رازداری در خودکشی دانشجویان ممنوع

به گزارش گروه استان‌ها خبرگزاری دانشجو،نقی دشتی دکترای روانشناسی و استاد دانشگاه در نشست وبیناری پیشگیری از رفتار‌های خودآسیب‌رسان با حضور جمعی از متخصصان برجسته این حوزه با بیان این مطلب افزود: کسانی که احساس نا امیدی شدید یا بیماری افسردگی بویژه اختلال دو قطبی دارند در معرض افکار خودکشی قرار می‌گیرند و باید از آن‌ها مراقبت تخصصی شود.

وی اظهار کرد: بر خلاف باور رایج، بسیاری از افرادی که خودکشی می‌کنند قبلاً درباره اش با دوستان و آشنایان خودشان صحبت کرده‌اند. برخی سرنخ‌های کلامی در این افراد وجود دارد که اصطلاحاً حرف هایشان بوی مرگ می‌دهد و شما نشانه‌های بن بست و نقشه خودکشی را می‌توانید ببینید. مثلا ممکن است بگویند ایکاش بیدار نمی‌شدم، دنیا جای ماندن نیست، می‌خواهم همه چیز تمام شود، تصمیم دارم خودم را بکشم و... برخی سرنخ‌های رفتاری از قبیل وصیت کردن، بخشیدن غیر متعارف آنچه دوست داشته و یا جستجو درباره اهدای عضو و... که اگر دقت کنیم نشانه‌های وداع محسوب می‌شوند و باید درباره علتهایش و میزان جدی بودن این فکر با او صحبت کنیم.

صحبت با کسی که به خودکشی فکر می‌کند ریسک خودکشی را بالا نمی‌برد

دشتی در پاسخ به اینکه اگر با فردی که همواره در فکر خودکشی است، درباره این موضوع حرف بزنیم، وضعیت بدتر نمی‌شود؟، خاطرنشان کرد: این هم یکی از باور‌های غلط درباره خودکشی است. صحبت با کسی که به خودکشی فکر می‌کند ریسک خودکشی را بالا نمی‌برد. بلکه اکثراین افراد دوست دارند درباره این مساله مهم و استرس آور با کسی که اور را قضاوت نکند، صحبت نمایند.

رئیس اداره مشاوره و سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی اردبیل گفت: اگر کسی از نزدیکان و دوستان شما درباره فکر خودکشی خودش با شما صحبت کرد واکنش شما خیلی تعیین کننده خواهد بود. اگر واکنش غیر منطقی داشته باشیم او ممکن است به جای انصراف از این فکر آن را از همه مخفی کرده و به یکباره اقدام به خودکشی کند. نباید واکنش اغراق آمیز داشته باشیم و یا تمسخر کرده واو را سرزنش کنیم. بلکه لازم هست که همدلی خودمان با درد و رنج روانی اش را نشان بدهیم. او این پیام را دریافت کند که اگر درباره این فکری که دارد با یک دوست می‌تواند صحبت کرده و سرزنش نشود.

وی گفت: یکی از سوالات دیگر این است که آیا برای کسی که به خودکشی فکر می‌کند می‌توان کاری کرد؟ که در جواب باید گفت پژوهش‌ها نشان می‌دهد اکثر قریب به اتفاق آن‌هایی که به خودکشی فکر می‌کنند علیرغم میل به مردن، تمایل شدیدی به زنده ماندن هم دارند. یعنی یک دوسوگرایی هیجانی نسبت به این موضوع و فکرشان دارند؛ لذا اگر کوچکترین بهانه و دلیلی برای زیستن بهتر خودشان پیدا کنند دست از فکر منفی شان بر می‌دارند. گاهی یک همدلی مختصر و اینکه متوجه بشود کسی او را می‌فهمد بسیار کمک کننده است. گاهی فکر خودکشی مثل یک موج می‌آید و می‌گذرد و اگر در این موج سهمگین او را کمک کنیم از مهلکه جان سالم به در خواهد برد.

دشتی افزود: در این خصوص طرح جهانی PQR (مخفف کلمات Question. Persuade. Refer) کمک کننده است که در ایران با سرواژه‌های بپرس، ترغیب کن و ارجاع بده (بتا) شناخته شده است. یعنی درباره افکار خودکشی او ومیزان جدی بودن این فکر باید بپرسیم و با فرد صحبت همدلانه داشته باشیم. در مرحله بعد ترغیب کنیم که ضمن بیان احساساتش، در جستجوی کمک و خدمات تخصصی برآید. مرحله مهم دیگر ارجاع دادن فرد به یک متخصص سلامت روان می‌باشد.

