مرگ مشکوک فتح الله گولن؛ زوایای پنهان و ارتباطات مشکوک با ایران
گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو: فتح‌الله گولن و جنبش او، به دلیل تأثیر گسترده در ترکیه و جهان، دارای زوایای پنهان و جنجال‌های سیاسی مختلفی است که ارتباطات فراملی و اهداف سیاسی آن را مورد توجه قرار داده است. ارتباطات گولن با ایران یکی از موضوعات مهم و بحث‌برانگیز در تحلیل‌های سیاسی و ژئوپلیتیکی محسوب می‌شود.
ارتباط فتح‌الله گولن با ایران
رابطه گولن و جنبش او با ایران پیچیده بود و طی سال‌های اخیر بارها مورد توجه کارشناسان و تحلیل‌گران قرار گرفته است. با این حال، شواهد و مستندات نشان می‌دهند که رابطه رسمی و نزدیکی میان گولن و دولت جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد. اما به دلیل نفوذ گسترده گولن در برخی از نهادهای فرهنگی و آموزشی کشورهای همسایه، از جمله در مناطق ترک‌زبان و کرد‌نشین ایران، برخی رسانه‌ها و تحلیل‌گران، فرضیاتی را درباره تأثیرگذاری جنبش گولن در این مناطق مطرح کرده‌اند.
در این باره، نکات زیر مهم هستند:
تأثیر گولن در نهادهای آموزشی کشورهای همسایه
جنبش گولن تمرکز زیادی بر آموزش و تأسیس مدارس خصوصی و مراکز آموزشی دارد. در کشورهای مختلف از آسیای میانه تا بالکان و حتی بخش‌هایی از ایران، مدارس تحت تأثیر جنبش گولن فعالیت کرده‌اند. هرچند این مدارس به صورت مستقیم تحت کنترل دولت ایران نیستند، اما به دلیل محتوای آموزشی و ارتباطات فرهنگی‌شان، برخی نگرانی‌ها درباره نفوذ اندیشه‌های جنبش گولن در جوامع محلی مطرح شده است.
رویکرد ایدئولوژیک و تفاوت‌های مذهبی
گولن به عنوان یک چهره سنی مسلمان و طرفدار مدارا و اعتدال دینی، در بسیاری از مسائل دینی و سیاسی با حکومت جمهوری اسلامی ایران که بر اساس مذهب شیعه اثنی‌عشریه اداره می‌شود، تفاوت‌های بنیادینی دارد. این تفاوت‌ها باعث شده که همکاری گسترده‌ای بین گولن و نهادهای رسمی ایران مشاهده نشود. از طرف دیگر، گولن همواره از تقویت همکاری‌های بین‌المللی به‌ویژه با کشورهای غربی و توسعه نظام آموزشی سکولار حمایت کرده است، که این امر نیز در تضاد با برخی از سیاست‌های مذهبی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.
دوران نزدیکی و اختلاف با ترکیه و تأثیر بر روابط ایران
در دوران نزدیکی گولن با دولت ترکیه، به‌ویژه در اوایل دهه ۲۰۰۰، ترکیه و ایران روابط پیچیده و رقابتی در حوزه‌های مختلف داشتند. دولت ترکیه به رهبری حزب عدالت و توسعه (اردوغان) در آن دوران سعی در ایجاد روابط دوستانه با ایران داشت، اما پس از اختلافات گولن و اردوغان و به‌ویژه پس از کودتای نافرجام ۲۰۱۶، روابط ترکیه با ایران نیز تغییرات مختلفی داشت. از آنجایی که گولن از دید دولت ترکیه متهم به ایجاد این کودتا بود، برخی رسانه‌ها و مقامات سیاسی ترکیه تلاش کردند تا حمایت‌های خارجی از جمله ایران را در پشت پرده فعالیت‌های گولن مطرح کنند، اما هیچ سند قطعی در این باره ارائه نشد.
نتیجه‌گیری: روابط پیچیده و دور از همکاری مستقیم
به طور کلی، ارتباط فتح‌الله گولن با ایران بیشتر به مسائل غیرمستقیم مانند تأثیر فرهنگی و آموزشی محدود می‌شود و همکاری مستقیم یا رسمی با دولت ایران مشاهده نشده است. در حالی که گولن و جنبش او بیشتر به عنوان یک بازیگر جهانی با نفوذ در جوامع ترک‌زبان و مسلمان جهان شناخته می‌شوند، اختلافات مذهبی و سیاسی با ایران و همچنین مواضع متضاد با جمهوری اسلامی باعث شده که روابط نزدیکی میان آن‌ها شکل نگیرد.
اما باید در نظر داشت که فعالیت‌های گولن در کشورهای همسایه و شبکه‌های آموزشی او همواره باعث ایجاد نگرانی‌هایی در دولت‌ها از جمله ایران بوده است، به خصوص در رابطه با نفوذ فرهنگی و دینی در مناطق خاص