مرکزی: نظام مالیاتی ما ناعادلانه و غیرشفاف است/ هژبری: روایت درستی از نظام مالیاتی در دید مردم تصویر نشده + فیلم

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، سعید جلیلی؛ هفته فرهنگ مالیاتی فرصت مناسبی بود تا به این امر مهم مالی که نقش به سزایی در تنظیم بودجه و مدیریت اقتصادی کشور دارد، پرداخته شود و چالش‌های نظام مالیاتی کشور مورد مطالعه و بررسی قرار بگیرد. به همین مناسبت گفت‌وگویی داشتیم با موضوع چالش‌ها، موانع و ظرفیت‌های احقاق عدالت مالیاتی در اقتصاد ایران با حضور دو تن از پژوهشگران این حوزه، سیدحسین‌ هژبری‌، پژوهشگر‌ حوزه‌ مالیات و دبیر سیاسی‌ اسبق‌ انجمن‌ اسلامی‌ دانشجویان‌ مستقل‌ علامه طباطبایی‌ و محمدرضا‌‌ مرکزی‌، پژوهشگر‌ حوزه‌ مالیات و معاون علمی اسبق‌ بسیج دانشگاه علامه طباطبایی که متن این گفتگو در ادامه آمده است.

هژبری‌ در ابتدای بحث با ارائه توضیحاتی درباره وضعیت نظام مالیاتی گفت: اقتصاد کشور تا حدودی دچار ناعدالتی است که سیستم مالیاتی می‌تواند به آن کمک کند. مادر مشکلات اقتصادی کشور یک سری ناترازی و بی انضباطی مالی در بیمه، بانک و بودجه است که در نهایت منجر  به نرخ تورم می‌شود. باید برای مهار تورم چند بعدی به این قضیه نگاه کرد. مالیات به عنوان یکی از ابزارهای اجرایی دولت در سیاست‌های دولتی می‌تواند ایفای نقش کند. مالیات فقط مسئله مالی نیست و سطح تعامل دولت و ملت است. در مالیات فقط رویکردی درآمدی با چند نرخ و عدد مطرح نیست.

وی با تشریح نقطه قوت چنین نظامی ادامه داد: یک نظام انگیزشی طراحی می‌شود که حالت تنظیم و توزیع را تعیین کند، چون رویکرد مالیاتی صرفا بر اساس چند عدد نیست، در واقع اینکه سهم هرکسی از این کیک اقتصادی در توزیع و بازتوزیع درآمدها و سرمایه‌ها چقدر است؟

هژبری افزود: باید دید نظام مالیاتی ایران در چشم مردم چگونه تصویر و چه جلوه‌ای دارد. نظام مالیاتی یکی از ارکان مهمی است که می‌تواند نقش توسعه و رشد را در کشورهای مختلف ایفا کند.

وی در ادامه گفت: متأسفانه راوی خوبی برای مسئله مالیات نبودیم و روایت درستی از نظام مالیاتی نشده است. بودجه کشور باید با مالیات بسته شود، البته نه مالیات از قشر ضعیف جامعه بلکه از کسانی که عمده درآمد را داشته و دهک‌های بالای جامعه هستند.

هژبری با اشاره به راهکارهای تغییر وضع موجود گفت: ما نیاز به فرهنگسازی مالیاتی داریم و این به معنی چند بنر زدن در خیابان نیست. فرهنگسازی مالیاتی معلول یک برخورد عادلانه است. اول باید برخورد عادلانه صورت بگیرد تا فرهنگ مالیاتی ایجاد شود. به عنوان مثال در بازار مسکن ۸۰ درصد تقاضای ما سرمایه‌ای و سوداگری است و ۲٠ درصد مصرفی است. بانک مرکزی، شورای پول و اعتبار، سازمان هدفمند کردن یارانه، تامین اجتماعی، بانک‌ها و... باید در کنار سازمان مالیاتی به وظایف خود عمل کنند. مهار تورم در سال‌های اخیر به سازمان مالیاتی برون‌سپاری شده در حالی که باید همه‌جانبه باشد. یک دعوای رسانه‌ای  با این موضوع که در مهار تورم اولویت با کنترل حجم نقدینگی است یا سیاست‌های مالی شکل گرفته است.