در امر خودکشی نباید رازداری کرد

این مقام مسوول ادامه داد: اگر فرد نسبت به دریافت خدمات مشاوره حساسیت دارد بخواهیم که با شماره اورژانس اجتماعی ۱۲۳ یا با خط تلفن ۱۴۸۰ بهزیستی تماس گرفته و ضمن حفظ گمنامی از آن‌ها کمک بخواهد. اگرحدس می‌زنید دوست شما ارجاعی که دادید را پشت گوش خواهد انداخت ویا وضعیت روحی اش به گونه‌ای نیست که انگیزه و توان مراجعه به متخصص را ندارد خودتان همراهی اش کنید. یادتان باشد در امر خودکشی نباید رازداری داشت. فوراً موضوع را به مراکز مشاوره دانشجویی اطلاع بدهید. نجات جان یک فرد بسیار مهمتر از چیز‌های دیگر است.

خودکشی تا حد زیادی قابل پیشگیری است

دبیر شورای تامین سلامت روان دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل در پاسخ به اینکه آیا خودکشی قابل پیشگیری هم هست و در این خصوص چه کار‌هایی باید انجام شود، اظهار کرد: مطالعات مختلف جهانی نشان می‌دهند که خودکشی تاحد زیادی قابل پیشگیری است. از طریق کاهش زمینه‌های بروز خودکشی، مداخله‌های به موقع در افکار و اقدام به خودکشی و توانمندسازی فرد می‌توان آن را کاهش داد. با توجه به شیوع بالای مشکلات روانشناختی در اقدام کنندگان به خودکشی، اگر بتوان دریافت خدمات سلامت روانی را برای عموم مردم فراهم نمود و فرد بدون ترس از برچسب بیماری روانی به مشاور و روانپزشک مراجعه کند بسیاری از افکار خودکشی به مرحله اقدام نمی‌رسند. درواقع انگ زدایی از بیماری روانی و گسترش دسترسی مردم به خدمات روانشناختی گام اصلی در پیشگیری از خودکشی می‌باشد.

وی افزود: برخی نظریات معتقدند افکار خودکشی وقتی به سراغ فرد می‌آید که معتقد باشد مشکلاتش تحمل ناشدنی و تمام نشدنی هستند. درحالیکه فرد مهارت‌های حل مساله بلد باشد و یا تاب آوری خود را از طریق آموزش‌های بهداشت روانی بالا برده باشد در چنین بن بستی گیر نمی‌کند. یا برخی خودکشی‌ها تکانشی هستند یعنی برای یک لحظه قادر به کنترل خشم درونی شده و هیجان شدید خود نبوده و دست به خودکشی می‌زند. مهارت تنظیم هیجان به راحتی می‌تواند به چنین فردی کمک کند؛ لذا ارتقای مهارت‌های مهم زندگی گام اصلی در پیشگیری از خودکشی محسوب می‌شود. سیستم آموزشی باید زمینه آموزش و تمرین این مهارت‌های اصلی زندگی را فراهم نماید.

حتی تعداد اندک خودکشی اثرات عمیقی برجامعه می‌گذارد

دشتی تاکید کرد: خودکشی بار بزرگی بر سلامت جامعه محسوب شده و حتی تعداد اندک آن نیز اثرات عمیقی بر جامعه می‌گذارد. هر فردی به نوبه خود می‌تواند در کاهش این مساله سهم داشته باشد. به طور منظم غربالگری سلامت روانی داشته باشید، باور‌های غلط در این موضوع را بشناسید، با دیگران همدلی داشته، تاب آوری خود را بالا ببرید و شما هم می‌توانید در انگ زدایی از بیماری روانی به کاهش خودکشی کمک کنید.

مدرس دانشگاه‌های علوم پزشکی و فرهنگیان گفت: یکی دیگر از سوالات این است آیا سلامت روانی دانشجویان در حد مطلوبی هست؟ که باید اظهار داشت سنجش سلامت روانی دانشجویان در دانشگاه علوم پزشکی اردبیل هر ساله از طریق آزمون‌های غربالگری انجام می‌شود. در حال حاضر این امر مهم از طریق پرسشنامه آنلاین موسوم به CCSM صورت می‌گیرد که نسبت به چند سال قبل که با پرسشنامه GHQ سنجیده می‌شد تفاوت‌هایی دارد لذا کار مقایسه سخت‌تر می‌شود. اما در مجموع می‌توان گفت آمار دانشجویانی که در غربالگری سلامت روان نمرات بالاتر از خط برش می‌آورند و اصطلاحاً مشکوک به یکی از مشکلات روحی روانی هستند نسبت به سال‌های قبل به طور محسوسی بویژه در حوزه اضطراب و افسردگی زیادتر شده است. اگر چه در آزمون‌های تعقیبی این اختلاف کمتر می‌شود.

