درخشش دانش و خودباوری از «پارس» تا «ثریا» / رکوردشکنی پرتاب فضایی در سال ۱۴۰۲

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو- سعید جلیلی: سالی که گذشت امیدهای فضایی دوباره زنده شد، نگاه مردم به آسمان خیره شد و بارها برای دیدن دستاوردهای دانشمندان ایرانی، سرمان را با افتخار بالا گرفتیم.

سال ۱۴۰۲ پررونق‌ترین سال در تاریخ صنعت فضایی کشور بود. با وجود این حقیقت که فرصت‌‍‌های فضایی زمینه تولید قدرت و ثروت را برای کشور فراهم می‌آورد اما در سال‌های اخیر و دهۀ نود نه‌تنها از پنجره‌های شکوفایی اقتصادی به بهترین شکل استفاده نشد، بلکه به تبع همان سیاست‌ها نگاه دولتمردان از آسمان چرخیده و به زمین دوخته شده بود.

عدم اعتماد به توان توان داخلی متخصصان، شناخت اشتباه نحوه جذب سرمایه و پشتوانه اقتصادی از بخش خصوصی و مردمی در کنار کم‌توجهی نسبت به انتقال فناوری و برقراری ارتباط با کشورهای صاحب تجربه و امکانات این عرصه، باعث شد تا در دهۀ گذشته شاید ظرفیت فضا مورد غفلت قرار گرفته باشد.

اگر مطابق با برنامه‌های بلندمدت فضایی پیش می‌رفتیم، حالا باید نخستین انسان ایرانی را به فضا رسانده و منظومه ماهواره‌ای خود را تکمیل می‌کردیم، اما مشکلات مختلف باعث فاصله گرفتن از مسیر توسعه صنعت فضایی شد. سالی که گذشت اما این رویه تغییر کرد و قطار برنامه فضایی ایران به ریل خود بازگشت.

تشکیل شورای عالی فضایی پس از ۱۱ سال!

پنجم آذر ۱۴۰۰، رئیس‌جمهور نخستین جلسه شورای عالی فضایی را پس از حدود ۱۱سال تشکیل داد. آیت‌الله رئیسی در این جلسه گفت: «همه بخش‌های فعال در این صنعت باید با همگرایی و استفاده از تجربه‌های یکدیگر و پرهیز از کار‌های موازی دست‌به‌دست هم بدهند و خواسته رهبر معظم انقلاب را برای رسیدن به مدار ۳۶ هزارکیلومتری محقق سازند. البته دستیابی به این هدف، یک مسیر حداقل ۱۰ ساله است، اما مطمئن هستیم که به فضل خداوند با روحیه جهادی متخصصان کشور و با حمایت دولت سیزدهم این مسیر کوتاه و کوتاه‌تر خواهد شد.»

پرتاب ماهواره «خیام» از ایستگاه فضایی «بایکونور» قزاقستان توسط ماهواره‌بر «سایوز» روسیه

به گفته «عیسی زارع پور»، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در دومین جلسه شورای عالی فضایی نیز سند ۱۰ ساله صنعت فضایی حاصل هزاران نفر ساعت کار کارشناسی است، تصویب شد. این سند مشخص می‌کند که در بازه زمانی ۱۰ ساله، در بازه زمانی ۱۴۰۱ تا ۱۴۱۰، قرار است که صنعت فضایی در چه مسیری حرکت و به چه اهدافی دست پیدا کند.

• سند ده ساله سیاست‌ها و برنامه‌های کلان بخش فضایی کشور، را می‌توانید از «اینجا دریافت» و مطالعه کنید.

برنامه بلندمدت فضایی ایران در نهایت می‌خواهد انسان ایرانی را به فضا رسانده و با دراز کردن دست دانش به سوی آسمان، زندگی بهتری برای ساکنان زمین فراهم کند. هدف برنامه فضایی ایران را می‌توان سرآمدی در توسعه فناوری فضایی بومی در منطقه و افزایش بهره‌مندی شهروندان، کسب‌وکارها و دولت از خدمات و فناوری‌های فضاپایه به عنوان جزء جدایی‌ناپذیری از فعالیت‌های روزمره تعریف کرد.

برخی از ماموریت‌های تعریف شده در این سند به شرح زیر است:

رکوردشکنی پرتاب ماهواره در دولت سیزدهم

سپهر خلجی، رئیس شورای اطلاع رسانی دولت پیش از این در توضیح دستاورد‌های فضایی گفته بود: «تعداد پرتاب‌های فضایی این دولت با دوازده سال قبل از خودش برابری می‌کند.» در دو سال اول دولت تعداد ۱۲ پرتاب ماهوار‌ه‌ای داشته‌ایم. در کنار ساخت موشک‌های جدید ماهواره‌بر، ساخت بزرگترین پایگاه فضایی کشور و تولید ماهواره‌ای جدید؛ سال ۱۴۰۲ رکورد شش پرتاب فضایی در یکسال نیز به ثبت رسید.

برای نخستین‌بار، ماهواره‌بر سیمرغ توانست بطور همزمان ماهواره مهدا و دو نانوماهواره کیهان ۲ و هاتف ۱ را از پایگاه امام خمینی (ره) با موفقیت در مدار بیضوی با ارتفاع کمینه ۴۵۰ کیلومتر و ارتفاع بیشینه ۱۱۰۰ کیلومتری زمین تزریق کند. این برای نخستین بار بود که متخصصان فضایی سه ماهواره داخلی را همزمان با ماهواره‌بر بومی در مدار قرار دادند.

