در ادامه به ۲۲ هکتار کاهش یافت.

بر اساس مجوز‌های تحصیل شده و مندرجات مصوبه کمیته ملی ماده ۲ سازمان حفاظت محیط زیست و تاییدیه شورای عالی شهرسازی و معماری در سال ۱۳۹۶ قرار بود تا طبیعت گردی در جزیره آشوراده در قالب طرح طبیعت گردیِ متمرکز در مساحت ۲۲ هکتار اجرایی شود.

احداث آلاچیق، رستوران و ساخت سازه‌های همسو با طبیعت با حداکثر ارتفاع ۶ متر و امکان ماندگاری ۸۰ گردشگر از جمله مباحثی بود که در مصوبات صدر ذکر درج شده بود. تعلل حدود ۵ ساله سازمان همیاری‌های استانداری گلستان (مجری وقت پروژه) در اجرای این مصوبه ملی سبب شد تا شورای عالی شهرسازی و معماری پس از انقضای زمانی مجوز خود برخی موارد را در مجوز سال ۱۴۰۱ خود اصلاح و حذف کند که از آن جمله می‌توان به حذف مقوله بیتوته شبانه گردشگران و همچنین تغییر قالب اجرایی طرح گردشگری بود.

محدودیت در طبیعت‌گردی در آشوراده

به زبان ساده‌تر طرح گردشگری از قالب طبیعت گردی متمرکز به طرح طبیعت گردی گسترده (غیر متمرکز) تغییر شکل داد در فرمت جدید مجوز شورای عالی شهرسازی و معماری ساخت آلاچیق و یا رستوران در جزیره آشوراده ممنوع و صرفاً اجرای برخی موارد همچون پیاده روی، اسب سواری، شنا و پرنده نگری مجاز اعلام شد موضوعی که در ابتدا با واکنش تند مدیران ارشد گلستان همراه بود.

در ادامه مسیر مدیران ارشد استان گلستان با تکیه بر اظهارات صریح رئیس جمهور در بازدید اسفندماه سال ۱۴۰۰ از جزیره آشوراده پیگیری موضوع را از سازمان حفاظت محیط زیست در دستور کار خود قرار دادند.

رییسی در بازدید اسفند ماه سال ۱۴۰۰ از جزیره آشوراده بر اجرای سریع این طرح تاکید کرد و گفته بود: اجرای طرح گردشگری نباید معطل بماند و باید از این امکان خدادادی استفاده کرد.

رییس جمهور در بازدید ۲ ساعته از آشوراده گفت: تا کی باید معطل بمانیم و در پیچ و خم دستگاه‌های اداری این نعمت الهی راکد و بلااستفاده بماند. باید هر چه سریع‌تر روی زمین شاهد اتفاقات اجرایی باشیم.

رییسی بیان کرد: در چند ساعتی که در جزیره آشوراده بودم، هیچ مطلبی که بتوان برای مخالفت با طرح گردشگری به آن استناد کرد شنیده نشد؛ حرف محیط زیست را هم گوش کردم محیط زیست حرفی ندارد. توقف این طرح دلیل می‌خواهد. نمی‌توان این سرمایه بزرگ را متوقف کرد؛ گردشگری اشتغال و تولید از راهبرد‌های دولت است.

مدیران گلستان در همین راستا موفق شدند با چشم پوشی از مجوز سال ۱۳۹۶ به دنبال امتیاز‌های جدیدتری در اشوراده باشند. مذاکرات علی محمد زنگانه استاندار گلستان با سلاجقه به عنوان معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به یک پیامد برد برد ختم شد. بر اساس توافقات حاصله و البته تاییدیه شورای عالی معماری قرار بر آن شد که با ممنوعیت شب ماندگاری گردشگران در عرصه ۲۲ هکتاری، این وظیفه به واحد‌های بوم گردی در روستای آشوراده واگذار شود. براساس طرح ترسیمی جدید قرار است تا بومیان ساکن در جزیره آشوراده با مرمت و بهسازی منازل قدیمی خود امکان میزبانی از گردشگران را به دست بیاورند.

پذیرایی از گردشگران در بافت قدیمی روستا

نماینده حوزه انتخابیه غرب گلستان در خصوص اجرای طرح گردشگری آشوراده به خبرنگار دانشجو گفت: برای به ثمر نشستن طرح گردشگری آشوراده از همه ظرفیت‌های قانونی ممکن استفاده می‌کنیم، اگر قوانین محیط زیست امکان استقرار اقامتگاه در عرصه ۲۲ هکتاری را نمی‌دهد، پذیرایی از گردشگران را در بافت قدیمی روستای آشوراده تقبل خواهیم کرد.

عبدالجلال ایری گفت: پس از کش و قوس‌های مختلف با پیگیری متولیان و مدیران استانی و نمایندگان مجلس در گام نخست پنج فقره پروانه بوم‌گردی در روستای آشوراده و امکان پذیرایی شبانه از گردشگران اخذ شد.

وی افزود: فارغ از مجوز‌های صادر شده، چند مورد درخواست هم درنهاد‌های متولی در دست بررسی است که با نهایی شدن آن‌ها ظرفیت پذیرش و بیتوته گردشگران افزایش خواهد یافت.

