فرسودگی تحصیلی پیامد فرسودگی مدارس

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو_ علی کیمیائی، چندی‌پیش درگزارشی به بحران فرسودگی‌مدارس و خسارات جانی‌ومالی ناشی ازآن، و اندکی هم به تأثیرات روانی این معضل بر دانش‌آموزان پرداختیم. درگزارش ذکرشده با اشاره به تحقیقات انجام‌شده پیرامون تأثیر فضای تحصیلی مناسب و نامناسب بردانش‌آموزان، خواندیم که محیط آموزشی مناسب می‌تواند سبب افزایش تمرکز، انگیزه و یادگیری سریع مفاهیم آموزشی شود واز طرفی دیگر، نامناسب بودن محیط می‎تواند موجب به‌وجود آمدن انواع مشکلاتی شود که از تمرکز و علاقه دانش‌آموزان به یادگیری جلوگیری کند. از این رو تصمیم برآن شد که تأثیرات محیط آموزشی بر دانش‌آموزان را بیشتر مورد بررسی قراردهیم.

در عصرامروز آموزش صحیح و موثر دانش‌آموزان به یکی از مهم‌ترین عوامل جهت توسعه و گسترش جوامع تبدیل شده است. با توجه به اهمیت بسیاربالایی که آموزش دارد، می‌توان گفت محیط آموزشی در یادگیری به همان اندازه از اهمیت بالایی برخوردار است. محققان تاثیر محیط فیزیکی و اجتماعی بردانش‌آموزان را بررسی کرده‌اند و یافته‌ها نشان می‌دهد که محیط تحصیلی مناسب می‌تواند در فرآیند یادگیری به دانش‌آموزان کمک شایانی کند. محیط آموزشی شاد و پویا سبب ارتباط اجتماعی بهتر دانش‌آموزان با هم‌کلاسی‌ها و معلمان خود می‌شود که در نتیجه به اثربخش بودن فرایند یادگیری بسیاز کمک می‌کند.

آشنایی عمیق‌تر با مدرسه

نام مدرسه که به میان می‌آید تصویر محیطی در ذهنمان نقش می‌بنند که کودکان ساعاتی از طول روز را درآن مشغول تحصیل هستند. بدین صورت که معلم درکلاس به دانش‌آموزان نکاتی را می‌گوید و دانش‌آموزان نیز موظف به یادگیری می‌باشند.

پریسا صادقلو، مهدیه محمود اقدم، فاطمه حیدرزاده (۱۴۰۲) در پژوهشی که پیرامون تاثیر محیط آموزشی در یادگیری دانش‌آموزان انجام داده‌اند این‌گونه نوشته‌اند؛ منظور از محیط آموزشی، تنها مدرسه نیست. بلکه تمامی عوامل غیر از خود فراگیر یا دانش‌آموز در این حوزه قرارخواهد گرفت؛ لذا این مبحث، بحثی بسیار مهم و وسیع است و نیاز به پژوهشی گسترده و فراگیردارد. لازم است بدانیم محیط آموزشی چقدر در آموزش تاثیر می‌گذارد و چگونه می‌توان در آن تغییراتی ایجاد کرد که باعث افزایش یادگیری و پایداربودن آن شود. 

نباید فراموش کرد که عواملی، چون نحوه آموزش و رنگ‌وبوی محیط آموزشی می‌تواند بر تمایل دانش‌آموزان برای یادگیری تأثیربگذارد. اگر بخواهیم عمیق‌تر با کلمه "مدرسه" آشنا شویم؛ مدرسه به‌عنوان یک نهاد سازمان‌یافته درکشور، محلی است که برای آموزش‌وپرورش و رشد شخصیتی دانش‌آموزان در نظرگرفته‌شده است. این نهاد همواره کانون تحولات فرهنگی و اجتماعی جامعه بوده و تأثیرات مهمی درفعالیت و پویایی علمی جامعه دارد.

گل با مراقبت زیبا می‌ماند

اگر تجربه نگهداری از گیاهان را داشته‌باشید می‌دانید که عواملی، چون آب، نور و خاک کافی در کنار یکدیگر به پژمرده نشدن، ازبین نرفتن آن و درنتیجه ایجاد محیطی سبز و شاد کمک می‌کنند. دانش‌آموزان همان گیاهانی هستند که برای سرسبزی کشور و جامعه نیازبه مراقبتی همه جانبه دارند.

طبق مطالعات انجام شده معماری مدارس یکی از پارامتر‌های موثرتربیتی و آموزشی در امر تعلیم و تربیت نوین به شمار می‌رود و همان‌گونه که صاحبان اندیشه در بررسی مسائل آموزی همواره عوامل گوناگون، چون خانواده، معلم، روش تدریس، کتب درسی، مدیریت آموزش و ... را به عنوان عوامل موثر در فرآیند تحصیلی مورد تاکید قرار می‌دهند، معتقد هستند معماری و یا فضای فیزیکی مدرسه نیز در این میان به عنوان یک عامل زنده و پویا درکیفیت فعالیت‌های آموزشی و تربیتی دانش‌آموزان ایفای نقش می‌کند (صادقلو، محموداقدم، حیدرزاده،۱۴۰۲)