پرواز سمیرغ از قاف تا قله فضا

دستاورد‌های ملی؛ از پارس تا ثریا

حدیث مشهوری از پیامبر (ص) نقل شده است که می‌فرمایند: «اگر دانش به ستاره ثریا بسته باشد و در آسمان‌ها آرام گیرد، مردانی از ایران [سرزمین پارس]بدان دست می‌یابند.» و حالا از هر زمان دیگری به این هدف ارزشمند نزدیک‌تر هستیم. سال ۱۴۰۲ با پرتاب ماهواره ثریا رکورد ارتفاع پرتاب ماهواره در ایران شکسته شد که ارتفاع پرتاب را به ۷۵۰ کیلومتر رسانده است.

این ماهواره تحقیقاتی جزو ماهواره‌های سبک‌وزن است که صفر تا ۱۰۰ آن را متخصصان داخلی پژوهشگاه فضایی ایران ساخته‌اند. ثریا به وسیله ماهواره‌بر «قائم ۱۰۰» ساخت نیروی هوافضای سپاه به فضا پرتاب شد. فناوری‌هایی مانند لینک ارتباطی مخابراتی، سنسور‌های تعیین موقعیت، زیرسامانه تعیین توزیع و توان، تجهیزات سخت‌افزاری و ساختار‌های نرم‌افزاری مدیریت حالت‌های مختلف و پنل‌های خورشیدی بازشونده در جهت تامین بهینه توان ماهواره، در این ماهواره گنجانده شده است.

پرتاب «ثریا» با موشک ماهواره‌بر «قائم ۱۰۰»

ماهواره پارس ۱، پیشرفته‌ترین ماهواره سنجشی ایران
حسین سالاریه، رئیس پژوهشگاه فضایی ایران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو، در خصوص ماهواره پارس ۱ عنوان کرده بود: ماهواره پارس ۱ نسبت به ماهواره‌های قبلی پیشرفته‌تر است و از دوربین‌های تصویربرداری اپتیک، حرارتی و مادون قرمز برای پایش سطح زمین در طیف‌های مختلف استفاده می‌کند.

ماهواره پارس۱، ماهواره‌ای تحقیقاتی است که مراحل طراحی، ساخت، تجمیع و آزمون آن در پژوهشگاه فضایی ایران انجام شده است. این ماهواره ۱۳۴ کیلوگرمی، از سری ماهواره‌های تحقیقاتی - سنجشی پژوهشگاه فضایی ایران است و به منظور تصویربرداری کاربردی، توسعه بازار داده‌های سنجشی داخلی، و توسعه و آزمون فناوری‌های مورد نیاز ماهواره‌های سنجشی عملیاتی بومی طراحی و تولید شده است. ماهواره پارس۱ توسط پرتابگر سایوز از پایگاه پرتاب وستوچنی روسیه به فضا پرتاب شد.

برای مشاهده در اندازه بزرگتر روی تصویر کلیک کنید

پرتاب انسان ایرانی به فضا

چندسالی هست که مطالعات آزمایش زیرمداری فضاپیمای سرنشیندار یک تنی همراه با مطالعات زیست فضایی در راستای ماموریت فضاپیمای سرنشیندار ایرانی صورت می گیرد که پیش بینی شده علاوه بر پیشرفت در راه اعزام انسان به فضا، منبعی برای کسب درآمد و گامی در جهت تبدیل علم به ثروت و توسعه اقتصاد دانش بنیان باشد. پرتاب چنین محموله‌های سنگینی اما به توسعه موشک‌های ماهواره‌بر احتیاج دارد.

برای مشاهده در اندازه بزرگتر روی تصویر کلیک کنید

بنابر اطلاعات منتشر شده؛ فضاپیمای سرنشین‌دار در حال ساخت(که پیش نمونه‌های آن در سال‌های اخیر رونمایی شده بود) قابلیت حمل یک فضانورد به فضا را دارد و پس از انجام چندین پرتاب آزمایشی و حصول اطمینان از کارکرد صحیح فضاپیما و حامل آن، یک فضانورد را در یک ماموریت زیرمداری به ارتفاع ۱۷۵ کیلومتری اعزام و با ملاحظات ایمنی لازم به زمین بازمی گرداند.

آینده روشن برنامه فضایی ایران

گسترش برنامه موشکی به منظور تامین ماهواره‌برهای سنگین وزن برای انتقال بار در ارتفاع بالا از جمله نیازهای ضروری صنعت فضایی است. در این سال‌ها تلاش متخصصان بر این بوده تا پس از ساخت ماهواره‌برهای سبک مانند سفیر به ماهواره‌برهای سنگین مانند خانواده قائم دست پیدا شود و در نهایت با رسیدن به ماهواره‌برهایی مانند سروش دیگر نیازی به واسبتگی نسبت به ماهواره‌برهای خارجی از جمله سایوز وجود نخواهد داشت.

منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی اولین منظومه ماهواره‌ای مخابراتی باریک باند در کشور است که با هدف ارائه خدمات فضاپایه در حوزه اینترنت اشیا، هم اکنون در مرحله طراحی اولیه است. تکمیل منظومه‌های ماهواره‌ای ایران از جمله منظومه شهید سلیمانی، رسیدن به مدار ۳۶ هزار کیلومتری و تزریق ماهواره با طول عمر بالا و ثابت و مدار زمین آهنگ با هدف سنجش و پایش زمین، ایجاد سامانه ملی موقعیت یابی و سامانه ملی تبادل داده بصورت آزاد و پایدار در کنار قرار دادن انسان در فضا به منظور پیشبرد آزمایش‌های علمی و توسعه فناوری از جمله اهداف برنامه فضایی ایران است که باید در دو دهه آینده محقق شوند.