هژبری گفت: مالیات یک بحث سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. در وضع مالیات باید پذیرش اجتماعی را هم در نظر گرفت. متولی مشخصی در بحث مالیات وجود ندارد و چون حرفی واحد زده نمی‌شود تاثیر قانون از دست می‌رود. در رابطه با مالیات خانه و خودروهای لوکس، مشکل در عدم وجود داده برای ایجاد بستر اجرایی قانون است.

وی گفت: سازمان امور مالیاتی داده‌محور است. اینکه چه افرادی مشمول مالیات هستند یک داده است. داده‌ها باید دقیق، ‌به‌روز و مستمر باشند. اما در اینها مشکل داریم. با حل این مورد و عمل دیگر دستگاه‌ها به وظایف خود پایه‌های مالیاتی احیا می‌شود.

نکته دیگر بحث تمرکز زدایی مالی است. ۵۸ درصد مالیات وصولی از تهران است. این یعنی تهران به یک آهنربا در مرکز تبدیل شده است. مثلا شرکتی در مناطق آزاد فعالیت داشته اما دفترش در تهران است. این نشاندهنده همگام نشدن سازمان‌های استانی با مرکز است. همچنان فرار مالیاتی در سطح گسترده وجود دارد و با آن تعارف داریم در حالی که در کشورهای پیشرفته برای آن‌ها اعلام جرم می‌کنند.

محمدرضا مرکزی گفت: بعد از گذشت ۴۰ سال از انقلاب، اگر یک ارزیابی داشته باشیم، همچنان سازمان امور مالیاتی و هم خود مؤدیان مالیاتی ناراضی هستند. در حال حاضر نظام مالیاتی با چالش‌های بسیاری روبرو است. در یک کلام نظام مالیاتی ما ناعادلادنه و غیرشفاف است. نظام مالیاتی ما به صورت منبع محور عمل می‌کند یعنی به تعداد منابع درآمدی مالیات پرداخت میکنیم. ما باید به سمت فرد محور بودن حرکت کنیم تا تمام درآمدها تجمیع شده و به هر فرد یک معافیت داده شود و یک مالیات پرداخت کند. پیشنهاد ما حرکت به سمت یک نظام یکپارچه مالیاتی-حمایتی است.

وی با توضیح این پیشنهاد گفت: در بخش نظام مالیاتی باید به سمت تجمیع درآمدها برویم. در بخش نظام حمایتی هم باید به بخش مسکن، آموزش و... توجه شود تا با تعیین یک سقفی حد تخصیص یارانه تعیین شود. با این کار مردم نتیجه پرداخت مالیات را به صورت ملموس حس می‌کنند و بحث فرهنگسازی مالیاتی هم انجام می‌شود.

وی ادامه داد: برای ایجاد چنین نظامی باید به سمت حکمرانی مبتنی بر داده حرکت کنیم. یعنی اول باید اطلاعات افراد را داشته باشیم. عدم موفقیت قوانین اخیر مالیاتی در عدم وجود داده درست است. از سال ۹۸ تصویب شده از خانه‌های خالی مالیات گرفته شود اما محقق نشده ولی مالیات از خودروهای لوکس وصول می‌شود چون اطلاعات خودروها به صورت شفاف در کارت خودرو درج شده. یک پایگاه جامع اطلاعاتی مانند پایگاه رفاه ایرانیان باید ایجاد شود. پیشنهاد ما این است که این پایگاه فراقوه و تحت نظر شورای عالی امنیت ملی شکل گرفته و مدیریت شود.