فرسودگی گریبان‌گیر بسیاری از مدارس سراسرکشورمان شده‌است. مدارسی با سازه‌ای قدیمی و کهنه که علاوه بر خطرات جانی، ممکن‌است تأثیرات مخربی بر ذهن و روان دانش‌آموزان بگذارد. ایجاد یک محیط آموزشی مثبت شامل درنظرگرفتن عوامل بسیاری است که به رفاه روان دانش‌آموزان کمک می‌کند. از این عوامل می‌توان به محیط فیزیکی، جوعاطفی و تعاملات اجتماعی در محیط مدرسه اشاره‌کرد. این عوامل به شکلی زنجیروار در گرو همدیگر هستند، برای مثال نمی‌توان از دانش‌آموزشی که درمحیطی خشک و فرسوده تحصیل می‌کند و انگیزه‌ای برای تحصیل ندارد توقع داشته باشید با معلمان یا هم کلاسی‌های خود تعاملات اجتماعی بسیارخوبی داشته‌باشد. یک فضای آموزشی با طراحی خوب و امکانات کافی می‌تواند احساس امنیت و تعامل را افزایش دهد.

یکی دیگر از موارد مهم در فرایند یادگیری دانش‌آموزان بسیارمهم است ایجاد فضایی گرم و صمیمی با تعاملات اجتماعی است. ایجاد فعالیت‌های تیمی، مشارکت دادن دانش‌آموزان در مباحث کلاسی و نظر پرسیدن از دانش‌آموزان کم صحبت می‌تواند از راهکار‌های ایجاد یک محیط با تعاملات اجتماعی بالا باشد. اما قبل از آنکه از دانش‌آموزان توقع تعاملات اجتماعی و مشارکت در بحث‌های گروهی داشته‌باشیم، محیطی ایمن و با نشاط برای آنها فراهم کرده‌ایم؟

طبق بررسی محققان میزان روشنایی محیط آموزشی، دمای هوا، نوع صندلی‌ها و چیدمان عناصر دریک کلاس می‌تواند به‌نحوی صورت گیرد که برای یادگیرندگان درهر سن و سالی جذاب باشد. در ادامه به صورت خلاصه به یافته‌های محققان به این مسائل اشاره می‌کنیم.

استفاده از نور طبیعی و مصنوعی مناسب در فضای مدرسه نیز بسیار مهم است، نورپردازی مناسب به دانش‌آموزان حس شادابی می‌دهد و به کاهش اضطراب کمک می‌کند.

به طور کلی فرایند یادگیری ۸۳ درصد به وسیله حس بینایی صورت می‌گیرد (ذوفن و لطفی‌پور، ۱۳۷۷)؛ بنابراین اگر عمل "دیدن" با اشکال رو به رو شود، افت شدید در یادگیری ایجاد می‌شود. هدف تأمین روشنایی در مدرسه، عبارت از به‌وجود آوردن محیطی است که در آن "دیدن" به بهترین وجه و باحداقل زحمت صورت گیرد تا نیروی دانش‌آموزان صرف جذب اطلاعات و فرایند یادگیری شود، نه اینکه این نیرو برای مبارزه با مشکلات بینایی که در محیط کم‌نور وجود دارد صرف شود.

دما نیز نقش بسیارمهمی در ایجاد یک فضای امن برای دانش‌آموزان دارد؛ کلاس‌هایی که خیلی گرم و یا خیلی سرد است شرایط نامناسبی را برای دانش آموزان ایجاد می‌کند. براساس گزارش مؤسسه استاندارد ایران، دمای ۱۶-۱۸ درجه سانتی گراد برای کلاس درست مناسب‌است که باعث می‌شود دانش‌آموزان هشیارتر باشند.

سطح سروصدا نیز درمدارس بر یادگیری دانش‌آموزان تأثیر به‌سزایی می‌گذارد. محیط پر سروصدا می‌تواند حواس دانش‌آموزان را پرت کند و توانایی آنهارا برای پردازش اطلاعات کاهش دهد. محیط کلاس باید به اندازه‌ای ساکت باشد که دانش‌آموزان بتوانند بدون وقفه‌های اضافی به تحصیل بپردازند.

اوایل مهر ۱۴۰۳ سقف کلاس مدرسه‌ای در آذربایجان غربی فروریخت که باعث مصدومیت ۲ دانش‌آموز شد، فروریختن سقف کلاس در روز‌های ابتدایی مدارس یک هشدار توجه‌است، توجه به و بستری را فراهم کنیم تا دانش‌آموزان در محیطی شاد و بدون ترس از فروریختن سقف و از این‌دست حوادث به تحصیل بپردازند.

ایجاد محیطی امن وعاری ازهرگونه تهدید فیزیکی و روانی، یکی از اولین شرایطی است که دانش‌آموزان برای تحصیل مفید و شکوفاشدن استعداد‌های خود به آن احتیاج دارند. بحران فرسودگی مدارس مدت‌هاست گریبان‌گیر کشورمان شده‌است، و اگر توجه جدی و درخور یک بحران به آن نشود می‌تواند باعث خسارات‌جانی بیشتر و البته از دست‌رفتن انگیزه کودکان و نوجوانان برای تحصیل شود. درکنار رسیدگی به مدارسی که برای دانش‌آموزان تهدید محسوب می‌شوند، فراهم کردن استاندارد‌های یک کلاس آموزشی برای مدارس یکی از امر‌های مقدماتی‌است که نیاز به بررسی و توجه بیشتری دارد.