چالش اجرای طرح گردشگری 

استاندار گلستان هم در خصوص طبیعت گردی آشوراده به خبرنگاران اظهارکرد: طرح برخی مباحث از سوی افرادی که فهم و برداشت نادرست از قانون دارند، سبب شده تا چالش‌های بزرگی در اجرای طرح گردشگری آشوراده ایجاد شود.

علی محمد زنگانه گفت: طرح مباحثی غیرقانونی و شبهه افکنی در مسیر اجرای طرح گردشگری آشوراده سبب شده تا انرژی زیادی از مسئولان و مدیران اجرایی گرفته شود؛ فرصت و انرژی که باید برای چالش‌های دیگر استان هزینه و صرف شود، برای رفع یک ابهام نادرست به کار گرفته شد.

وی بیان کرد: برای اجرای نهایی طرح گردشگری آشوراده در حوزه سازمان بازرسی، دغدغه‌های مطرح شده بود که خوشبختانه با هماهنگی و همراهی قابل تقدیر سازمان بازرسی کل کشور و مسئولان بازرسی استان این موارد برطرف شده است.

زنگانه گفت: با وجود آنکه موضوع شب ماندگاری گردشگران از طرح بوم گردی ۲۲ هکتاری آشوراده برداشته شده، اما این مقوله در قالب توسعه و ایجاد واحد‌های بوم گردی توسط بومیان پیش بینی شده است که این امر کمک بسزایی در توسعه گردشگری آشوراده خواهد داشت.

حمایت امام جمعه از طرح گردشگری

نماینده ولی فقیه در گلستان هم با اشاره به ضرورت اجرایی شدن هرچه سریع‌تر پروژه گردشگری در آشوراده، گفت: سنگ اندازی در طبیعت گردی این جزیره قابل پذیرش نیست.

آیت‌الله سیدکاظم نورمفیدی در دیدار نوروزی با مدیران اجرایی گلستان اظهار کرد: ما باید در استان جاذبه ایجاد کنیم و از جاذبه‌های گردشگری موجود به نحو احسن استفاده کنیم.

نماینده ولی فقیه در گلستان افزود: موضوع پروژه گردشگری آشوراده با جدیت دنبال شود و اجازه ندهید افرادی بی‌دلیل سنگ‌اندازی کنند.

امام جمعه گرگان گفت: با قدرت کار کنید و من هم از شما حمایت خواهم کرد، استان گلستان نیازمند تحول و توجه است. 

با وجود همه اقدامات و تلاش‌های صورت گرفته و همچنین صدور برخی مجوز‌ها، برای تبدیل تعدادی از واحد‌های مسکونی اقامتگاه بوم گردی در جزیره آشوراده، اما در سیر قانونی این فرآیند باید طرح مطالعاتی گردشگری و طبیعت گردی روستای آشوراده تهیه و به تصویب برسد.

بر اساس آخرین اخبار منتشره در این خصوص مدیرکل بنیاد مسکن گلستان گفت: مسئولیت تهیه طرح مطالعاتی گردشگری و طبیعت گردی آشوراده به بنیاد مسکن گلستان واگذار شد.

سیدمحمد حسینی در گفتگو با خبرنگاران اظهارکرد: در راستای دستور ویژه رئیس جمهور در سفر استانی به گلستان مبنی بر اجرای طرح طبیعت‌گردی و برای تسریع در اجرای طرح، با توجه به مصوبه شورای عالی محیط زیست، اولین جلسه هماهنگی با حضور نمایندگان بخش‌های مختلف برگزار شد.

وی بیان کرد: فرصت زمان پیش‌بینی‌شده برای مطالعه این طرح بین ۵ تا ۶ ماه است و این کار با حضور کارشناسان خبره آغاز خواهد شد.

طرحی ناقص برای بازگشت زندگی به آشوراده

پایان سخنان که با وجود آن که حدود ۳۰ سال جزیره آشوراده خالی از سکنه منطقه همچنان چشم انتظار گردشگر است. حدود ۹ سال از پیگیری‌ها برای اخذ مجوز‌های لازم برای اجرای طرح طبیعت گردی در این روستا می‌گذرد؛ طرحی که صرفا یک نمایش سیاسی نبوده و امکان بهره مندی گردشگران از ظرفیت‌های بکر جزیره همچون بیتوته شبانه میسر شود.

به زعم بسیاری از کارشناسان و بومیان منطقه اجرای طرح طبیعت گردی گسترده و غیر متمرکز و قطعی نشدن اقامت شبانه گردشگران نمی‌تواند پیشرانی برای تحول در حوزه گردشگری جزیره آشوراده باشد.

شواهد و قرائن حکایت از آن دارد که گویا کش و قوس‌ها قانونی در این مسیر همچنان ادامه دارد. هر چند اهالی گلستان در سالیان اخیر بار‌ها و بار‌ها این جمله را از مسئولان مختلف در دولت‌های گذشته و البته هفته‌های اخیر! شنیده اند که " همه مجوز‌های قانونی طرح طبیعت گردی آشوراده تحصیل شده است"؛ ولی واقعیت چیز دیگریست؛ تلاش‌ها برای مجوز نهایی همچنان در دست اقدام است و برای رهایی آشوراده از تنهایی باید چشم انتظار بود.