وی در خصوص وضعیت خودکشی در بین دانشجویان چطور و اینکه آیا تغییری داشته است، گفت: بعد از پاندمی کرونا سازمان بهداشت جهانی، نسبت به شیوع مسکلات روانی و بویژه احتمال افزایش محسوس خودکشی در دنیا هشدار صادر کرد و طبعاً جمعیت دانشجویی هم از این قاعده مستثنی نیست. نباید فراموش کرد که دو پیک مهم سنی برای خودکشی در نظر گرفته می‌شود (که نوجوانی و اوایل جوانی یکی از آنهاست و دیگری اواخر پیری است) همانطور که می‌دانید دانشجویان از نظر سنی در پیک اول قرار می‌گیرند و با حساسیت بالاتری باید بررسی و مداخله صورت بگیرد. نکته مهم در این خصوص وضعیت دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی است که بر اساس برخی نظریات حوزه خودکشی، بدلیل مواجهه مکرر و مستقیم با موضوع مرگ در مراکز درمانی تابعه دانشگاه ریسک خودکشی در این دانشجویان بالاتر می‌رود.

دشتی ادامه داد: اگر چه ادارات مشاوره دانشجویی از طریق غربالگری و شناسایی به موقع این افکار در بین دانشجویان و مداخله تخصصی و بهنگام مانع تحقق و اقدام بسیاری از این‌ها می‌شوند، اما متاسفانه برخی مواقع بویژه در دانشجویان رشته‌های دکتری و مقاطع بالینی و دستیاری که فشار کاری و تحصیلی بالاست، بعضی دانشجو‌ها ممکن است اقدام داشته باشند.

چه کسانی بیشتر احتمال دارد خودکشی کنند آیا اینکار برای جلب توجه انجام می‌شود یا افراد ضعیف دست به اینکار می‌زنند؟

رئیس اداره مشاوره و سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی اردبیل گفت:. اگرچه ممکن است برخی افراد به قصد جلب توجه اقدام به خودکشی کنند، اما اکثر خودکشی‌ها جدی بوده و حتی آن‌هایی که بدلیل جلب توجه اینکار را می‌کنند ممکن است جانشان را از دست بدهند. این که فقط افراد ضعیف مرتکب خودکشی شوند نیز باور غلطی است که رایج می‌باشد. اگرچه اقدام کنندگان به خودکشی در لحظه تصمیم گیری عموماً احساس تنهایی، استیصال و درماندگی می‌کنند و نوعی به ته خط رسیدن و بن بست شناختی باعث سوق یافتن شان به خودکشی می‌شود، اما واقعیت این است که آن‌ها هم مثل ما بار‌ها با مشکلات جنگیده اند و یا به اندازه ما قوی بوده اند و صرفاً بدلیل نداشتن برخی مهارت‌های اساسی مثل تصمیم گیری، حل مساله و کمک خواهی به روش‌های درست دچار این سرنوشت تاسف بار می‌شوند. بر اساس یافته‌های علمی بیش از ۷۰ درصد خودکشی کننده‌ها دارای یکی از مشکلات روحی روانی (بویژه افسردگی) بوده اند لذا اهمیت تشخیص به موقع و رسیدگی به بیماری‌های روانی بسیار بالاست.

دشتی درخصوص عوامل تشدید افکار خودکشی خاطرنشان کرد: مطالعات نشان می‌دهد آمار کسانی که فکر خودکشی دارند بیشتر از افرادی است که اقدام به آن می‌کنند؛ لذا ممکن است افراد زیادی در مقطعی از زندگی به این نتیجه برسند که این دنیا دیگر ارزش زندگی ندارد یا ایکاش مرده بودند و راحت می‌شدند، اما برخی مهارت‌ها و نگرش‌ها از قبیل امیدواری و تاب آوری بالا مانع از این بشود که فکرشان را عملی کنند. برخی مسائل نیز باعث تشدید فکر خودکشی و احتمال خودکشی می‌شود که در سنین جوانی مهمترین آن‌ها بلد نبودن تنظیم هیجان، شکست عاطفی و بویژه مصرف مواد و الکل در کنار مشکلات تحصیلی و روانشناختی است. ترکیب چند مشکل باهم و مصرف مواد می‌تواند ریسک اقدام به خودکشی را بالاتر ببرد.